អង្គការសង្គមស៊ីវិល រិះគន់ទៅលើសេចក្តីព្រាងច្បាប់បី ពាក់ព័ន្ធនឹងប្រព័ន្ធតុលាការនៅកម្ពុជា ដែលរដ្ឋាភិបាលបានអនុម័តនាពេលថ្មីៗនេះ ដោយមិនអនុញ្ញាតអោយសង្គមស៊ីវិលចូលរួមផ្តល់យោបល់។ សេចក្តីព្រាងច្បាប់មួយក្នុងចំណោមច្បាប់ទាំងបី គឺច្បាប់ស្ដីពីការរៀបចំ និងការប្រព្រឹត្តទៅនៃឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម។
តាមការសម្ភាសជាមួយ លោក សុក សំអឿន នាយកប្រតិបត្តិក្រុមអ្នកច្បាប់ការពារសិទ្ធិកម្ពុជា លោក ជី វិតា មានសេចក្តីរាយការណ៍មួយដោយផ្ដោតលើការពិនិត្យមើលបញ្ហានានាដែលមាននៅក្នុងសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ។
ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលដំណើរការរីកចម្រើននៃនីតិរដ្ឋ បានសម្ដែងការព្រួយបារម្ភចំពោះអនាគតនៃប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា ដែលកំពុងរងការរិះគន់ស្រាប់ថា ពុករលួយ និងស្ថិតក្រោមគំនាបនយោបាយនៃគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
ក្តីព្រួយបារម្ភកាន់តែខ្លាំងឡើងនេះ កើតមានបន្ទាប់ពីរាជរដ្ឋាភិបាលបានអនុម័តសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីការរៀបចំ និងការប្រព្រឹត្តទៅនៃឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម។ ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម គឺជាស្ថាប័នកំពូលមួយចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ បង្កើតឡើងដើម្បីធានាឯករាជ្យភាពនៃអំណាចតុលាការ និងការប្រព្រឹត្តទៅនៃឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រមនេះ មានបញ្ហាជាច្រើនចំណុច ក្នុងនោះរួមមាន អំណាចព្រះមហាក្សត្រនឹងត្រូវថយចុះ តែអំណាចរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ នឹងត្រូវកើនឡើង។
លោក សុក សំអឿន៖ «ក្នុងច្បាប់មុន ព្រះមហាក្សត្រលោកអាចយាងចូលបាន។ ថ្វីត្បិតក្នុងច្បាប់ថ្មីនេះអត់ឃើញដាក់រារាំងមែន ក៏ប៉ុន្តែក្នុងច្បាប់ថ្មីនេះ យើងសង្កេតឃើញក្នុងនេះ ឃើញមានដាក់ច្បាស់តែម្តង។ កាលពីច្បាប់មុន បើសិនជាព្រះអង្គរវល់ លោកអាចចាត់តំណាង ក៏ប៉ុន្តែក្នុងច្បាប់នេះហាក់ដូចជាត្រូវតែមានតំណាងអ៊ីចឹង។ ហើយតំណាងហ្នឹងចំពោះ សមាជិកផ្សេងៗមិនអាចធ្វើជាតំណាងបានទេ តែរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ អាចធ្វើជាតំណាងបាន។ យើងមើលមាត្រា៧ ព្រះអង្គអាចចូលរួមបានដូចគ្នា ក៏ប៉ុន្តែយើងមើលទៅដូចជាតម្រូវអោយព្រះអង្គចាត់តាំងតំណាងហ្មង»។
សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ នឹងពង្រឹងអំណាចរបស់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ ដែលជាមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃអង្គនីតិប្រតិបត្តិ ឬរដ្ឋាភិបាល ក្នុងការជ្រៀតជ្រែកទៅលើកិច្ចការរបស់ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម តាមរយៈបង្កើតអគ្គលេខាធិការដ្ឋាន។
