ប្ដីប្រពន្ធមានពិការភាពពីរនាក់ បង្ខំចិត្តផ្លាស់ប្ដូរទីលំនៅមករស់នៅកណ្ដាលវាលស្រែ ក្នុងស្រុកឯកភ្នំ ខេត្តបាត់ដំបង ក្រោយជួបគ្រោះថ្នាក់រហូតដល់ពិការ អំឡុងពេលបំពេញការងារជាកម្មករឡឥដ្ឋមួយកន្លែងក្នុងខេត្តកណ្ដាល។ មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិល ស្នើឱ្យអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច បើកការស៊ើបអង្កេតពីការរំលោភសិទ្ធការងារលើករណីនេះដើម្បីរកយុត្តិធម៌ និងសំណងឱ្យគ្រួសាររងគ្រោះ។
នៅកណ្ដាលវាលស្រែដែលមានពណ៌ស្រស់ខៀវខ្ចី ឆ្ងាយពីទីប្រជុំជននៃស្រុកឯកភ្នំ ប្រមាណ១០គីឡូម៉ែត្រ មានផ្ទះតូចមួយដែលមានដំបូល និងជញ្ជាំងបាំងដោយស័ង្កសីច្រេះចាប់ សង់ផ្ទាល់ដី ក្បែរគុម្ពឫស្សី ជាប់មាត់អូរ ហាក់មានសភាពស្រងាត់ឯកោតែឯង។
ម្ចាស់ផ្ទះកម្សត់នោះ គឺជាអតីតកម្មករឡឥដ្ឋប្ដីប្រពន្ធចំណាស់ពីរនាក់ ដែលធ្លាក់ខ្លួនឈឺ និងពិការ ក្នុងអំឡុងពេលបំពេញការងារនៅសិប្បកម្មឡឥដ្ឋ លាង អេង ក្នុងក្រុងអរិយក្សត្រ ខេត្តកណ្ដាល ហើយត្រូវបានថៅកែបោះបង់ចោល ដោយគ្មានការទទួលខុសត្រូវ។
អតីតកម្មករឡឥដ្ឋដែលរងគ្រោះថ្នាក់រហូតដល់ពិការ សុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរី ថា លោកស្រីជាកម្មករស៊ីឈ្នួលជញ្ជូនឥដ្ឋក្នុងសិប្បកម្មឡឥដ្ឋនេះ រយៈពេលជាង១០ឆ្នាំ ដើម្បីរកប្រាក់កម្រៃ និងបានរស់នៅក្នុងផ្ទះកម្មករក្បែរសិប្បកម្ម។ លុះមកដល់ឆ្នាំ២០១៩ លោកស្រីបានជួបគ្រោះថ្នាក់ដោយសារគំនរឥដ្ឋបាក់សង្កត់ត្រូវស្មងជើងខាងស្ដាំ បណ្ដាលឱ្យលោកស្រីពិការជើងម្ខាង។ លោកស្រីថា ការវះកាត់ពេលនោះចំណាយប្រាក់អស់ជាង៥ពាន់ដុល្លារ(៥.០០០) ប៉ុន្តែម្ចាស់សិប្បកម្មឡឥដ្ឋ លាង អេង បានជួយចេញថ្លៃព្យាបាលឱ្យលោកស្រីតែ ១០ដុល្លារ (ដប់ដុល្លារ) ប៉ុណ្ណោះ។ ស្ត្រីវ័យ៦០ប្លាយឆ្នាំរូបនេះបន្ថែមថា ដោយសារថៅកែបណ្ដេញ និងជេរប្រមាថ ទើបលោកស្រីផ្លាស់មករស់នៅស្រុកកំណើត ក្នុងខេត្តបាត់ដំបង វិញ។
«ទាល់តែដើរឈើច្រត់ទើបបាន បើថាដើរជើងទទេមិនបានទេ។ ជីវភាពខ្សត់ណាស់ បាននៅ(ផ្ទះកម្មករ)ឡឥដ្ឋ បើអត់មានដីស្រែអីនឹងគេ!ចេះតែដើរនៅទៅកាលហ្នឹង ខ្ញុំអត់មានផ្ទះមានអីនៅ ចេះតែដើរស្រុកគេទៅ។ យើងអត់ៗទៅ!យើងធ្វើការយើងបានលុយទៅ។ បើយើងមិនបានធ្វើការ គេជេរគេថាយើងទៅ»។
ការត្រឡប់មករស់នៅស្រុកកំណើត បានធ្វើឱ្យជីវភាពគ្រួសារជនពិការមួយនេះ ចាប់ផ្ដើមកសាងជីវិតសាជាថ្មី ដោយត្រូវសម្របខ្លួនទៅតាមវ័យ និងពិការភាព។
