Тед йохо: “хитай ‛һақарәтлик иккинчи әсир‚ гә йүзләнмәктә!”

Хитай тарихида “һақарәтлик бир әсир” дегән аталғу һәрқачан 19-әсирниң оттурилиридин 20-әсирниң оттурилириғичә болған мәзгилни көрситиду.

Бу мәзгилдә чәтәл мустәмликичилири дипломатийә вә һәрбий җәһәттин хитайни сориған болуп, 1949-йили хитай хәлқ җумһурийити қурулғандин кейин хитайниң “һазирқи заман” ға йүзлиниши оттуриға чиққан. 25-Июн күни америка дөләт мәҗлиси әзаси тед йохо “дипломат” журнилида елан қилған мәхсус темидики мақалида хитайниң “һақарәтлик иккинчи әсир” гә йүзлиниватқанлиқи җанлиқ вә пакитлиқ оттуриға қоюлиду.

Мақалә апториниң қаришичә, биринчи қетимлиқ “һақарәтлик бир әсир” чәтәл күчлириниң зорлиши арқисида оттуриға чиққан. Әмма хитай һакимийити ши җинпиңниң қолиға өткәндин буян бу хилдики “һақарәтлик йеңи әсир” қайтидин башланған. У “хитай чүши” шоари астида “хитайни қайтидин гүлләндүрмәкчи, шу арқилиқ һақарәтлик йүз йиллиқ тарихниң қайта йүз беришидин сақланмақчи” болған. Әмма униң 2018-йили 3-айдики “икки йиғин” дин кейин “йеңи рол тутқучи” намини елиши билән униң мутләқ нопузи орнитилған. Йәнә келип бу нопуз хитайдики һәрқандақ шәйидин үстүн орунға қоюлған. Буниң билән пүткүл хитайниң бир шәхсниң қолида һақарәткә учраш тарихи башланған.

Тед йохониң баян қилишичә, пүткүл хәлқниң һаяти үчүн тәртип бәлгиләп бәргән. Болупму һазирқи заман җәмийитиниң түплүк асаси болған сөз әркинлики, сиясий һәқләр, ахбарат әркинлики, тор әркинлики дегәнләрни ши җинпиң пүтүнләй тартивалған. Буниң билән йәр шари нопусиниң 18 пирсәнти инсан һәқлириниң дәпсәндичиликигә муптила болған. Болупму уйғурлар вә тибәтләрниң миллий байлиқлириниң хараб қиливелиши, йәнә уйғурлар диярида ғайәт зор көләмлик лагерларниң мәвҗут болуши, шундақла һәр бир шәхсниң һәр бир ушшақ һәрикәтлиригичә назарәт астида болуши һәқиқий мәнидики “орвелчә җәмийәт” әндизисини барлиққа кәлтүргән.

Мақалида йәнә ши җинпиңниң һәрбий ишлар, сода мунасивәтлири, демократийәлишиш қатарлиқ саһәләрдә тохтимастин ялған-явидақ сөзләрни қилипла қалмастин, йәнә бу усулни “тәрәққиятни алға сүрүш билән биргә өзиниң мустәқиллиқини сақлап қалмақчи болған дөләтләр үчүн бәкму үнүмлүк йеңи модел” дәп дуняниң башқа җайлириға кеңәйтишкә урунуш қилмиши техиму қәбиһлик һесаблинидикән.

Аптор ахирида “ши җинпиң мушу шәкилдә падишаһқа айланди. Әмма бу падишаһниң ялиңач икәнликини йеқинда пүтүн дуня тонуп йетиду” дәп хуласә чиқириду.