កឋិនទានគឺជាបុណ្យពិសេសមួយក្នុងពុទ្ធសាសនាដែលពុទ្ធបរិស័ទនៅតាមប្រទេសនានា លើពិភពលោកមានសទ្ធាជ្រះថ្លារួបរួមសាមគ្គីគ្នាប្រារព្ធធ្វើទៅតាមកាលរដូវកំណត់ តាំងពីសម័យពុទ្ធកាលជាប់រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
ប្រិយមិត្តរបស់អាស៊ីសេរី មួយរូបបានសរសេរលើទំព័រហ្វេសប៊ុក នៃគេហទំព័រអាស៊ីសេរីថា៖ «សុំជួយប្រាប់ផងថា តើប្រទេសអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាទាំងអស់នៅលើពិភពលោក គេធ្វើបុណ្យកថិនដូចនៅប្រទេសកម្ពុជា ដែរឬទេ? ច្រើនជាង? តិចជាង? របៀបណា? គួរបន្ថែម ឬបន្ថយ?»។
ចំណុចដូចគ្នាមួយ គឺកាលវេលានៃការប្រារព្ធបុណ្យកឋិនទានដែលជាលក្ខណៈពិសេសមួយនៃបុណ្យប្រពៃណីពុទ្ធសាសនាដ៏សំខាន់មួនេះ។ ប្រសិនបើធ្វើខុសពីកាលវេលាកំណត់ គឺនឹងមិនកើតជាកឋិនទានឡើយ ព្រោះប្រការនេះ គឺជាពុទ្ធានុញ្ញាត និងពុទ្ធបញ្ញត្តិ។ អាស្រ័យហេតុនេះហើយ ទើបជារៀងរាល់ឆ្នាំ ពលរដ្ឋពុទ្ធបរិស័ទនៅប្រទេសកម្ពុជា តែងរួមសាមគ្គីគ្នាតាមភូមិស្រុកនិគមរបស់ខ្លួន ធ្វើពិធីបុណ្យនេះទៅតាមរដូវកាល គឺចាប់ផ្ដើមពីថ្ងៃ ១រោច ខែអស្សុជ រហូតដល់ថ្ងៃ ១៥កើត ពេញបូណ៌មី ខែកត្តិក តាមប្រតិទិនចន្ទគតិ ឬដំណើរគោចរនៃព្រះចន្ទ។
ចំពោះទំនៀមនៃការប្រារព្ធពិធីបុណ្យនេះ ភិក្ខុធម្មសេនា ហាក់ សៀងហៃ គង់នៅវត្ត «កំផែង» ក្នុងក្រុងបាត់ដំបង មានថេរដីកាបញ្ជាក់ថា គឺមានតែប្រទេសកាន់ពុទ្ធសាសនាថេរវាទទេ ដែលមានការគោរពខ្ជាប់ខ្ជួននូវប្រពៃណីវេរកថិនចីវរទានប្រគេនដល់ព្រះភិក្ខុសង្ឃជាប់រហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះ៖ «ពុទ្ធសាសនាមាននិកាយធំ២ គឺថេរវាទ និងមហាយាន។ ថេរវាទមាន ៥ប្រទេស ខ្មែរយើង ភូមា ថៃ ឡាវ និងសិរីលង្កា មានចំនួនច្រើន ប្រកាន់ខ្ជាប់តាមពុទ្ធបញ្ញត្តិ និងពុទ្ធានុញ្ញាត ដែលព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សំដែងមក គឺតាំងពីសង្គាយនាលើកទី១នោះមក។ ដូច្នេះយើងឃើញថា កថិននេះគឺជាពុទ្ធានុញ្ញាត បានន័យថា ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធព្រះអង្គអនុញ្ញាតដើម្បីឱ្យព្រះភិក្ខុសង្ឃក្នុងសាសនា បន្ទាប់ពីបានចូលព្រះវស្សា ៣ខែ គឺលោកបានទទួលនូវអានិសង្ស ពោលគឺទទួលនូវចីវរ ដែលមានបរិស័ទធ្វើជាសំពត់កឋិននេះប្រគេនលោក…»។