គ្រួសារប្ដីប្រពន្ធនេះ បានផ្លាស់ប្ដូរទៅរស់នៅខេត្តបាត់ដំបង ជាង៣ខែមកហើយ ដោយសង់ផ្ទះប្រកស័ង្កសី នៅកណ្ដាលវាលស្រែដាច់ឆ្ងាយពី សាលារៀន មន្ទីរពេទ្យ និងមិនមានទឹកស្អាតប្រើប្រាស់នោះទេ។ ក្នុងនោះពួកគាត់ត្រូវមើលថែចៅតូចៗ៤នាក់ ដោយឪពុកម្ដាយរបស់ពួកគេចេញទៅធ្វើការនៅតាមខេត្ត ដើម្បីរកប្រាក់ផ្គត់ផ្គង់គ្រួសារ។ ទោះជាយ៉ាងណា ប្រាក់ដែលកូនៗពួកគាត់ផ្ដល់ឱ្យ មិនគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីចិញ្ចឹមចៅនោះទេ ទើបពួកគាត់ខំត្រដរដាំបន្លែលក់ ដើម្បីដោះស្រាយជីវភាពបន្ថែម។
ប្ដីស្ត្រីរងគ្រោះ ដែលសុំថ្លែងក្នុងលក្ខខណ្ឌមិនបញ្ចេញឈ្មោះដែរនោះ រៀបរាប់ថា លោកបានជួបគ្រោះថ្នាក់មុនប្រពន្ធលោកតែប៉ុន្មានខែប៉ុណ្ណោះ ដោយចង្កេះគាបជាប់នឹងរ៉ឺម៉ក នៅពេលដឹកឥដ្ឋ ដែលបណ្ដាលឱ្យឆ្អឹងចង្កេះរបស់លោកប៉ះទង្គិចធ្ងន់ធ្ងរ។ លោកបន្តថា បន្ទាប់ពីលោក និងប្រពន្ធ ធ្លាក់ខ្លួនពិការមក គ្រួសារលោកនៅតែបន្តស្នាក់នៅក្នុងរោងកម្មករ ដើម្បីព្យាបាលរបួសអស់រយៈពេលជាង៦ខែ ដោយយកប្រាក់ដែលប្ដីប្រពន្ធលោកសន្សំអស់រយៈជាច្រើនឆ្នាំនោះ មកចំណាយ។ លោកបញ្ជាក់ថា ក្នុងពេលព្យាបាលរបួស គ្រួសារលោកទទួលរងភាពអយុត្តិធម៌ទាំងផ្លូវកាយ និងផ្លូវចិត្តពីថៅកែសិប្បកម្ម ដោយការជេរប្រមាថ បណ្ដេញចេញដោយមិនផ្ដល់ប្រាក់សំណងឡើយ។
«គេប្រាប់ដែរថា ឱ្យដាក់ពាក្យបណ្ដឹងទៅ!តែខ្ញុំខ្ជិលវែងឆ្ងាយ ខ្ជិលប្ដឹងខ្ជិលអី ធ្វើម៉េចឱ្យតែបានរត់នាំគ្រួសារមកផ្ទះបណ្ដោយ។(ក្នុងសិប្បកម្ម)មិនមានការពារអីធំដុំទេ។ គ្រោះថ្នាក់អីគេមិនទទួលខុសត្រូវយើង។ ថៅកែក៏ខ្លាំងដែរ!គំរាមកំហែងកម្មករខ្លាំងណាស់។ ហើយគេជេរថា រអ៊ូរទាំ!ថៅកែឡខ្លះ គឺមើលងាយកម្មករខ្លាំងណាស់ ស្ដីជេរបញ្ចោរថា គ្មានរើសមុខ។ ខ្លះប្រើអំពើហិង្សាក៏មានដែរ មានដល់វាយកម្មករទៀតក៏មាន!អាហ្នឹងនៅតាមឡឥដ្ឋ»។
បន្ទាប់ពីមកសាងជីវិតថ្មី លើទឹកដីខេត្តបាត់ដំបង ប្ដីប្រពន្ធទាំងគូនេះ បានលាតត្រដាងពីទិដ្ឋភាពនៅក្នុងសិប្បកម្មឡឥដ្ឋមួយនោះ ថា មានកុមារជាច្រើននាក់ បានចូលធ្វើការក្នុងសិប្បកម្មឡឥដ្ឋ ដែលមានអាយុចន្លោះពី១០ ទៅ១៣ឆ្នាំ ទោះបីក្នុងសិប្បកម្ម មានបិទផ្លាកផ្សព្វផ្សាយប្រឆាំងនឹងការកេងប្រវ័ញ្ចកម្លាំងពលកម្មកុមារក្ដី។ ចំណែកក្នុងសិប្បកម្មគ្មានប្រព័ន្ធការពារសុវត្ថិភាព តាមស្តង់ដារនោះឡើយ ដោយពួកគេត្រូវលើកឥដ្ឋដោយដៃទទេ ប្រើកម្លាំងអូសទាញរទេះដោយផ្ទាល់ ឈរដុតឥដ្ឋដោយគ្មានរបាំងការពារ និងការប្រើម៉ាស៊ីនវាយពុម្ពឥដ្ឋដោយដៃផ្ទាល់។ ពួកគាត់ឱ្យដឹងទៀតថា នៅពេលមានមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល ឬអង្គការណាមួយចុះទៅពិនិត្យម្ដងៗ ម្ចាស់សិប្បកម្មតែងតែសម្ដែងធ្វើជាចិត្តល្អជាមួយកម្មករ និងលាក់ក្មេងៗមិនឱ្យចេញមកធ្វើការ។
