Qazaqistandiki “Uyghur nahiyisi” ning namini özgertmeydighan boldi
2017.11.05
Qazaqistan da'iriliri almuta wilayiti tewesidiki Uyghur nahiyisining namining özgertilmeydighanliqini bildürgen. Ottura asiyada rus tilida tarqitilidighan “Bügünki Uyghur” torining qazaqistan metbu'atliridin tarqatqan uchuridin melum bolushiche, “Uyghur nahiyisi” namining özgertilmeydighanliqini almuta wilayiti waliysi amandiq batalof ötken hepte muxbirlarning so'allirigha jawab bergende éytqan. Muxbirning Uyghur nahiyisi namini özgertish heqqide gep-sözler barliqi, bu heqte uning qandaq pikirde ikenlikige a'it so'allirigha jawab bergen almuta wilayiti waliysi “Bundaq mesile hazirche otturigha chiqmidi we chiqmaydu. Belki kelgüside bu mesile peyda bolushi mumkin, biraq hazirning özide biz buni qarap chiqmaymiz” dégen.
Uyghur nahiyisi, adette “Uyghur rayoni” depmu atilidu. Mezkur memuriy rayonda Uyghurlar zich olturaqlashqan bolup, u ili deryasi bilen ketmen taghliri arisigha jaylashqan hemde uningda 1881-1883-yili ili diyaridin köchüp kelgen we uningdin ilgirila yashap kelgen Uyghurlar köpligen kentlerni berpa qilghan idi. 2016-Yili qazaqistan dölet sanliq melumati boyiche bu nahiyide 63 ming nopus bar bolup, bu yerde 35 mingdin artuq Uyghur yashaydu we ahalining 56% ni teshkil qilghan. Uningda yene qazaq, rus we bashqa milletlermu bar.
“Uyghur rayoni” 1934-yili stalin dewride qurulghan bolup, bu aptonomiyilik hoquq boyiche emes, belki nahiye derijilik memuriy rayon süpitide qurulghan, ene shuningdin tartip, bu rayon “Uyghur” ismi bilen qoshulup atilip kélinmekte, emma yéqinqi yillarda qazaqistandiki sowét dewride qoyulghan bir qisim yer-jay namliri, memuriy namlar we kocha, yéza namliri emeldin qaldurulup, ularning namliri almashturulushqa bashlighan. Inkaslardin melum bolushiche, Uyghur nahiyisi naminimu özgertish pikirliri otturigha chiqqan iken.
Uyghur nahiyiside chong aqsu, kichik aqsu, tügmen, ghaljat, ketmen dégendek 20 nechche yéza bar. Qazaqistandiki Uyghurlarning mutleq köp qismi yene yarkent nahiyisi, emgekchiqazaq nahiyisi qatarliqlardiki bir qisim yéza-qishlaqlargha we almuta shehirige tarqalghan. Qazaqistan hökümet statistikisi boyiche Uyghurlar 246 ming dep élan qilin'ghan, emma Uyghurlar özliri Uyghurlarning sanining buningdin köprek ikenlikinimu éytishidu.
Uyghur nahiyisining nahiye merkizi chonji dep atilidu.