ចំណុចដូចគ្នាមួយទៀតនៃការប្រារព្ធពិធីបុណ្យកឋិនទាននេះ នៅក្នុងចំណោមប្រទេសគោរពពុទ្ធសាសនាបែបថេរវាទ គឺទាក់ទងនឹងការចាំព្រះវស្សារបស់ព្រះភិក្ខុសង្ឃ។ ភិក្ខុសោនុត្តរៈ នុត បញ្ញា គង់នៅ «ពុទ្ធមណ្ឌលអន្តរជាតិកម្ពុជា-សិរីលង្កា» ហៅវត្តខ្មែរ-សិរីលង្កា ខេមរារាម ក្នុងក្រុងកូឡុំបូ ប្រទេសសិរីលង្កា។
ព្រះតេជព្រះគុណមានថេរដីកាបញ្ជាក់អំពីប្រវត្តិដើមកំណើតបុណ្យកឋិនទានក្នុងសម័យពុទ្ធកាលដែលទាក់ទងជាសំខាន់ទៅនឹងការគង់ចាំព្រះវស្សារបស់ភិក្ខុសង្ឃសាវ័ករយៈពេល ១ត្រីមាស ឬបីខែ ក្នុងវស្សន្តរដូវដែលជារដូវធ្លាក់ភ្លៀង៖ «កឋិនទាននេះគឺជាបុណ្យមួយស្ថិតនៅក្នុងព្រះវិន័យ ដែលព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធព្រះអង្គទ្រង់អនុញ្ញាតដោយផ្ទាល់នូវកឋិននេះថា ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយតថាគតអនុញ្ញាតឱ្យភិក្ខុទាំងឡាយដែលបានចាំព្រះវស្សារួចហើយ អាចទទួលក្រាលកឋិនបាន អ៊ីចឹងគឺភិក្ខុទាំងឡាយបួសក្នុងសាសនាព្រះអង្គ ដែលគោរពតាមបែបថេរវាទ គឺចាំបាច់ណាស់ត្រូវតែមានការចាំព្រះវស្សា។ ភិក្ខុដែលបានចាំព្រះវស្សាលោកមានសិទ្ធិដើម្បីក្រាលគ្រងកឋិនបានដែលញាតិញោមពុទ្ធបរិស័ទដង្ហែចូលមក ហើយមិនមែនផ្ដោតជាសំខាន់តែនៅប្រទេសកម្ពុជាទេ នៅភូមា សិរីលង្កា ថៃ និងឡាវ នៅតែប្រារព្ធអង្គកឋិនទាននេះ មិនមានការបាត់បង់ ឬការបំភ្លេចទេ ព្រោះបុណ្យនេះគឺជាបុណ្យពិសេសក្នុងព្រះវិន័យ»។
ទន្ទឹមគ្នានេះ សំពត់ចីវរ រួមមាន ស្បង់ ចីវរ និងសង្ឃាដី ដែលជាគ្រឿងស្លៀកដណ្ដប់ក្រាលគ្រងរបស់ភិក្ខុសង្ឃក្នុងពុទ្ធសាសនា គឺជាចំណុចដូចគ្នាមួយទៀតដែលជាទានវត្ថុដ៏សំខាន់នៃបុណ្យកឋិនទាន។ គម្ពីរដីកាផ្នែកពុទ្ធសាសនាកត់ត្រាថា បន្ទាប់ពីព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធសមណគោតមទ្រង់អនុញ្ញាតឱ្យភិក្ខុសង្ឃសាវ័កទទួលក្រាលគ្រងកឋិនចីវរមក គ្រហស្ថដែលបានប្រារព្ធបុណ្យកឋិនទានមុនគេបង្អស់ គឺព្រះបាទបសេនទិកោសល ដែលជាព្រះរាជាក្រុង «សាវត្ថី» នៃដែនកោសល បច្ចុប្បន្នស្ថិតក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា។
