Muqam heqqide munglar


2005.12.14
amannisaxan-heykel.jpg
Amannisaxanning yeken nahiyisidiki heykili.

Uyghurlarning qimmetlik medeniy mirasliridin bolghan naxsha -usul, muzika zich birleshken unwérsal sen'et qamusi muqamlar, Uyghurlarning sen'et örüp adetlirining sistémilashqan mujessimi. Shungimu Uyghur bar yerde muqam bar, muqam bar yerde Uyghur bar dégen soz, mana bu muqamlarning Uyghur millitining rohitining tipik bedi'i körünishi ikenlikini ispatlap berse kérek.

Büyük Uyghur 12muqamining tarixidiki möjiziler

Uyghur 12 muqami eserler boyi Uyghur xelq arisida aghzaki hayati küchini saqlap kelgen. 16 - Esirde meshhur muqamshunas xanish amannisa xénimning el ichide muqamlarni yighishi, bu büyük muzika qamusining tunji mukemmel retlinishi hésablinidu. Uningdin kéyin, muqam ustazi turdi axun akining orunlishi bilen 1951 - yili hemde 1954 -yilliri Uyghur 12 muqami qayta retlinip notigha élindi, shundaqla 1961 - yili kompozitor muqamshunas zikri elpettar we wen tongshularning emgiki bilen muqamning tunji nota nusxisi élan qilindi.

Muqam ejdadlirining töhpiliri bilen bizgiche yétip kelgen 12muqam yéqinqi yillardin buyan mexsus qamus hemde VCD pilastinkilirining tarqitilishi bilen shekli jehette téximu takamulliship julalandi.

Yéqinda, yeni 25 - noyabirda Uyghur 12 muqami hemde dolan muqamining birleshken döletler teripidin " insanlarning aghzaki we gheyri maddiy mirasliri "tizimlikige kirgüzülgenliki Uyghurlarni téximu söyündürdi.

Muqamlar yenimu chongqur tetqiq qilishqa muhtaj

karushang-axunum.jpg
Meshhur muqamshunas karushang axunum.

Emma Uyghur 12 muqam tetqiqatchiliri hemde Uyghurlardin igilishimizche, 12 - muqam hemde dolan muqamliri birleshken döletler teshkilati teripidin qoghdilidighan miraslar qatarigha kirgüzülgen bolsimu, emma bu shekilsiz medeniy miraslar warislarning az bolishi, omumlishish da'irisining barghanche tariyishi shundaqla yat medeniyetlerning bésimi, mexsus tetqiqat xadimlirining kem bolishi qatarliq emiliy mesililerge duch kelmekte iken.

Bu heqte ziyaritimizni qobul qilghan Uyghur kilassik edebiyat hemde 12 muqam ilmiy jemiyitining da'imiy hey'et ezasi tilshunas, alim imin tursun ependi, 12 muqamning xelq'araliq qoghdilish katogoriyisige kirgüzülgenlikidin memnun bolghanliqini, emma bu büyük medeniyet mirasni qoghdashta yenila nurghun xizmetlerning ishlinishi zörür ikenlikini bildürdi.

Dolan yurtida shadliq

Dolan muqamliri asasen qeshqerning mekit, maralbéshi aqsu awat hemde tarim boyidiki bezi nahiye bazarlarda ammiwi meshrep pa'aliyetliri'arqiliq janliq saqlinip kelmekte. 25 - Noyabirda Uyghur 12 muqami bilen teng dolan muqaminingmu birleshken döletler teshkilati teripidin qoghdilidighan aghzaki we gheyri maddiy miraslar türige kirgüzülishi, qénida sen'et urghup turidighan, shatliqini, qayghusinimu mungluq muqam bilen ipadilep yashap kelgen dolan déhqanlirini alemche shatliqqa saldi.

Muqamlar uzaq tarixtin buyan Uyghur xelqining turmushi hem rohiyitige singip ketken. U oxshimighan tarixiy dewirlerde Uyghurlargha meniwi quwwet hem éstétik zoq béghishlap kelgen. Shunga ular bu qimmetlik bayliqini qedirleydu hem uning ewladmu ewlat dawam étishini kütidu. (Gülchéhre)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.