សិស្សានុសិស្ស គ្រូបង្រៀន និងប្រជាពលរដ្ឋ រស់នៅក្នុងឃុំព្រែកនរិន្ទ និងឃុំព្រែកហ្លួង នៃស្រុកឯកភ្នំ ខេត្តបាត់ដំបង នៅតែបន្តប្រើប្រាស់ទូកចម្លង ឆ្លងស្ទឹងសង្កែ ទៅសាលារៀន និងដឹកកសិផលយកទៅលក់នៅត្រើយម្ខាង ដោយសារពុំមានស្ពានឆ្លង។ មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិល ស្នើឱ្យអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន និងរដ្ឋបាលខេត្តពន្លឿនគម្រោងស្ថាបនាស្ពាន ដើម្បីសម្រួលការរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។
ស្ថិតនៅចម្ងាយ១៥គីឡូម៉ែត្រ ពីក្រុងបាត់ដំបង ប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅតាមបណ្ដោយស្ទឹងសង្កែ ក្នុង ភូមិព្រែកហ្លួង ភូមិរហាលសួង ភូមិរាជដូនកែវ ភូមិបាក់អំរែក និងភូមិព្រែកត្រប់ នៃស្រុកឯកភ្នំ ត្រូវធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់ស្ទឹង ដោយទូកដ មានសភាពចាស់ទ្រុឌទ្រោម ដើម្បីទៅសាលារៀន និងប្រកបការងារដឹកជញ្ជូនកសិផលទៅត្រើយម្ខាងជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ ភាគច្រើននៃអ្នកឆ្លងទូក ជាសិស្សសាលាដែលមានអាយុពី ១២ ទៅ១៨ឆ្នាំ។
គ្រូបង្រៀននៅសាលាបឋមសិក្សាកែវមុនីពិសី ក្នុងភូមិរាជដូនកែវ លោក ប្រាក់ សុភាព ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរី ឱ្យដឹងថា គ្រូបង្រៀន និងសិស្សសាលា ត្រូវឆ្លងទូកនៅកំពង់ចម្លងរាជដូនកែវ ដើម្បីទៅរៀននៅអនុវិទ្យាល័យបាក់អំរែក ព្រោះនៅភូមិរាជដូនកែវ មិនទាន់មានសាលារៀនថ្នាក់អនុវិទ្យាល័យនៅឡើយ។ គ្រូបង្រៀនរូបនេះបន្តថា កន្លងមក ធ្លាប់មានសប្បុរសជនផ្ដល់អាវពោងការពារសុវត្ថិភាពដល់សិស្សគ្រប់គ្នា ប៉ុន្តែលោកនៅតែបារម្ភពីសុវត្ថិភាពសិស្សដែលឆ្លងទូកដយ៉ាងតិច២ដងក្នុងមួយថ្ងៃ ជាពិសេសនៅរដូវទឹកឡើង ដែលមានកម្លាំងទឹកហូរខ្លាំង។ លោកបញ្ជាក់ថា សិស្សសាលាភាគច្រើនមិនទាន់យល់ដឹងពីវិធីបង្ការគ្រោះអាសន្ននៅពេលទូកលិចឡើយ។
លោក ប្រាក់ សុភាព៖«ពេលឆ្លងទូកម្ចាស់ទូកប្រាប់ហើយ ថាកុំឱ្យប្រឡែងគ្នា ហើយប្រជាជនម៉ែឪគេក៏ប្រាប់ដែរពេលឡើងទូកអីហ្នឹង។ ខ្ញុំឃើញទូកហ្នឹងចាស់តាំងពីយូរណាស់ហើយ។ ថ្ងៃមុននោះ(ឃើញ)មានដាក់អាគុយបូមទឹកទូកក៏មានដែរ។ ទៅចម្លងបណ្ដើរ បូមទឹកចេញពីទូក(បណ្ដើរ ព្រោះ)វាជ្រាបនោះ!តែអាហ្នឹងសម្រាប់តែខែប្រាំងទេ ខែវស្សាគេមិនហ៊ាន(ចម្លង)ទេ គេជួសជុលរួចហើយ»។