លោក សុក សំអឿន៖ «ដាក់បញ្ជាក់ហ្មង គឺមានអគ្គលេខាធិការដ្ឋានមួយស្ថិតនៅក្រោមរដ្ឋបាលកណ្ដាលរបស់ក្រសួងយុត្តិធម៌ វិញ។ ដូច្នេះមានន័យថា ដំណើរការចាត់ចែងដូចនៅក្រោមក្រសួងយុត្តិធម៌ វិញ។ ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម គ្រាន់តែហៅមកប្រជុំ មិនមែនជាស្ថាប័នមួយដាច់ដោយឡែក មិនមែនជាស្ថាប័នមួយគ្រប់គ្រងតុលាការទេ។ និយាយរួមទៅ ច្បាប់នេះមិនមែនឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រមជាអ្នកព្រាង គឺក្រសួងយុត្តិធម៌ ជាអ្នកព្រាង។ បើយើងសង្កេតមើលសេចក្តីព្រាងច្បាប់មុន នៅក្នុងនោះអគ្គលេខាធិការដ្ឋានមាននាយកដ្ឋានផ្សេងៗស្ថិតនៅក្រោមឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម ដែលបង្ហាញពីចេតនារបស់ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រមចង់បានឯករាជ្យ។ អគ្គលេខាធិការដ្ឋានដាច់ដោយឡែកដែលមាននាយកដ្ឋានរដ្ឋបាល ហិរញ្ញវត្ថុ អធិការកិច្ច អ៊ីចឹងទៅ។ ប៉ុន្តែអានេះអត់មានទេ និយាយរួមទៅមានតែរដ្ឋបាលមួយ ហើយអគ្គលេខាធិការដ្ឋានហ្នឹង មានតែតួនាទីមួយ ពេលប្រជុំធ្វើជាលេខាកត់ត្រា។ ហើយយើងមើលគណៈកម្មាធិការអធិការកិច្ចរបស់ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម គឺយើងឃើញដូចជា ស្ថាប័នរបស់ក្រសួងយុត្តិធម៌ តែម្តង។ ហើយរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ ជាអ្នកពិនិត្យពាក្យបណ្ដឹង ហើយស៊ើបអង្កេតបឋម។ ដូច្នេះមានន័យថា ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម អត់មានតួនាទីអីទេ គឺចាំតែរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ ជាអ្នកស៊ើបអង្កេត ហើយផ្តល់ភស្តុតាងទៅឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម»។
និយាយពីអំណាចកោះប្រជុំនៃឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រមវិញ សេចក្តីព្រាងច្បាប់មិនបានអនុញ្ញាតអោយឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រមខ្លួនឯងកោះប្រជុំខ្លួនឯងបាននោះទេ ប៉ុន្តែរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ ជាអ្នកមានសិទ្ធិកោះប្រជុំតាមបញ្ជារបស់ព្រះមហាក្សត្រ។ ហេតុដូច្នេះ បើតាមលោកមេធាវី សុក សំអឿន ការងាររបស់ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រមក្នុងវិស័យយុត្តិធម៌ រីកចម្រើន ឬអត់នោះ ប្រហែលជាអាស្រ័យច្រើនលើរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ ហើយ។
លោក សុក សំអឿន៖ «ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រមនេះអាចសកម្ម ឬអកម្ម គឺនៅលើដៃរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌។ បើរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ អត់សកម្មទេ ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រមក៏អត់សកម្មដែរ»។
ទាក់ទងនឹងការកាត់បន្ថយអំណាចមួយទៀតរបស់ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រមមួយ ហើយយកទៅប៉ូវអោយរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ នោះ គឺការតម្រូវអោយរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ ជាអ្នកចេញមុខជំនួសឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម ក្នុងការជួបប្រាស្រ័យទាក់ទងជាមួយបុគ្គលឯកជន ឬបុគ្គលសាធារណៈដែលមានចែងក្នុងមាត្រា១៣។ បើតាមលោក សុក សំអឿន សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះមិនល្អទេសម្រាប់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ឯករាជ្យ។