«គេក៏ដាក់តាមប៉ាយដែរ គេដាក់តាមប៉ាយថា ក្មេងៗគ្រោះថ្នាក់មិនទទួលខុសត្រូវ ប៉ុន្តែការងារគេមិននិយាយទេ។ ធ្វើទៅ!ក្មេងៗអាយុក្រោមដប់ឆ្នាំ ចេះតែចាប់ឥដ្ឋជាមួយម្ដាយវា។ ពេលដែលដឹងថាអង្គការចុះទៅ គេឱ្យក្មេងៗចេញទាំងអស់ គេមិនឱ្យធ្វើទេ។ ដូចគេដឹងហេតុការណ៍មុន ចូលឡណាក៏គេប្រាប់ដែរ»។
ពួកគាត់បង្ហើបទៀតថា ស្ថានភាពរបស់កម្មករធ្វើការនៅសិប្បកម្មឡឥដ្ឋមួយចំនួន មានជីវភាពមិនល្អប្រសើរនោះទេ ដោយពួកគេត្រូវធ្វើការធ្ងន់ និងលើសម៉ោង ប៉ុន្តែទទួលបានថ្លៃឈ្នួលទាប។ ពួកគាត់ ប្រាប់ថា កម្មករឡឥដ្ឋម្នាក់ៗ ជាមធ្យមទទួលបានប្រាក់ខែពី ៦០ម៉ឺនរៀល(៦០០.០០០ ទៅ១លានរៀល(១.០០០.០០០) ក្នុងមួយខែ អាស្រ័យលើជំនាញ និងតួនាទី ហើយមិនទទួលបានការផ្ដល់អាហារ ពីម្ចាស់សិប្បកម្មនោះទេ។ ពួកគាត់អះអាងថា ក្រៅពីកេងប្រវ័ញ្ចកម្លាំងពលកម្មហើយ ម្ចាស់សិប្បកម្មឡឥដ្ឋ ដែលពួកគាត់ធ្វើការជាមួយ បានប្រើប្រាស់ហិង្សាវាយដំទៅលើកម្មករផងដែរ។
វិទ្យុអាស៊ីសេរី មិនអាចទាក់ទងអ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា លោក កត្តា អ៊ន និងអ្នកនាំពាក្យក្រសួងការងារ លោក ហេង សួរ ដើម្បីសុំការបកស្រាយបានទេ នៅថ្ងៃទី៤ កក្កដា។ ចំណែកអ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន និងម្ចាស់សិប្បកម្មឡឥដ្ឋ លាង អេង ក៏មិនអាចទាក់ទងបានដូចគ្នា។
របាយការណ៍របស់សហព័ន្ធសហជីពកម្មករសំណង់និងព្រៃឈើកម្ពុជា ឬហៅកាត់ថា (BWTUC) កាលពីឆ្នាំ២០២០ រកឃើញថា ជាងពាក់កណ្ដាលនៃចំនួនឡឥដ្ឋនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បានប្រើម៉ាស៊ីនបញ្ចាដោយដៃ ដែលជាហានិភ័យធំបំផុតមួយ អាចបណ្ដាលឱ្យមានគ្រោះថ្នាក់ទៅលើអវយវៈរបស់កម្មករ។ របាយការណ៍រកឃើញដែរថា កុមារជាង៦រយនាក់(៦៣៨)ដែល
មានអាយុក្រោម១៨ឆ្នាំកំពុងធ្វើការនៅឧស្សាហកម្មផលិតឥដ្ឋ ក្នុងចំនួនកម្មករសរុបជាង ៦ពាន់នាក់(៦៨៦៣)។
នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅនៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស លីកាដូ (Licadho) លោក អំ សំអាត ជំរុញឱ្យជនរងគ្រោះដាក់ពាក្យបណ្ដឹងទៅក្រសួងការងារ ដើម្បីទាមទារសំណងជំងឺចិត្តពីម្ចាស់សិប្បកម្ម។ លោក អំ សំអាត បន្តថា ករណីនេះ គឺជាការរំលោភសិទ្ធិការងារធ្ងន់ធ្ងរ ហើយលោកស្នើក្រសួងការងារ ចុះទៅត្រួតពិនិត្យសិប្បកម្មឡឥដ្ឋនោះ ដើម្បីរកពីភាពមិនប្រក្រតី និងស្ថានភាពកម្មករ ជាពិសេសកុមារដែលកំពុងរងគ្រោះពីការកេងប្រវ័ញ្ចកម្លាំងពលកម្ម។