ភិក្ខុសោនុត្តរៈ នុត បញ្ញា មានថេរដីកាអំពីប្រជាពលរដ្ឋឥណ្ឌា ដែលសព្វថ្ងៃ នៅគោរពពុទ្ធសាសនាបែបថេរវាទតិចតួចបំផុតនោះ ក៏គង់នាំគ្នារក្សាទំនៀមធ្វើបុណ្យកថិនចីវរទាននេះដែរ៖ «ពីព្រោះនៅប្រទេសឥណ្ឌា មានប្រជាជនច្រើនលាន ហើយពុទ្ធសាសនាបែបថេរវាទ គឺមានតែត្រឹម ១% តែបើយើងគិតទៅគឺច្រើនជាងប្រជាជននៅប្រទេសកម្ពុជា យើងទៅទៀត។ ប៉ុន្តែតាំងពីមានការបង្កើតវត្តអារាមនៅប្រទេសបែបថេរវាទ ដូចជាជនជាតិថៃ ភូមា ជនជាតិខ្មែរយើង សព្វថ្ងៃហ្នឹង រីកដុះដាលទៅធ្វើឱ្យពុទ្ធសាសនាបែបថេរវាទនៅប្រទេសឥណ្ឌា គឺយើងឃើញថា មានការកើនឡើង មានការពង្រឹង ហើយជាពិសេសបុណ្យនៅរដូវកឋិន គឺប្រារព្ធដូចជាខាងប៉ែកអាស៊ីយើងមកខាងប្រទេសកម្ពុជា យើង ឡាវ ថៃ ភូមា សិរីលង្កា ដូចគ្នា…»។
ចំពោះប្រទេសដែលកាន់ពុទ្ធសាសនាបែបមហាយាន រួមមានប្រទេសចិន តៃវ៉ាន់ ជប៉ុន កូរ៉េ និងទីបេ ជាដើមនោះ ក៏ឃើញនៅមានព្រះសង្ឃ និងបរិស័ទតិចតួចដែរដែលនាំគ្នាគោរពពុទ្ធសាសនាបែបថេរវាទ ប៉ុន្តែមិនមានរក្សាប្រពៃណីបុណ្យកឋិនទាននេះឡើយ។
ភិក្ខុញាណាវុធៈ ទុយ លីហូវ គង់នៅវត្ត «ខន្តី» ស្រុកមោងឫស្សី ខេត្តបាត់ដំបង មានថេរដីកាពន្យល់អំពីមូលហេតុដែលប្រទេសកាន់ពុទ្ធសាសនាបែបមហាយានមិនមានទំនៀមប្រារព្ធពិធីបុណ្យកឋិនទានដែលជាបុណ្យដ៏សំខាន់មួយក្នុងវិន័យពុទ្ធសាសនា៖ «ប្រទេសដែលកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាផ្នែកថេរវាទ គឺបានន័យថា ធ្វើតាមឱវាទព្រះថេរៈ គឺធ្វើតាមព្រះត្រៃបិដក។ ដូច្នេះទំនៀមទម្លាប់ពុទ្ធសាសនា គឺដូចគ្នា ឱ្យតែធ្វើតាមព្រះត្រៃបិដក គឺដូចគ្នា កឋិនព្រះអង្គអនុញ្ញាតឱ្យធ្វើដោយចីវរ ហើយថេរវាទខ្លះលោកប្រើខោប្រើអាវ ដូច្នេះមានកឋិនមកពីណា? ហើយមហាយានប្រើខោពាក់អាវ អត់មានចីវរផង តាមអាត្មាដឹងវិន័យ និងព្រះសូត្រ គឺគេកែច្រើន ប៉ុន្តែអភិធម្មអត់មានកែទេ ព្រោះអភិធម្មជាធម៌លំបាកមិនងាយកែទេ កែទៅក៏មិនមានប្រយោជន៍អីដល់គេ»។