លោក សុក សំអឿន៖ «ច្បាប់បែបនេះបានន័យថា អំណាចតុលាការវាលែងឯករាជ្យហើយ។ វានៅលើដៃអ្នកនយោបាយរបស់អំណាចនីតិប្រតិបត្តិ ព្រោះក្រសួងយុត្តិធម៌ ជាអំណាចនីតិប្រតិបត្តិ មិនអ៊ីចឹង។ អាចបង្ហាញច្បាស់ថា អគ្គលេខាធិការដ្ឋានហ្នឹងត្រូវស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងផ្ទាល់របស់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌។ ខ្ញុំជំទាស់ចំណុចត្រង់ហ្នឹង។ ខ្ញុំស្នើអោយអ្នកនយោបាយគិតគូរមើលទៅ។ បើពិតជាចង់អោយតុលាការកម្ពុជាហ្នឹងឯករាជ្យមែន ដូចតាមគោលការណ៍សកល ដូចរដ្ឋធម្មនុញ្ញមែន មិនគួរដាក់បែបហ្នឹងទេ។ គួរតែប្រគល់អំណាចអោយអគ្គលេខាធិការដ្ឋានហ្នឹងទៅ ហើយនៅក្នុងនោះអាចសមាជិកឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រមណាមួយ ឬក៏ បើព្រះមហាក្សត្រចាត់តាំងនរណាម្នាក់ធ្វើជាតំណាងព្រះអង្គហើយ តំណាងហ្នឹងចេញមុខទៅក្នុងនាមឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រមទៅ»។
ធាតុផ្សំមួយទៀតនៃគោលការណ៍អន្តរជាតិស្ដីពីឯករាជ្យភាពរបស់តុលាការ គឺការមានកញ្ចប់ថវិកាឯករាជ្យរបស់ខ្លួន ប៉ុន្តែមាត្រា១៥នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ បានប្រគល់អំណាចអោយរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ ជាអ្នកចាត់ចែងកញ្ចប់ថវិការបស់ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រមទៅវិញ ដែលលោកមេធាវី សុក សំអឿន យល់ឃើញថា វាអាចបណ្ដាលអោយការងាររបស់តុលាការមិនរីកចម្រើនទៅមុខ។
លោក សុក សំអឿន៖ «ចំណុចល្អហើយដែលមានកញ្ចប់ថវិការបស់ខ្លួនផ្គត់ផ្គង់ដោយថវិកាជាតិ។ បើយើងមានអគ្គលេខាធិការដ្ឋាន ហើយប្រគល់អោយអគ្គលេខាធិការដ្ឋានទៅ ដល់អ៊ីចឹងបានវាឯករាជ្យ បើមិនអ៊ីចឹងមិនចាត់ទុកជាស្ថាប័នឯករាជ្យទេ បាត់គោលការណ៍ឯករាជ្យហើយ។ គាំង ឬមិនគាំង ស៊ីសងទៅលើអ្នកកាន់លុយហ្នឹងហើយ។ បើអត់លុយប្រជុំម៉េចកើត ឬធ្វើអីម៉េចបាន»។
អំពីការដាក់វិន័យទោសទណ្ឌដល់ចៅក្រម និងព្រះរាជអាជ្ញាដែលប្រព្រឹត្តខុសវិញ មាត្រា១៩ និង២៥ នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះចែងថា ត្រូវធ្វើឡើងតាមរយៈក្រុមប្រឹក្សាវិន័យនៃឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម។ សេចក្តីសម្រេចរបស់ក្រុមប្រឹក្សាវិន័យ ត្រូវដាក់ជូនឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម។ ហើយសេចក្តីសម្រេចរបស់ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម គឺជាសេចក្តីសម្រេចបិទផ្លូវតវ៉ា។ ចំពោះបញ្ហានេះ លោកមេធាវី សុក សំអឿន មានប្រសាសន៍ថា ការមិនផ្តល់សិទ្ធិអោយចៅក្រម និងព្រះរាជអាជ្ញាប្ដឹងជំទាស់ទៅនឹងការដាក់ទោសវិន័យទៅលើពួកគេបែបនេះ វាខុសនឹងគោលការណ៍ស្មើគ្នាចំពោះមុខច្បាប់។
លោក សុក សំអឿន៖ «មាត្រា១៩ហ្នឹង គឺមានន័យថា ក្រុមប្រឹក្សាវិន័យហ្នឹង គឺជាឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាទាំងមូលហើយ ដកតែព្រះមហាក្សត្រ និងរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ ទេ។ ដូច្នេះនិយាយរួមទៅ (ក្រុមប្រឹក្សាវិន័យហ្នឹង) ពេញអង្គហើយ។ ក្នុងករណីបែបហ្នឹង វាបាត់សិទ្ធិឧទ្ធរណ៍ សិទ្ធិតវ៉ា។ ក្នុងករណីបែបនេះ ជាពិសេសអស់លោកចៅក្រមទាំងអស់ ព្រះរាជអាជ្ញាទាំងអស់ ព្រោះច្បាប់នេះសម្រាប់ដាក់ទោសអស់លោកចៅក្រម លោកព្រះរាជអាជ្ញាហើយ។ ដូច្នេះបើសិនជាយើងធ្វើច្បាប់បែបហ្នឹង ដែលក្រុមប្រឹក្សាវិន័យដាក់ហើយ (តែ) អត់មានអំណាចឧទ្ធរណ៍ហ្នឹង វាយ៉ាងម៉េច? កុំអោយពេលធ្វើច្បាប់ យើងធ្វើច្បាប់គិតគូរពីសិទ្ធិអ្នកដទៃ តែអត់បានគិតពីសិទ្ធិរបស់ខ្លួនឯង ដល់មានពេលមានបញ្ហាថ្ងៃក្រោយទៅ ទឹកភ្នែក អត់មាននរណាគេជួយបាទ»។