តាមបណ្ដោយដងស្ទឹងសង្កែ ស្ពានផ្សារប្រហុកក្នុង ភូមិព្រែកតាច្រែង គឺជាស្ពានចុងក្រោយគេបង្អស់នៅខាងខ្សែទឹកខាងក្រោម ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ ៧គីឡូម៉ែត្រ ពីក្រុងបាត់ដំបង។ ប៉ុន្តែទីតាំងស្ពានមួយនេះ មិនស្ថិតនៅជិតទីតាំងសាលារៀនឡើយ ព្រោះសិស្សភាគច្រើនជាកូនកសិករដែលរស់នៅ ភូមិចំនួន៦ ក្នុងឃុំព្រែកនរិន្ទ ស្ថិតនៅត្រើយខាងលិច មិនអាចធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់ស្ពានផ្សារប្រហុកដើម្បីទៅរៀនបានទេ ព្រោះការធ្វើដំណើរត្រូវវៀងមានចម្ងាយផ្លូវពី៥ ទៅ៨គីឡូម៉ែត្រ ដែលត្រូវចំណាយពេលវេលាយូរ និងទៅរៀនមិនទាន់ម៉ោង។
ក្រុមសិស្សសាលានៃអនុវិទ្យាល័យបាក់អំរែក ដែលកំពុងឈរចាំទូកចម្លងទៅត្រើយម្ខាង រៀបរាប់ថា វាបានក្លាយជាទម្លាប់ទៅហើយ ដែលពួកគាត់តែងតែឆ្លងទូកដទៅសាលារៀនជារៀងរាល់ថ្ងៃ មិនថារដូវទឹកឡើង ឬមានកាណូតល្បឿនលឿនបើកឆ្លងកាត់ឡើយ។ តែយ៉ាងណា ក្រុមសិស្សសាលាទាំងនោះថា នៅពេលខែវស្សាទឹកស្ទឹងឡើងខ្ពស់ ពួកគាត់ក៏បារម្ភពីរឿងលិចទូកដែរ ទោះបីមានអាវពោងសម្រាប់ការពារខ្លួនក៏ដោយ។ ក្នុងចំណោមសិស្សទាំងនោះ មានអ្នកខ្លះអះអាងថាខ្លួនចេះហែលទឹក និងខ្លះមិនចេះហែលនោះទេ។
«ជ្រមុជមួយភ្លែតដល់ហើយនៅកណ្ដាលស្ទឹងហ្នឹង។(ពេលជិះទូកយើង)ពាក់អាវពោង ហើយបើ(មនុស្ស)ច្រើនពេកក៏គាត់(ម្ចាស់ទូក)អត់ឱ្យចុះ(ឆ្លង)ដែរ»។
ទូកចម្លង ដែលសិស្សសាលា និងប្រជាពលរដ្ឋប្រើប្រាស់ជាមធ្យោបាយសម្រាប់ឆ្លងទៅត្រើយម្ខាងនេះ ជាប្រភេទទូកដ ក្បាលទាលសងខាងរាបស្មើ បញ្ជាដោយម៉ាស៊ីនសាំង និងចែវច្រវាសម្រាប់ទប់ចង្កូត មានទទឹងជិត២ម៉ែត្រ បណ្ដោយជាង៤ម៉ែត្រ ធ្វើពីឈើមានសភាពចាស់ទ្រុឌទ្រោម និងទូកចម្លងមួយចំនួនមានទឹកជ្រាបចូលខាងក្នុង។ ប៉ុន្តែម្ចាស់ទូកបញ្ជាក់ថា ពួកគាត់តែងតែត្រួតពិនិត្យទូកជាប្រចាំ និងជួសជុលជារៀងរាល់ឆ្នាំ។
ម្ចាស់ទូកដនៅកំពង់ចម្លងរាជដូនកែវ សុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ ឱ្យដឹងថាជារៀងរាល់ថ្ងៃ មានសិស្សសាលាជាង ២រយនាក់ឆ្លងទៅរៀននៅអនុវិទ្យាល័យបាក់អំរែក ត្រើយខាងកើត ហើយការចម្លងម្ដង លោកដាក់មនុស្សពី១៥ ទៅ៣០នាក់។ លោកបន្តថា ក្នុងមួយថ្ងៃលោកទទួលបានប្រាក់ចំណូលប្រមាណពី៣ ទៅ៤ម៉ឺនរៀល ដោយសិស្សម្នាក់លោកយកឈ្នួល២ រយរៀលសម្រាប់ឆ្លងទៅវិញទៅមក និង៥រយរៀលចំពោះប្រជាពលរដ្ឋទូទៅនិងម៉ូតូមួយគ្រឿង។ លោកបញ្ជាក់ថា ចំពោះរដូវទឹកឡើង លោកមិនទទួលចម្លងម៉ូតូឡើយ គឺចម្លងតែសិស្សសាលាប៉ុណ្ណោះ ដើម្បីបង្ការគ្រោះថ្នាក់ពីការលិចទូក។
