Ши җинпиң трампниң вәзипә тапшурувелиш мурасимиға хитайниң муавин дөләт рәиси хән җеңни әвәтмәкчикән
2025.01.17
Хитай компартийәсиниң баш секретари ши җинпиң доналд трампниң 20-январ вашингтонда өткүзүлидиған қәсәм берип вәзипә тапшурувелиш мурасимиға хитайниң муавин дөләт рәиси хән җеңни әвәтишни қарар қилған.
Америка-хитай мунасивити омумйүзлүк интайин кәскинләшкән бир пәйттә, доналд трамп өткән йили адәттин ташқири бир шәкилдә американиң дунядики “әң чоң рәқиби” болған хитайниң дөләт башлиқини өзиниң пирезидентлиқ вәзиписини тапшурувелиш мурасимиға тәклип қилип, кишиләрни һәйран қалдурған. Кишилик һоқуқ тәшкилатлири тәрипидин уйғур ирқий қирғинчилиқиниң “баш лайиһәлигүчиси” дәп әйиблиниватқан ши җинпиңниң бу мурасимға қатнишиш-қатнашмаслиқи диққәт нуқтисиға айланған иди. “вашингтон почтиси” ниң хәвәр қилишичә, ши җинпиңни өзи бу мурасимға қатнашмайдикән, әмма у бу мурасимға хитайниң муавин рәиси хән җеңни әвәтишни қарар қилған.
Хитай ташқий ишлар министирлиқи 17-январ елан қилған баянатида, хән җеңниң ши җинпиңға вакалитән мурасимға қатнишидиғанлиқини билдүргән. Баянатта “биз америка йеңи һөкүмити билән диялог һәм алақини күчәйтишни, оттуридики пәрқләрни мувапиқ бир тәрәп қилип, өзара пайдилиқ һәмкарлиқни кеңәйтишни, америка-хитай мунасивитиниң муқим, сағлам вә изчил тәрәққий қилишини бирликтә алға сүрүшни, шундақла хитай билән американиң тоғра шәкилдә биргә турушиниң йолини тепишни халаймиз” дейилгән.
Хитай ташқий ишлар министирлиқиниң баянати трампниң ташқий ишлар намзати марку рубиониң 15-январ кеңәш палатаси ташқий ишлар комитетиниң вәзипигә тәйинләш гуваһлиқ йиғинида, хитайни американиң кәлгүси гүллиниш тәрәққиятидики “әң чоң тәһдит” дәп елан қилиши, әгәр америка йолини өзгәртмисә, хитайға беқинди болуп қалидиғанлиқини агаһландурушиниң арқисидин елан қилинған. Марку рубио гуваһлиқ йиғинида йәнә уйғурлар учратқан “қорқунчлуқ вәзийәт” ни алаһидә тилға алған иди. Нөвәттә, хән җеңниң вашингтон сәпиридә трампниң өткүнчи хизмәт өмики билән конкирет темиларни сөзлишидиғанлиқи яки униң бу қетимлиқ сәпириниң пәқәтла символлуқ сәпәр болидиғанлиқи мәлум әмәскән.
Америка таратқулири илгири бу һәқтә бәргән хәвәрлиридә, трампниң вәзипигә олтуруш мурасимиға вә униң өткүнчи хизмәт өмикидикиләр билән болидиған көрүшүшкә хәнҗеңға қариғанда техиму әмәлий һоқуқтики хитай компартийәси мәркизи комитети секритариятиниң секретари, мәркизи комитет ишханисиниң мудири сәй чиниң әвәтилишини үмид қилидиғанлиқи илгири сүрүлгән иди.