ការលើកឡើងរបស់លោក ហ៊ុន សែន ដែលថា កម្ពុជាអាចរស់បាន ទោះបីគ្មានប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ ពេលនេះកំពុងទទួលបានលទ្ធផលបណ្ដើរៗហើយ បន្ទាប់ពីរោងចក្រសហគ្រាសមួយចំនួនបិទទ្វារនិងកាត់បន្ថយម៉ោងការងារជាបន្តបន្ទាប់ ធ្វើឱ្យកម្មករប្រឈមនឹងបញ្ហាជីវភាពខ្វះខាត ព្រមទាំងទទួលរងការកេងប្រវ័ញ្ចកម្លាំងពលកម្មពីសំណាក់ថៅកែរោងចក្រថែមទៀត។ សង្គមស៊ីវិលស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាលដាក់ចេញនៅគោលនយោបាយបង្កើតការងារបន្ថែមទៀត ដើម្បីជួយដល់កម្មករដែលបាត់បង់ការងារ។
កម្មករដែលបម្រើការក្នុងវិស័យវាយនភ័ណ្ឌត្អូញត្អែរពីជីវភាពលំបាក ដោយសារបាត់បង់ការងារ បន្ទាប់ពីរោងចក្រខ្លះបានបិទទ្វារ ខ្លះព្យួរការងារ និងខ្លះទៀតកាត់បន្ថយម៉ោងធ្វើការ។ ពួកគេលើកឡើងថា ស្ថានភាពកម្មករនៅពេលនេះ ពិបាកជាងស្ថានភាពកាលពីផ្ទុះរីករាលដាលជំងឺកូវីដទៅទៀត។
កម្មកររោងចក្រ សិន តៃ ហ្គាមែន ខេមបូឌា (Zhen Tai Garment Cambodia) នៅរាជធានីភ្នំពេញ លោកស្រី ឈួន សារិត ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីនៅថ្ងៃទី៨ មីនា ថា លោកស្រីត្រូវបានថៅកែរោងចក្របញ្ឈប់ពីការងារក្រោយព្យួរកិច្ចសន្យាបាន ៣ខែ ដោយគ្មានការជូនដំណឹង និងទូទាត់សំណងត្រឹមត្រូវ។ លោកស្រីរៀបរាប់ថា ស្របពេលដែលកំពុងបាត់បង់ការងារ ហើយសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាមានអតិផរណាផងនោះ បែរជាទំនិញនៅលើទីផ្សារឡើងថ្លៃគ្រប់មុខ ដែលធ្វើឱ្យកម្មកររស់យ៉ាងត្រដាបត្រដួស និងកាត់បន្ថយលើរបបអាហារផ្សេងៗ។
លោកស្រី ឈួន សារិត៖ «យើងព្យួរបីខែហើយ តែដល់ថ្ងៃយើងចូលគេបញ្ឈប់ការងារយើងទៀត បញ្ឈប់ដោយអត់មានមូលហេតុ ចាប់កំហុសយើងដោយអត់មានកំហុសអីសោះ។ គេបញ្ឈប់ខ្ញុំហើយមិនដឹងថ្ងៃណាគេរកខុសត្រូវឱ្យខ្ញុំបានចូលវិញ។[…]ស្ងាត់ណាស់ ព្រោះមានកម្មករខ្លះគាត់អត់បានចូលធ្វើការវិញ ព្រោះមានប្រធានក្រុមខ្លះគាត់គាប(សង្កត់)ហើយចូលមកអត់មានសេរីភាពដូចមុន គាបសង្កត់កម្មករធ្ងន់ណាស់ គឺគាត់អត់មកវិញទេ គឺម៉ោងធ្វើការគាបសង្កត់ធ្ងន់តែម្ដង មានការគាបសង្កត់ខ្លាំង»។