ត្រង់ប្រការនេះ ភិក្ខុសោនុត្តរៈ នុត បញ្ញា គង់នៅ «ពុទ្ធមណ្ឌលអន្តរជាតិ កម្ពុជា-សិរីលង្កា» ហៅវត្ត ខ្មែរ-សិរីលង្កា ខេមរារាម ក្នុងក្រុងកូឡុំបូ ប្រទេសសិរីលង្កា មានថេរដីកាបញ្ជាក់បន្ថែម៖ «ពីព្រោះគេអត់មានស្លៀកដណ្តប់ស្បង់ស្បៃត្រៃចីវរ បែបពុទ្ធសាសនាថេរវាទ គឺគេស្លៀកជាខោជាអាវ ដូច្នេះហើយបានជាគេមិនមានការក្រាលគ្រងកឋិនទាន ដូចជាព្រះភិក្ខុសង្ឃដែលលោកគោរពពុទ្ធសាសនាថេរវាទ ពរ! ម្យ៉ាងទៀត ខាងមហាយាននេះ គេអត់មានចូលព្រះវស្សាដូចជាយើងថេរវាទទេ តាមដែលខ្ញុំករុណាអាត្មាភាពធ្លាប់ដឹងបានសាកសួរ ធ្លាប់បានសិក្សាពីមហាយានទៅក៏អត់ឃើញមានបញ្ជាក់រឿងហ្នឹងដែរ។ ទោះបីជាលោកចាំវស្សាក៏ការដែលពុទ្ធបរិស័ទដង្ហែក្រណាត់ទៅឱ្យលោកក្រាលគ្រង ក៏មិនអាចឡើង (ជាកឋិន) ដែរ ព្រោះអត់មែនជាភិក្ខុសង្ឃដែលមានការសូត្រញត្តិត្រឹមត្រូវតាមព្រះវិន័យទេ។ មួយទៀត លោកអត់មានការបញ្ចុះសីមា គឺអត់មានសីមាកម្មទេ ដូច្នេះលោកមិនអាចប្រព្រឹត្តទៅឱ្យឡើងជាអង្គកឋិនទានបានទេ»។
តាមន័យពាក្យ «ថេរវាទ» គឺជាព្រះត្រៃបិដក ជាពុទ្ធវចនៈ ដែលព្រះថេរៈជាព្រះអរហន្តទាំងឡាយ ជាបណ្ឌិតបានសម្រេចនូវធម៌ជាន់ខ្ពស់បានប្រជុំគ្នាសូត្រ និងចារឹកទុកក្នុងសង្គាយនា ឬមហាសន្និបាតមិនឱ្យឃ្លៀងឃ្លាតពីភាពដើម ទោះបីជាព្រះពុទ្ធសាសនាបានកន្លងផុតទៅអស់កាលជិត ២៥៥៨ឆ្នាំ (ព.ស.២៥៥៨) ទៅហើយក្តី។
ទាក់ទងនឹងការខុសប្លែកគ្នានៃពិធីកម្មផ្សេងៗ ដែលពលរដ្ឋពុទ្ធបរិស័ទក្នុងប្រទេសកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាបែបថេរវាទ តែងប្រារព្ធធ្វើនារដូវកាលបុណ្យកថិនម្តងៗ លោកអ្នកនឹងបានស្តាប់នៅក្នុងការផ្សាយនៅពេលក្រោយទៀត។
ប្រសិនបើលោកអ្នកចង់ស្តាប់ ឬអានអត្ថបទនានា ទាក់ទងនឹងពិធីបុណ្យកឋិនទាន សូមអញ្ជើញចូលទៅកាន់គេហទំព័រវិទ្យុអាស៊ីសេរី តាមអាសយដ្ឋាន៖ WWW.RFA.ORG/Khmer។ បន្ទាប់មកសូមចុចលើពាក្យ «នាទីប្រចាំសប្ដាហ៍» ដែលស្ថិតនៅខាងលើនៃទំព័រ រួចហើយសូមចុចលើពាក្យ «នាទីសាសនា និងសង្គម»។ សូមអរគុណ!
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។