Xitay hökümiti Uyghur kanada puqrasi hüsenjan jélilni türmidin qoyup bérishke chaqirildi

Kanadaning sabiq we hazirqi parlamént ezaliri, kishilik hoquq pa'aliyetchiliri we sabiq diplomatliridin bolup 20 din artuq kishi xitay tashqi ishlar ministiri wang yigha xet yézip, 16 yildin béri xitay türmiside naheq yétiwatqan Uyghur kanada puqrasi hüsenjan jélilni qoyup bérishke chaqirghan. Mezkur xet kanada-xitay arisidiki uzun yilliq diplomatik sürkilish peyda qilghan hüsenjan jélilning tutqun qilinishigha 16 yil tolghan bir waqitta yézilghan.

Kanadadiki “Yershari we pochta” gézitining xewer qilishiche, mezkur xetke imza qoyghuchilar kanadaning irwin kotlér, allen rok, pétér mékkay, lawréns kannon qatarliq töt neper sabiq hökümet ministirinimu ‍öz ichige alghan. 27-Mart küni yézilghan xette, hüsenjan jélilning teqdirige da'ir xewerlerning buningdin 6 yil awwal pütünley késilgenliki, “2016-Yildin béri uning qeyerde ikenliki, hazirqi salahiyiti we salametlik ehwali toghrisida héchkimning xewer anglap baqmighanliqi” tekitlen'gen.

Hüsenjan jélil 2006-yili özbékistan'gha tughqan yoqlashqa barghanda özbékistan hökümiti teripidin tutqun qilinip, xitaygha ötküzüp bérilgen. Xitay hökümiti uninggha “Térrorchiliq” bilen eyiblep ölüm jazasi bérip, 2014-yili muddetsiz qamaqqa özgertken. 2018-Yili uning muddetsiz qamaq jazasi 20 yilgha qisqartilghanidi.

Bu jeryanda xitay uning kanada puqrasi ikenlikini ret qilip, kanada diplomatlirining uning bilen körüshüshige yol qoymighanidi. “Yershari we pochta” gézitining éytishiche, xette hüsenjan jélilning qoyup bérilgende 70 yashqa yéqinlishidighanliqi we kichik oghlini körüp baqmighanliqi eskertilip, “Qandaq bolushidin qet'iynezer, hökümitingiz hüsenjan jélilni dawamliq qamap…. . Uning hoquqini ret qilip keldi. Bundaq qilish arqiliq hökümitingiz özining ichki qanuni, asasi qanuni, shundaqla xelq'ara qanun we ölchemlerdiki pikir erkinliki, diniy erkinlik, heq-hoquqqa munasiwetlik qa'ide-tüzümlerge köz yumdi” déyilgen. Melum bolushiche, kanadaning libéral parlamént ezaliri ötken hepte tashqi ishlar ministiri mélané joléydin hesenjan jélilning délosi üchün alahide wekil teyinleshni telep qilghan.