ព្រះមហាក្សត្រជាប្រធាននៃឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម។ ព្រះអង្គជាអ្នកធានានូវឯករាជ្យភាពរបស់តុលាការទាំងមូល។ ហើយដោយសារតែសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះពាក់ព័ន្ធផ្ទាល់នឹងឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម លោកមេធាវី សុក សំអឿន បានស្នើអោយព្រះមហាក្សត្រ និងឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម ធ្វើអន្តរាគមន៍ និងបានការអនុញ្ញាតចូលរួមកែលំអសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ។
លោក សុក សំអឿន៖ «សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ គឺសេចក្តីព្រាងច្បាប់របស់ (សម្រាប់) ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម ហើយព្រះមហាក្សត្រនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញជាអ្នកការពារឯករាជ្យភាពរបស់តុលាការ ដូច្នេះសុំអោយទូលថ្វាយព្រះមហាក្សត្រ និងសមាជិកឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រមបច្ចុប្បន្នហ្នឹង សុំជួយអោយយោបល់ផងបាទ ហើយសុំស្តាប់សមាជិកឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រមបច្ចុប្បន្នផងបាទ»។
ថ្មីៗនេះ ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបានអនុម័តសេចក្តីព្រាងច្បាប់សំខាន់ចំនួនបី ដែលសំខាន់ជាងច្បាប់ណាៗទាំងអស់ពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា។ សេចក្តីព្រាងច្បាប់មួយក្នុងចំណោមច្បាប់ទាំងបី គឺច្បាប់ស្ដីពីការរៀបចំ និងការប្រព្រឹត្តទៅនៃឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម។ មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិល អោយដឹងថា ប្រសិនបើសេចក្តីព្រាងច្បាប់ដែលពួកគេមាននៅក្នុងដៃ មិនខុសគ្នានឹងសេចក្តីព្រាងច្បាប់ដែលរដ្ឋាភិបាលត្រៀមនឹងបញ្ជូនទៅរដ្ឋសភា ហើយរដ្ឋសភានឹងអនុម័តអោយក្លាយទៅជាច្បាប់ដោយមិនកែលំអនោះ តុលាការកម្ពុជា ដែលមិនឯករាជ្យ និងកំពុងញាំញីជាន់ឈ្លីដោយឥទ្ធិពលនយោបាយពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា នោះ នឹងនៅតែងើបមុខមិនរួច ដោយគ្មានភាពល្អប្រសើរឡើងឡើយ។
រហូតមកដល់ពេលនេះ ក្រុមអ្នកច្បាប់នៃអង្គការសង្គមស៊ីវិល ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលផាត់ចោលមិនអោយចូលរួមផ្តល់យោបល់លើសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះឡើយ។ សង្គមស៊ីវិលកំពុងរង់ចាំអ៊ុតមើលថា តើតំណាងរាស្ត្រនឹងអនុញ្ញាតអោយពួកគេចូលរួមផ្តល់យោបល់តាមគន្លងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យដែរឬទេ នៅពេលរដ្ឋសភាទទួលបានសេចក្តីព្រាងច្បាប់ទាំងអស់នោះពីរដ្ឋាភិបាល?
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។