B d t ning “Shinjang doklati” gha bir yil bolghanda yéngi tenqidler diqqet qozghimaqta

Birleshken döletler teshkilati (b d t) 2022-yili 8-ayning axiri “Shinjangdiki kishilik hoquqni bahalash doklati”  namliq mexsus doklatni élan qilip, xitayning bu rayondiki qilmishlirini “Insaniyetke qarshi jinayet bolushi mumkin” dep békitkenidi. Emma bu doklat élan qilinip bir yildin köp waqit ötkende, mezkur teshkilatning xitaygha héchqandaq bésim qilalmighanliqi, chünki xitayning mezkur teshkilattiki orni we tesirining yenila muqim boluwatqanliqi ilgiri sürülmekte.  

“Xelq'ara kishilik hoquq xizmiti” torining 24-noyabir künidiki obzorida éytilishiche, bu yil 10-ayning 18-küni ötküzülgen birleshken döletler teshkilati omumiy hey'et yighinida en'gliye qatarliq 51 dölet xitayning Uyghur rayonida ötküzüwatqan kishiliki hoquq depsendichiliklirini toxtitishini hemde kishilik hoquq aliy komissari ishxanisining  doklatigha jawabkar bolup, kishilik hoquq ehwalini yaxshilashni telep qilghandin kéyin, xitay terep buninggha maqulluq jawabi bermigen. Shundaqla özining birleshken döletler ornidiki tesiridin paydilinip, bu telepni bésiqturushqa, b d t nimu heriketsiz we tedbirsiz halgha keltürüshke urunup kelgen. B d t kishilik hoquq  aliy komissari wolkér türk (Volker Turk) “Xitayning bu jehette birer heriket qollan'ghanliqini körmiduq” déyish arqiliq özining neqeder passip halgha chüshüp qalghanliqini bildürgen.

Kishilik hoquq adwokati reyhan eset bu heqte mundaq dégen: “50 Nechche dölet birleshme bayanatqa imza qoyup, xitaygha küchlük signal berdi. Gerche xitay Uyghurlargha yürgüzüwatqan irqiy qirghinchiliqi heqqide muhakime we pikirning otturigha chiqishini jan-jehli bilen tosuwatqan bolsimu, ittipaqdashlirimiz dawamliq biz bilen bille”.

Xewerde körsitilishiche, kéler yil birinchi ayda birleshken döletler teshkilati xelq'ara kishilik hoquq ehwalini qayta közdin kechüridiken. Bu weziyet aldida xitay yenila chong bésimgha duch kélidiken.