«សិស្សចូលក្បែរ១រយនាក់ ព្រោះមាន២ធឺ (ប្រភេទ)មានអាធំ(សិស្សធំ)ជាងនេះក៏មានដែរ ថ្ងៃបន្តិចបានមកដល់។ ក្មេង(សិស្ស)សមហើយ។(បើ)គ្រូមានតែគ្រូបង្ហាត់អង់គ្លេសឆ្លង»។
សិស្សសាលាដែលឆ្លងទូកទៅរៀននៅត្រើយម្ខាង ភាគច្រើនរៀននៅអនុវិទ្យាល័យបាក់អំរែក និងវិទ្យាល័យស្រុកឯកភ្នំ ក្នុងឃុំព្រែកហ្លួង នៅត្រើយខាងកើតស្ទឹង។
រាប់ចាប់ពីប៉ែកខាងក្រោមស្ពានផ្សារប្រហុក មានកំពង់ចម្លង៤ ដែលប្រជាពលរដ្ឋ និងសិស្សសាលាឆ្លងជាប្រចាំរួមមាន កំពង់ចម្លងភូមិព្រែកនរិន្ទ ឆ្លងទៅភូមិព្រែកហ្លួង កំពង់ចម្លងភូមិរហាងសួង ឆ្លងទៅភូមិស្ដីលើ កំពង់ចម្លងភូមិរាជដូនកែវ ឆ្លងទៅភូមិបាក់អំរែក និងកំពង់ចម្លងភូមិព្រែកត្រប់ ឆ្លងទៅភូមិបាក់រទេះ។ នៅពេលឆ្លងទូក ស្របពេលមានកាណូត ឬទូកធំៗបើកបរម្ដងៗ តែងមានរលកធំៗ វាយបក់ធ្វើឱ្យទូកដឃ្លីងឃ្លោង ជាពិសេសនៅរដូវទឹកឡើង ដែលមានទឹកហូរ និងកួចខ្លាំង។
ទាក់ទិនរឿងនេះ ជំទប់ទី២ ឃុំព្រែកនរិន្ទ មកពីគណបក្សភ្លើងទៀន លោក សុខ សុភ័ក្ដិ ប្រាប់អាស៊ីសេរីថា កន្លងមកប្រជាពលរដ្ឋ និងអាណាព្យាបាលសិស្សបានស្នើសុំឱ្យរដ្ឋាភិបាលសាងសង់ស្ពានមួយកន្លែង នៅត្រង់ភូមិសាស្ត្រភូមិរាជដូនកែវ តភ្ជាប់ទៅភូមិបាក់អំរែក ដើម្បីបង្កភាពងាយស្រួលក្នុងការឆ្លងកាត់។ លោកបញ្ជាក់ថា អាជ្ញាធរថ្នាក់មូលដ្ឋាន បានដាក់សំណើទៅកាន់អាជ្ញាធរថ្នាក់ខេត្តរួចហើយ ប៉ុន្តែនៅមិនទាន់ទទួលបានការឆ្លើយតបនឹងសំណើនេះនៅឡើយ។
«បញ្ហាចម្លងទូកហ្នឹងវិញក្នុងនាមអាជ្ញាធរក៏មានការព្រួយបារម្ភដែរ ក៏ប៉ុន្តែខាង(រដ្ឋបាល)ស្រុក គេមានផែនការមកណែនាំអំពីនីតិវិធី(ទៅកាន់ម្ចាស់ទូក)ហើយ បញ្ហាហ្នឹង»។
ជុំវិញរឿងនេះ អ្នកសម្របសម្រួលផ្នែកឃ្លាំមើលការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំខេត្តបាត់ដំបង លោក អ៊ិន គង់ជិត មើលឃើញការអភិវឌ្ឍក្នុងខេត្តបាត់ដំបងមានពីរផ្នែកខុសៗ គ្នា។ លោករៀបរាប់ថា ផ្នែកស្រុកលើមានស្រុកបាណន់ជាដើម ភាគច្រើនមានស្ពានបេតុងឆ្លងកាត់ស្ទឹងសង្កែ ចំណែកស្រុកខាងក្រោមរាប់ចាប់តាំងពីភូមិព្រែកតាច្រែង ក្នុងឃុំព្រែកនរិន្ទ រហូតដល់ទន្លេសាប មានស្ពានតែមួយប៉ុណ្ណោះ គឺស្ពានផ្សារប្រហុក។ លោកបន្តថា កង្វះខាតហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធស្ពានក្នុងតំបន់នោះបង្កការលំបាកដល់សិស្សសាលា និងប្រជាពលរដ្ឋដែលភាគច្រើនសុទ្ធសឹងជាកសិករ និងអ្នកនេសាទ ត្រូវដឹកជញ្ជូនផលិតផលមកលក់នៅទីផ្សារ។ លោកជំរុញឱ្យអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន និងមន្ទីរសាធារណការខេត្តបាត់ដំបង គួរចុះត្រួតពិនិត្យស្ថានភាពកំពង់ចម្លង និងទូកដ រួមទាំងអប់រំទៅម្ចាស់ទូក ដើម្បីធានាពីសុវត្ថិភាពក្នុងពេលចម្លង។