នៅដើមឆ្នាំ២០២៣នេះ មានរោងចក្រចំនួន១០ បានបិទទ្វារ ខណៈរោងចក្រចំនួន៧១ ព្យួរកិច្ចសន្យាការងារ និងរោងចក្រ៦០ផ្សេងទៀតបានកាត់បន្ថយបុគ្គលិក ប៉ះពាល់ដល់កម្មករជាង៣ម៉ឺន ២ពាន់នាក់(៣២.០០០) និងច្រើននាក់ទៀតបានបាត់បង់ការងារធ្វើទាំងស្រុងតែម្ដង។ បញ្ហាបិទទ្វាររោងចក្រ និងព្យួរការងារកម្មករជាបន្តបន្ទាប់បែបនេះ ខាងភាគីរដ្ឋាភិបាលបានលើកឡើងថា បណ្ដាលពីសង្គ្រាមរុស្សី(Russia) និងអ៊ុយក្រែន(Ukraine) ទើបធ្វើឱ្យការបញ្ជាទិញធ្លាក់ចុះ។ ប៉ុន្តែអ្នកវិភាគមើលឃើញថា បណ្ដាលមកពីការបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធរបស់សហគមន៍អឺរ៉ុប និងវិបត្តិនយោបាយកម្ពុជា ដែលធ្វើឱ្យអ្នកវិនិយោគបាត់បង់ផលចំណេញ និងទំនុកចិត្តលើការបណ្ដាក់ទុនរកស៊ីនៅលើទឹកដីកម្ពុជាបន្តទៀត។
ស្រដៀងគ្នានេះ សហជីពនៅរោងចក្រអិមអិល (ML) នៅក្រុងប៉ោយប៉ែត លោក កែវ វណ្ណៈ រៀបរាប់ថា ជីវភាពកម្មកររោងចក្រសព្វថ្ងៃស្ទើរតែពិបាកជាងអំឡុងពេលនៃការឆ្លងរាតត្បាតជំងឺកូវីដទៅទៀត ដោយសារជាប់កាតព្វកិច្ចសងបំណុលធនាគារ ខណៈដែលរោងចក្រគ្មានការងារធ្វើថែមម៉ោងនិងព្យួរការងារកម្មករ។ លោកបន្តថា ដោយមិនមានលទ្ធភាពរកប្រាក់សងធនាគារបាន មានកម្មកររោងចក្រខ្លះបាននាំគ្នាចំណាកស្រុកខុសច្បាប់ទៅធ្វើការនៅប្រទេសថៃ។
លោក កែវ វណ្ណៈ៖ «ដោយសារសង្គ្រាមរវាងអ៊ុយក្រែន និងរុស្សីហ្នឹង វាប៉ះពាល់ដល់ការបញ្ជាទិញពីក្រៅប្រទេសមក។ ហើយទីពីរ ខ្ញុំគិតថា យើងជិតបោះឆ្នោតអញ្ចេះវាពិបាកដែរ ជួនកាលអ្នកនយោបាយគាត់កេងចំណេញផលនយោបាយទៅគាត់ធ្វើអាវិធីហ្នឹងមក»។
ផលប៉ះពាល់ដែលបណ្ដាលមកពីការបិទរោងចក្របន្តជាប់គ្នានេះ មិនមែនប៉ះពាល់តែកម្មករនោះទេ សូម្បីអ្នកលក់ដូរ អ្នកប្រកបរបរសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ និងសេវាកម្មផ្សេងៗ ក៏រងផលប៉ះដែរ។ ឡានដឹកកម្មករ ដែលធ្លាប់ដឹកកម្មករឈរប្រជ្រៀតគ្នា នៅពេលនេះកំពុងស្បើយ មិនសូវមានកម្មករជិះច្រើនដូចលើកមុនឡើយ។ ចំណែកឯតូបលក់ទំនិញនិងម្ហូបអាហារនៅតាមបណ្ដារោងចក្រ ក៏មានសភាពស្ងប់ស្ងាត់ជាងមុនដែរ ព្រោះមិនសូវមានកម្មករចូលទិញដូចមុនឡើយ។
អាជីវករលក់ដូរនៅផ្សារកំបូល រាជធានីភ្នំពេញ លោក ហុង មុន្នីនាថ ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា ចាប់តាំងពីរោងចក្រមួយចំនួនបានបិទទ្វារ និងកាត់បន្ថយចំនួនកម្មករមក ការលក់ដូររបស់អាជីវករកាន់តែធ្លាក់ចុះ។ លោកបន្តថា ចំនួនកម្មករដែលមកធ្វើការមានចំនួនកាន់តែតិចទៅៗ ហើយការចំណាយរបស់ពួកគេកាន់ត្បិតត្បៀតជាងមុន ដោយសារតែការរកប្រាក់ចំណូលមិនសូវកាក់កបដូចកាលពីមុនឡើយ។
