Лагерлардики мислисиз вәһшийликләр “шинҗаң сақчи һөҗҗәтлири” дә тәпсилий көрситилди

Мухбиримиз әзиз
2022-05-24

Хитай һөкүмити өткән бирнәччә йилда уйғур диярида кәң омумлашқан лагер системисиниң уйғурларға техника өгитип уларниң ишқа орунлишишиға асанчилиқ яритидиған “тәрбийәләш мәркизи” икәнликини давраң селип кәлгәниди. Йеқинда намәлум тор хаккерлири уйғур дияридики хитай сақчи системисиниң компютерлириға кириш арқилиқ қолға чүшүргән ғайәт зор сандики сақчи һөҗҗәтлири бу лагерлардики вәһшийликләрниң ташқи дунядики кишиләр тәсәввур қилғандинму нәччә он һәссә еғир икәнликини наһайити тәпсилий вә җанлиқ сүрәтләп бәрди.

BBC Агентлиқиниң 24-майдики хәвиридә ейтилишичә, бу қетим қолға чүшүрүлгән сақчи һөҗҗәтлирини вашингтон шәһиридики “коммунизм қурбанлири хатирә фонди” мәхсус адәм күчи аҗритип рәтләп чиққан һәмдә мәхсус қурулған “шинҗаң сақчи һөҗҗәтлири” (https://www.xinjiangpolicefiles.org) Намлиқ тор бәттә елан қилған. Буниңда көрситилишичә, бу қетим қолға чүшүрүлгән сақчи һөҗҗәтлиридики тутқунлар қәшқәр конишәһәр наһийәсидики кишиләр болуп, булар 2018-йилида тутқун қилинғаникән. “курсант” дәп аталған бу тутқунларниң сани 3700 дин артуқ болуп, уларниң әң кичики 15 яш, әң чоңи 75 яш икән. Әмма тутқунларниң мутләқ көп қисми 18 яштин 50 яшқичә болған кишиләр икән. Тутқун қилинишниң сәвәби көпинчә “террорлуқ вә әсәбийлик” категорийәсигә мәнсуп қилинған. Доктур адрян зенз бу һәқтә тохтилип “бу сан пүтүн наһийәдики аһалә саниниң он пирсәнтигә тоғра келиду” дәп көрсәткән.

Конишәһәрдики мәзкур лагерда тәхминән һәр 10 тутқунға бир сақчи тоғра келидиған болуп, сақчиларға лиқ оқ бесилған аптомат вә башқа үскүниләр тарқитип берилгән. Сақчиларға тарқитип берилгән хизмәт қаидилириниң бир маддисида “қечишқа урунған курсантлар әгәр агаһландуруш оқи етилғандин кейин тохтимиса уларни етивәтсәңлар болиду” дейилгән. Йәнә биридә бу лагер үчүн алдинала 400 йүрүштин артуқ койза-кишән вә қара халта тәйярланғанлиқи, һәр бир “курсант” ни йөткигәндә буларни толуқ ишқа селиш билән биргә һәрбир кишини төт сақчи ялап меңиши лазимлиқи, “курсантлар” ни дохтурханиға елип бериш тоғра кәлгәндиму мушу қаидә бойичә иш көрүш лазимлиқи ейтилған. Бу хил бәлгилимиләр адәттә әң қаттиқ бихәтәрлик қаидилири иҗра қилинидиған түрмиләрдила мәвҗут болуп, лагерларниң қандақ шәкилдики “мәктәп” икәнликини җанлиқ көрситип бәргән.

Бу қетим елан қилинған һөҗҗәтләр үч миңға йеқин тутқунниң фото сүрити, хитай сақчилириниң лагерларда қандақ “хизмәт” қилидиғанлиқи һәққидә нәқ мәйдандин тартилған сүрәтләр, лагерларни идарә қилишқа даир “қәтий мәхпий” дәп нам қоюлған һөкүмәт һөҗҗәтлири қатарлиқ түрләргә айрилған болуп, буларни көргән һәрқандақ адәмниң бәдәнлири шүркүнүп кетидикән. Болупму хитай җамаәт хәвпсизлик министири җав кеҗи вә уйғур аптоном районлуқ парткомниң сабиқ секретари чен чүәнгониң бу һәқтики көрсәтмилири, сақчиларниң хизмәт қаидиси һәққидики һөҗҗәтләр, “дәрсхана” да қандақ оқутуш билән шуғуллиниш һәққидики бәлгилимиләр асасий җәһәттин хитай һөкүмити тартқан фото сүрәтләрдә толуқ әкс әткән.

Нөвәттә бу һөҗҗәтләр толуқи билән торға қоюлған болуп, хитай һөкүмитиниң уйғур дияридики қирғинчилиқни йошуруш вә инкар қилиш урунушлириға урулған күчлүк бир тәстәк, дәп қаралмақтикән.

Германийә ташқи ишлар министири анналена беарбок (Annalena Baerbock) бу һәқтики сүрәтләрни көргәндин кейин өзиниң тиветтер бетидә учур йоллап: “шинҗаң һәққидики сүрәтләр һәқиқәтәнму адәмни шүркәндүриветиду. Шундақла нәччә вақиттин бери биз аңлап кәлгән гәп-сөзләрниң раст икәнликини көрситип бериду. Мән хитай ташқи ишлар министири ваң йи билән болған сөһбитимдә бу мәсилини мәхсус униңдин соридим” дегән.