Хитай “шинҗаңдики үч боғаз тосмиси” арқилиқ җәнубтики уйғурлар әң зич районларниң сүйини контрол қилған

Йәкән дәрясиниң юқири еқимидики қарақурум тағлириниң ичигә қурулған арташ су амбири пүтүп ишқа киришкәндин буян, хитайниң райондики әң чоң су иншаат қурулушиға айлинип, “шинҗаңниң үч боғаз тосмиси” дегән намға еришкән. Хитай таратқулириниң ашкарилишичә, йәкән наһийәсиниң қошрап йезиси билән ақту наһийәсиниң косрап йезисиниң чеграсиға җайлашқан бу су амбиридики су електр истансисиниң нөвәттә 6 данә гениратор бар болуп, өткән йилниң ахирлирида униң ток ишләпчиқириш миқдари 3 милярд 660 милйон киловат саәткә йетип барған.

“хитай хәвәрлири” ториниң билдүрүшичә, бу қурулуш уйғур елиниң җәнубидики 3 вилайәт вә областниң ток мәсилисини һәл қилипла қалмай, йәкән дәрясиниң төвән еқимидики 5 милйон аһалини кәлкүн апитидин халас қилған. Лекин мутәхәссисләр бу су амбириниң бихәтәрлик хәвпи вә дәряниң төвәнки еқимидики бостанлиқларға болған икологийәлик тәсиридин әндишә қилипла қалмай, хитайниң бу су амбри арқилиқ йәкән дәрясиниң төвән еқимидики уйғур нопуси әң зич олтурақлашқан бостанлиқларни су билән тәминләшни контрол қилғанлиқи, буниң бу бостанлиқлардики уйғурлар үчүн техиму чоң йошурун хәвп пәйда қилидиғанлиқини билдүрмәктә.

Америкадики мутәхәссисләрдин профессор станли тописниң бурун рдиийомизға билдүрүшичә, су тарим ойманлиқи вадилири үчүн һаяти мәсилидур.

Хитай һөкүмити буниңға охшаш су амбарлири арқилиқ бу райондики уйғурларни техиму үнүмлүк контрол қилишни, техиму көп аһәлә орунлаштурушни мәқсәт қилғаникән. Лекин “хитай хәвәрлири” ториниң учурида “қарақурум теғидин келидиған йәкән дәрясиниң кәлкүн әң көп келидиған, кәлкүндин мудапиәлиниш әң қийин болған дәря” икәнлики, кәлкүн апити “бу дәряниң яқисидики һәр қайси милләтләрниң ишләпчиқириш вә турмушиға еғир тәһдит селип кәлгәнлики” илгири сүрүлгән. Хәвәрдә ейтилишичә, йәкән дәрясидин келидиған йиллиқ су миқдариниң 60 пирсәнтидин көпрәки 6-, 7-, вә 8-айларда келидикән.