លោក ហុង មុន្នីនាថ៖ «កម្មករគាត់ត្បិតត្បៀតជាងមុន ដោយសារគាត់អត់បានថែមម៉ោង។ បើកាលណាអត់បានថែមម៉ោង លុយហ្នឹងក៏អត់សូវទូលាយដែរ»។
វិទ្យុអាស៊ីសេរី មិនអាចទាក់ទងអ្នកនាំពាក្យក្រសួងការងារ លោក ហេង សួរ និងប្រធានអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លោក ផៃ ស៊ីផាន ដើម្បីសុំការបកស្រាយបន្ថែមជុំវិញរឿងនេះបានទេ នៅថ្ងៃទី៨ មីនា។
សមិទ្ធផលដែលបណ្ដាលឱ្យកម្មកររោងចក្រធ្លាក់ទៅក្នុងស្ថានភាពការលំបាកបែបនេះ ក៏ដោយសារ លោក ហ៊ុន សែន ដែលតាំងខ្លួនលោកថា ជាមេដឹកនាំឆ្លាតនោះ បានតាំងចិត្តថានឹងមិនចរចាជាមួយប្រទេសលោកសេរីដើម្បីស្នើសុំអនុគ្រោះពន្ធមកវិញនោះទេ។
លោក ហ៊ុន សែន ដែលតាំងខ្លួនថា ជាឪបណ្ឌិត បានអះអាងកាលពីឆ្នាំ២០២២ ថា កម្ពុជាមិនបាច់ពឹងអ្នកណាទាំងអស់ ហើយការអនុគ្រោះពន្ធក៏មិនត្រូវការដែរ គឺត្រូវការតែអធិបតេយ្យភាព ដែលមិនស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលរបស់ប្រទេសណាមួយប៉ុណ្ណោះ។ បុរសខ្លាំងរបស់កម្ពុជារូបនេះ លើកឡើងថា កម្ពុជាត្រូវប្រឹងខ្លួនឯង ដើម្បីប្រកួតប្រជែង មិនបាច់ពឹងការអនុគ្រោះទៀតនោះទេ។ ជាមួយគ្នានេះ លោក ហ៊ុន សែន ដែលជាប់ឈ្មោះថា ជាមេដឹកនាំបញ្ច្រាសទិសនេះ មិនបានគិតគូរក្នុងការចរចាជាមួយប្រទេសលោកសេរីទេ ប៉ុន្តែលោកបែរជាធ្វើផ្គើនដាក់ប្រទេសលោកសេរីទៅវិញ តាមរយៈការចាប់ចងអ្នកទោសមនសិការ អ្នកនយោបាយ និងលុបបំបាត់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យជាដើម។
ជុំវិញរឿងនេះ ប្រធានសហភាពការងារកម្ពុជា (CLC) លោក អាត់ ធន់ បារម្ភពីស្ថានភាពកម្មករដែលបាត់បង់ការងារដោយសាររោងចក្របិទទ្វារ និងកាត់បន្ថយម៉ោងធ្វើការជាបន្តបន្ទាប់។ លោកយល់ថា ចំពោះស្ថានការណ៍បែបនេះ រដ្ឋាភិបាលគួរដាក់ចេញនូវគោលនយោបាយដើម្បីបង្កើតការងារបន្ថែមទៀតដល់កម្មករដែលបាត់បង់ការងារ។ ទន្ទឹមគ្នានេះ លោក អាត់ ធន់ ស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាលគួរពិចារណា ដើម្បីចរចាជាមួយសហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីស្នើសុំប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធមកវិញ មុននឹងវិស័យវាយនភ័ណ្ឌនៅកម្ពុជាដួលរលំ ដោយសារការបិទទ្វាររោងចក្រជាបន្តបន្ទាប់។
