Uyghur balilirining chet'el tillirini öginish imkaniyiti tes bolmaqta
2005.04.20
Yigirme birinchi esirge kirishimiz bilen, bu esirde insanlar igileshke tégishlik üch nerse zörüriyet shundaqla éhtiyaj süpitide tilgha élinmaqta. U bolsimu én'gliz tilini bilish, kompyutér ishlitishni bilish hemde aptomobil heydeshni bilishtin ibaret. Hetta beziler "egerde bu üch nersidin xewiri bolmighan insanlar, bu esirning sawatsizi hésablinidu" déyishidu.
Mana bu xil yéngi éqim we nishanning tesiride Uyghurlarningmu zamaniwiylishishning belgisi bolghan chet'el tili, kompyutér dégendek yéngi ilimlerni igilesh qizghinliqi ashqan.
Melumatlargha qarighanda, gerche xitay nöwette mexsus meblegh hem küch ajritip kompyutér hemde chet'el tili oqutushlirini asasiy ma'aripigha xéli burunla resmi kirgüzgen bolsimu, emma Uyghur ma'aripida az sandiki tejribe oqutushini hésabqa almighanda, Uyghur baliliri téxi bu xil zamaniwi oqutush shara'itidin mehrum qalmaqta.
Chet'el tili oqutushi Uyghur ma'aripidiki bir boshluq bolup kelmekte
Shundaqtimu Uyghur élida bezi meripetperwerler hemde ilghar yashlar teripidin teshkillen'gen her xil chet'el til kurslirining échilishi bilen, asasliq sheherlerdiki bezi Uyghur balilirining chet'el tili öginish arzuliri emelge ashti. Biraq bu yenila éhtiyajdin yiraq bolmaqta.
Gerche xitay hökümiti az sanliq milletler ma'aripi jümlidin Uyghur éli ma'aripini téz sür'ette tereqqi qildi dep éytsimu, emma az sanliq milletlerge nisbeten 1990 - yillargha qeder chet'el tili oqutushining bir boshluq ikenlikini étrap qilmaqta.
Nöwette Uyghur ma'aripchiliri Uyghurlarning chet'el tili öginish qizghinliqining éshishi, shundaqla bu teqezzaliqqa layiq shara'itining yoqliqini közde tutup hökümet orunlirining Uyghurlarning én'gliz tili ma'aripigha köngül bölüshini tewisiye qiliwatqan bolup, charshenbe küni shinxu'a xewer torida élan qilin'ghan " az sanliq milletlerning mektep shara'itini yaxshilap, én'gliz tili oqutushigha ehmiyet bérish kérek" serlewhilik bir maqalida, Uyghur élidiki az sanliq millet balilirining én'gliz tili öginish qizghinliqi yuqiri bolsimu, emma én'gliz tili mu'ellimliri hemde matiriyallirining kemliki, bolupmu yézilardiki mekteplerning én'gliz tili oqutushi emes belki asasiy ma'arip esliheliriningmu toluq emesliki, ma'arip süpitining nahayiti keynide qalghanliqi körsitilgen.
Uyghurlarning chet til uginishi qabiliyiti üstün, biraq shara'iti yoq....
Maqalida yene körsitilishiche, bezi az sandiki tejribe mektepliride élip bérilghan tetqiqatlardin Uyghur balilirining chet'el tili öginish qabilyitining alahide üstünliki melum bolghan. Uyghur baliliri aliy mektepte resmiy én'gliz dersi élishtin burun héchqandaq chet'el tili bilen uchriship baqmighan bolsimu, qisqighine üch yil ichide, ularning chet til öginish netijisi, bashlan'ghuch mekteptin bashlap én'gliz tili öginiwatqan xitay oqughuchilarningkidin üstün chiqqan.
Uningdin bashqa, yéqinqi yillardin béri Uyghur élining xoshna döletler bilen bolghan soda alaqisining küchiyishige egiship, Uyghur yashlirining Uyghur éligha kirip - chiqiwatqan chet'ellikler bilen uchrishish, söhbetlishish arqiliqla chet el tillirini ügüniwalalishimu, Uyghurlardiki chet'el til igilesh qabilyitining yuqiriliqini körsütidighan bir terep ikenliki éytilghan.
Maqalida ma'aripchilar, xitay hökümitining én'gliz tili oqutushni resmiy derslik qilip Uyghur asasiy ma'aripigha kirgüzishini we oqutquchi terbiyilesh, matiriyallarni teyyarlashqa tégishlik meblegh ajritishini telep qilip, "dölet qanunida az sanliq milletlerningmu xitay millitige oxshash ma'aripni tereqqiy qildurush hoquqi barliqi belgilen'gen, bu Uyghurlarningmu oxshashla én'gliz tili ma'aripi élip bérish hoquqi barliqini körsitidu, egerde dölet Uyghurlarningmu én'gliz tili oqutquchilirini terbiyilishige köngül bölüp, én'gliz tili ma'aripini tereqqiy qildurushigha sharara'it yaritip berse, én'gliz tili oqutushining, az sanliq milletler ma'aripida qanat yéyip yüksilishige ishinimiz" dep tewisiye qilghan.
Az sanliq milletlerge chet'el tili ma'aripining élip bérilmasliqi, hökümetning siyasiti bilen munasiwetlik
Ilgiri Uyghur élida, bir nechche qarar én'gliz tili kurslirini échip, Uyghur yashlirining én'gliz tili öginishige shundaqla dunyani chüshinishige asas salghan, nöwette amérikida doktorluqta oquwatqan alim séyitof, Uyghur yashlirining én'gliz tili öginish qizghinliqi yuqiri bolup kelgen bolsimu, xitay hökümitining Uyghurlarning chet'el tili ma'aripigha köngül bölmey kelgenlikini bildürüp mundaq dédi.
Munasiwetlik maqalilar
- "Shinjang unwérsitéti" de, Uyghur oqutquchilar jazalanmaqta
- Xitay hökümiti heqiqeten Uyghur ma'aripini tereqqi qildurdimu?
- Doktor maykél dilon xitayning qosh tilliq ma'aripi toghrisida toxtaldi
- Amérika we Uyghur mutexessislirining qosh tilliq ma'aripqa bolghan köz qarishi
- Qosh tilliq ma'arip we Uyghur oqutquchiliri