Хитайниң һәммила кишини «сүкүт» кә мәҗбурлиши диққәт қозғимақта

Мухбиримиз әзиз
2019-10-08

Хәлқарада хитайни тәнқидләш әвҗигә чиқиватқанда хитай һөкүмитиниңму иқтисадий «тизгинәк» арқилиқ хәлқараниң ағзини юмдурмақчи болуши бу һәқтики әндишиләрни күчәйтмәктә.

«Ню-йорк вақти» гезитиниң 7-өктәбирдики тәһрират мақалисидә ейтилишичә, америкидики даңлиқ васкетбол командилиридин «хюстон ракета» командисиниң баш ғоҗидари дарйл морей бирнәччә күн илгири «әркинлик үчүн күрәш қилайли! биз хоңкоң билән биллә» дегән қурларни өзиниң тиветтер бетидә тарқатқан һәмдә өзиниң хоңкоңдики демкратийә намайишини қоллайдиғанлиқини билдүргән. Әмма буниңдин анчә өтмәйла хитай тәрәптин буниңға қарши кәскин «қайтурма һуҗум» йетип кәлгән: хитайдики даңлиқ аяқ ширкәтлиридин болған «ли ниң аяғлири», шаңхәйдики пудоң тәрәққият банкиси қатарлиқлар дәрһалла өзлириниң «хюстон ракета» командисини иқтисадий җәһәттин қоллаш тохтамлирини бикар қилған; хитай телевизийә истансилири буниңдин кейин «хюстон ракета» командисиниң мусабиқилирини телевизийәдә бәрмәйдиғанлиқини билдүргән; хитай васкетбол бирләшмиси болса өзлириниң улар билән болған алақисини вақтинчә тохтитип қойидиғанлиқини җакарлиған.

Бу хилдики қатму-қат бесимлар алдида «хюстон ракета» командисиниң хоҗайинлири «сода билән сиясәт бир-биридин пәрқлиқ икки нәрсә» дегән чүшәнчини тәкитләп, өзлириниң тәнтәрбийә ишлирида хитай һөкүмитиниң алақидар «бәлгилимилири» гә һөрмәт қилидиғанлиқини билдүргән. «Хюстон ракета» командисиниң ғоллуқ топчилиридин җеймес харден өзлириниң бу мәсилидә хитайдин әпу сорайдиғанлиқини билдүргән.

Мақалида ейтилишичә, америкадики «дөләтлик васткетбол бирләшмиси» (NBA) му дәл мушу хилдики әһвалға дуч кәлгән болуп, уйғурлар дияридики милйонлиған кишиниң лагерға қамилишидәк реаллиқ алдида иқтисадий мәнпәәтни биринчи орунға қойған һәмдә хитайни әйибләштин өзлирини әпқачқан.

Мақалида мушу әһваллар омумлаштурулуп «ашу инсанлар хитайға баш егиш бәдилигә еришкән байлиқ әмәлийәттә дөлитимиздики әркинликниң мәһсули әмәсмиди?бомба сақили билән мәшһур болған җеймис харден өзидәк сақал қойған уйғурларниң түрмигә чүшидиғанлиқини биләмдиғанду?» дәп соал қойиду. Шуниңдәк һәққанийәт билән адаләт оттурисидики бу хил сүркилиштә һәрқачан бир түркүм кишиләрниң «сүкүт қилиш әң ақиланилик» дәп иш көрүватқанлиқи мәсхирә қилиниду.