លោក អាត់ ធន់៖ «នៅពេលបច្ចុប្បន្ននេះយើងឃើញចំនួនវាច្រើនហើយ កម្មករបាត់បង់ការងារច្រើន។ គ្រាន់តែព្យួរវាជាងបីម៉ឺននាក់ហើយ ចុះបិទប៉ុន្មាន?ចុះរោងចក្រមិនផ្លូវការ មិនមានព័ត៌មានហ្នឹងប៉ុន្មាន?អ៊ីចឹងអាចនិយាយថាច្រើន ហើយប៉ះពាល់ ហើយដែលកម្មករទាំងនោះពិបាករកការងារនៅវិស័យផ្សេងធ្វើទៀតណាស់។ អ៊ីចឹងវាជាបញ្ហាប្រឈមមួយសម្រាប់កម្មកររបស់យើង»។
ជំនួសឱ្យការស្វែងរកដំណោះស្រាយ និងវិធីសាស្ត្រផ្ដល់ផលរយៈពេលយូរ បន្ទាប់ពីមានការព្យួរការងារបុគ្គលិកនៅតាមរោងចក្រ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានប្រកាសពីការផ្ដល់សាច់ប្រាក់ចំនួន ៤០ដុល្លារបន្ថែមពីលើប្រាក់ ៣០ដុល្លារ ដែលថៅកែក្រុមហ៊ុនផ្ដល់ឱ្យកម្មករ។ ប៉ុន្តែវិធីដោះស្រាយដោយប្រើលុយដើម្បីលួងចិត្តកម្មករនេះ ត្រូវបានអ្នកវិភាគយល់ឃើញថា មិនមែនជាដំណោះស្រាយយូរអង្វែង មិនឆ្លាតវៃឡើយ។
សហភាពអឺរ៉ុបបានសម្រេចដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ២០ភាគរយ ពីកម្ពុជាកាលពីឆ្នាំ២០២០ ហើយការបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធត្រឹមតែ២០ភាគរយនេះ ធ្វើឱ្យកម្ពុជាខាតបង់ចំណូលខ្ទង់១ពាន់លានដុល្លារទៅលើពន្ធនាំចេញទំនិញទៅកាន់សហគមន៍អឺរ៉ុប។ ទន្ទឹមគ្នានេះ សហភាពអឺរ៉ុបក៏ចេញមកព្រមានកម្ពុជាម្តងទៀតថា ខ្លួននឹងពិចារណាដកហូតប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធEBA ទាំងស្រុង ប្រសិនបើការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជានាខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ខាងមុខ មិនធ្វើឡើងដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ទេនោះ។
ស្របពេលការកាត់បន្ថយការងារ និងចំនួនកម្មករកំពុងកើនឡើង ថៅកែរោងចក្រមួយចំនួនបានឆ្លៀតយកឱកាសនេះ កេងប្រវ័ញ្ចកម្លាំងកម្មករ ដោយបិទរោងចក្រគ្មានការជូនដំណឹងមុន ការលួចដឹកជញ្ជូនអីវ៉ាន់ចេញពីរោងចក្រដោយស្ងាត់ៗ និងមិនព្រមចេញមុខមកដោះស្រាយប្រាក់ខែនិងប្រាក់អត្ថប្រយោជន៍ការងារផ្សេងៗឱ្យកម្មករ។ ក្រៅពីនេះ មានរោងចក្រមួយចំនួនបំពានសិទ្ធិការងារ ដោយព្យួរកិច្ចសន្យាការងារម្ដងជាពីរដងលើសចំនួនកំណត់ ដោយខ្លះឈានទៅដល់ការព្យួរការងារ៦ខែ ដោយផ្ដល់ប្រាក់កម្រៃតិចតួចប្រមាណ ១៥ភាគរយនៃប្រាក់ខែគោល៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។