លោក អ៊ិន គង់ជិត៖«ហើយក្នុងករណីនេះ អាជ្ញាធរភូមិឃុំដែលនៅតំបន់ផ្នែកខាងក្រោមហ្នឹងគួរតែធ្វើសំណើទៅរាជរដ្ឋាភិបាលដើម្បីឱ្យមានការសាងសង់ស្ពានថ្មីមួយនៅចំណុច(ភូមិ)បាក់អំរែកហ្នឹងក៏ជាការល្អប្រសើរដែរ ដើម្បីសម្រួលដល់ចរាចរណ៍ប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅខាងក្រោមហ្នឹងឱ្យមានការប្រាស្រ័យទាក់ទងដឹកផលិតផលពីត្រើយម្ខាងទៅត្រើយម្ខាងទៀត»។
កាលពីអំឡុងឆ្នាំ២០១២ ធ្លាប់មានករណីលិចទូកនៅកំពង់ចម្លងព្រែកហ្លួង ក្នុងឃុំព្រែកហ្លួង ស្រុកឯកភ្នំ ដែលបណ្ដាលមកពីរលកទូកកាណូតធំៗ ធ្វើឱ្យសិស្សប្រុសស្រីជាង៣០នាក់ធ្លាក់ទឹក។ ទោះបីគ្មានអ្នកស្លាប់ និងរបួសក្នុងហេតុការណ៍នោះក្ដី ក៏សិស្សសាលាមួយចំនួនរងការប៉ះទង្គិចផ្លូវចិត្ត និងបាក់ស្បាតមិនសូវហ៊ានឆ្លងទូកដទៀតឡើយ។
ទាក់ទងនឹងគ្រោះថ្នាក់លិចទូកនេះ តែងកើតឡើងជាញឹកញាប់តាមបណ្ដាខេត្តមួយចំនួនដូចជាខេត្តកណ្ដាល ជាដើម ហើយតែងបង្កឱ្យមានមនុស្សស្លាប់ទាំងក្រុមៗតែម្តង។ ពេលហេតុការណ៍កើតឡើង អាជ្ញាធរ ហាក់យឺតយ៉ាវ និងមិនសូវមានជំនាញក្នុងការជួយសង្គ្រោះឡើយ។ លើសពីនេះ នៅពេលមានហេតុការណ៍កើតឡើង ទាំងថ្នាក់ដឹកនាំ ឬអាជ្ញាធរដែនដី តែងតែលើកហេតុផលផ្សេងៗយករួចខ្លួន ហើយគ្រួសារជនរងគ្រោះតែងទទួលសំណងបន្តិចបន្តូចពីម្ចាស់ទូក ដើម្បីបញ្ចប់រឿង។ ជាឧទាហរណ៍ កាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២២ កន្លងទៅថ្មីៗនេះ សោកនាដកម្មនៅលើដៃទន្លេមេគង្គក្នុងហេតុការណ៍លិចទូកចម្លង នៅឃុំកំពង់ភ្នំ ស្រុកលើកដែក ខេត្តកណ្ដាល ដែលបានគួចយកជីវិតកូនសិស្សចំនួន១១នាក់ ក្នុងចំណោមជនរងគ្រោះ១៩នាក់ បានក្លាយជាវិប្បដិសារីដ៏ជូរចត់ និងដាស់ស្មារតីឪពុកម្ដាយដែលមានកូនឆ្លងទូកទៅរៀន ឱ្យមានការបារម្ភពីសុវត្ថិភាពកូនរបស់ពួកគេ។
សង្គមស៊ីវិល ប្រជាពលរដ្ឋ គ្រូបង្រៀន និងអាណាព្យាបាលសិស្សទាំងអស់ ទទូចឱ្យរដ្ឋាភិបាលកសាងស្ពានឆ្លងកាត់ស្ទឹងសង្កែពីឃុំព្រែកនរិន្ទ ទៅកាន់ឃុំព្រែកហ្លួង ដើម្បីសម្រួលការធ្វើដំណើរ និងបង្ការកុំឱ្យមានគ្រោះថ្នាក់ដល់ប្រជាពលរដ្ឋ ជាពិសេសសិស្ស ដែលឆ្លងទៅរៀននៅរដូវទឹកឡើង៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។