“Tashqi siyaset” zhurnili amérikini xitayning görüge tutush qilmishliridin segek bolushqa agahlandurdi

Muxbirimiz erkin
2018.03.30

Amérikida chiqidighan “Tashqi siyaset”zhurnili peyshenbe küni maqale élan qilip, xitayning amérikida panahliniwatqan qachqun emeldarlarni, siyasiy öktichilerni yaki az sanliq milletlerning pa'aliyetchilirini görüge tutup, xitaygha mexpiy qayturup kétish éhtimalining barliqidin agahlandurdi.

Maqalide xitayning ilgiri xongkong we sherqiy jenubiy asiyadiki ellerde shundaqla awstraliye, yéngi zélandiye qatarliq döletlerde bu xil heriketler bilen shughullunup, bezi kishilerni mexpiy xitaygha qayturup ketkenlikini bildürgen. Maqalide tekitlishiche, bu xil éhtimalliq amérika dölet ishliridiki alaqidar hökümet emeldarlirining sezgürlükini qozghighan. Maqalide xitayning awstraliye, yéngi zéllandiyege oxshash amérikigha ittipaqdash döletlerde bu xil heriketlerni élip bérishi, gherb istixbarat emeldarlirini endishige séliwatqanliqi, amérika emeldarlirining xitay yéqin kelgüside amérika zéminida görüge tutush heriketlirini élip bérishi yaki élip barghan bolushi mumkin, dep endishe qiliwatqanliqini bildürgen. Maqalide xitayning görüge tutush herikiti qachqun emeldarlar yaki öktichiler bilen cheklinip qalmaydighanliqini, xitayning ilgiri amérikidiki Uyghur pa'aliyetchilirige tehdit salghanliqini alahide tekitligen.

Maqalide xitay saqchilirining 2009 we 2010‏-yili amérikida turup, Uyghur siyasiy pa'aliyetchi ilshat hesen'ge köp qétim téléfon qilghanliqi, uninggha bezi wedilerni bérip, xitaygha qaytip kétishke qistighanliqi, biraq uning bu teklipni ret qilip, amérika fédératsiye tekshürüsh idarisi, yeni fbi‏ ‏gha melum qilimen, dep agahlandurghanliqini tekitligen. Maqalide körsitilishiche, bundaq ehwal amérikidin bashqa döletlerdiki Uyghurlarning ichidimu yüz bergen. Maqalide 2016‏-yilning axirliri misirda oqughan bir Uyghurning ayali bilen xitay saqchiliri teripidin xitaygha qaytip kétishke mejburlan'ghanliqi, ular xitaygha qaytip barghandin kéyin her ikkisining tutqun qilinip türmige tashlan'ghanliqini bildürgen. Maqalide bir neper amérika istixbarat emeldarining sözi neqil keltürülüp, “Xitayning hazirgha qeder amérikida birersini görüge tutmighanliqi, uning buni qilmaydighanliqidin dérek bermeydu,” dégen.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.