លោក អំ សំអាត៖ «គាត់អាចមានសិទ្ធិក្នុងការប្ដឹងទៅស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ក៏ដូចជាក្រសួងការងារ ដើម្បីឱ្យមានដំណោះស្រាយសម្រាប់រូបគាត់ ប្រសិនបើជា គាត់ពិការនៅពេលក្នុងការងារ ធ្វើការនៅក្នុងឡឥដ្ឋ ហើយថៅកែឡឥដ្ឋហ្នឹងមិនទទួលខុសត្រូវ។ ហើយមួយទៀតប្រសិនជាដូចអ្វីដែលគាត់លើកឡើងថា ឡឥដ្ឋហ្នឹងមានការប្រើប្រាស់កម្លាំងពលកម្មកុមារ ខ្ញុំយល់ថា អាហ្នឹងគឺជារឿងខុសច្បាប់ទៅទៀត»។
ច្បាប់ស្ដីពីការងារ មាត្រា២៤៩ ចែងថានាយកសហគ្រាស ត្រូវទទួលខុសត្រូវលើគ្រោះថ្នាក់ការងារ ចំពោះនិយោជិត ក្នុងពេលបំពេញការងារ ទោះបីលក្ខន្តិកៈផ្ទាល់ខ្លួនរបស់កម្មករ និយោជិតម្នាក់ៗនោះ មានលក្ខណៈយ៉ាងណាក៏ដោយ។
កាលពីឆ្នាំ២០១៦ អង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ រកឃើញថា សិប្បកម្មឡឥដ្ឋបានក្លាយជាកន្លែងបញ្ចាំខ្លួនដោះបំណុល និងទទួលកុមារឱ្យបម្រើការក្នុងនោះដើម្បីដោះបំណុលផងដែរ។ សិប្បកម្មឡឥដ្ឋមួយចំនួន បានកេងប្រវ័ញ្ចកម្លាំងពលកម្ម និងគ្មានទំនួលខុសត្រូវលើកម្មករនៅពេលពួកគេជួបគ្រោះថ្នាក់ ខណៈក្រសួងការងារបានត្រឹមតែអំពាវនាវ និងហាមឃាត់ការប្រើប្រាស់ទាសភាពបំណុល ដែលជាល្បិចរបស់ថៅកែដើម្បីដាក់បន្ទុកលើសេរីភាពការងាររបស់កម្មករ ព្រមទាំងហាមការប្រព្រឹត្តនូវរាល់ទម្រង់នៃការកេងប្រវ័ញ្ចពលកម្មកុមារ និងការបង្ខំឲ្យកុមារធ្វើការដើម្បីដោះបំណុល។
សំណង់អគារខ្ពស់ធំៗខ្ពស់ត្រដែតនិងទំនើបៗ តិច ឬច្រើនសុទ្ធតែត្រូវបានសាងសង់ឡើងដោយដុំឥដ្ឋ។ មនុស្សជាច្រើនមិនសូវបានចាប់អារម្មណ៍ទេថា ដុំឥដ្ឋក្រហមច្រាលទាំងនោះ សុទ្ធតែបានឆ្លងកាត់ការផលិតដោយញើសឈាមរបស់កម្មករ រហូតដល់មានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងច្បាប់កម្ពុជាយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៀតផង។
សម្រាប់ប្ដីប្រពន្ធពិការទាំងគូនេះ ទោះបីគ្រួសាររងគ្រោះមិនរំពឹងថា នឹងទទួលបានយុត្តិធម៌និងប្រាក់សំណងក៏ដោយ ក៏ពួកគាត់អំពាវនាវឱ្យរដ្ឋាភិបាលយកចិត្តទុក្ខដាក់ដោះស្រាយបញ្ហានេះ ដើម្បីបញ្ចៀសគ្រោះថ្នាក់ និងការកេងប្រវ័ញ្ចលើកម្មករដទៃទៀត៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។