ﺋﺎﺭﺧﯩﭗ
2014-12-28
19 - 20 - ئەسىرلەردە دۇنيادىكى چوڭ دۆلەتلەر ئۇيغۇر دىيارىغا كۆڭۈل بۆلگەن. بۇ دۆلەتلەر چار رۇسىيە، مانجۇ ئىمپېريەسى، ئەڭىلىيە، ئوسمانلى ئىمپېرىيەسى ئىدى. بۇلارنىڭ ئىچىدە رۇسىيەنىڭ تەسىرى ناھايىتى زور بولغان. تۈركىيە خاجەتتەپە ئۇنىۋېرسىتېتى تارىخ فاكۇلتېتى ئوقۇتقۇچىسى در. ئەركىن ئەكرەمنىڭ ئېيتىشىچە، چار رۇسىيە خىتاينىڭ بۇ زېمىننى ئىگىلىشىدە مۇھىم رول ئوينىدى. ھەتتا خىتايغا قورال - ياراق ياردەم قىلدى ئۇ، سۆھبىتىمىزنىڭ ئاخىرىدا رۇس ئارخىپلىرىنىڭ 19 - 20 - ئەسىر ئۇيغۇر تارىخىنى تەتقىق قىلىشتا مۇھىم ئىكەنلىكى، ۋە بۇندىن كېيىنكى تەتقىقات ئۈچۈنمۇ زور ئەھمىيەتكە ئىگە ئىكەنلىكىنى بايان قىلىپ ئۆتتى. تۆۋەندە ئۇنىڭ بىلەن ئېلىپ بارغان سۆھبىتىمىزنى ئاڭلىتىمىز.
2014-12-21
1997 - يىلى غۇلجا ۋەقەسىدىن كېيىن خىتاي دۆلەت رەئىسى جىياڭ زېمىن، خىتاي خەلق قۇرۇلتىيى رەئىسى لى پېڭ قاتارلىق رەھبەرلەر ئارقا - ئارقىدىن تۈركىيەنى زىيارەت قىلىپ، تۈركىيە ھۆكۈمىتىنى تۈركىيەدىكى شەرقىي تۈركىستان ئاممىۋى تەشكىلاتلىرىنىڭ پائالىيەتلىرىنى چەكلەشنى تەلەپ قىلغان ئىدى. شۇنىڭ بىلەن مەسئۇت يىلماز باش مىنىستىرلىك ۋەزىپىسىنى ئۆتەۋاتقان بىرلەشمە ھۆكۈمەت 1998 - يىلى 12 - ئاينىڭ 23 - كۈنى 36 - نومۇرلۇق مەخپىي ھۆججەتنى چىقىرىپ، تۈركىيەدىكى شەرقىي تۈركىستان ئاممىۋى تەشكىلاتلىرىنىڭ پائالىيەتلىرىنى چەكلىگەن ئىدى.
2014-12-15
1881 - يىلدىن باشلاپ ئۇيغۇر ئېلىدىن، بولۇپمۇ ئىلى ۋىلايىتىدىن يەتتىسۇ تەۋەسىگە كۆپلەپ ئۇيغۇرلار كۆچۈپ چىقىشقا باشلىغان ئىدى. ئۇلار ھازىرقى ئالماتا ۋىلايىتىنىڭ ئاساسەن پانفىلوف، ئۇيغۇر، ئەمگەكچىقازاق، تالغىر ناھىيىلىرىگە ئورۇنلىشىپ، كۆپلىگەن يېزىلارنى بەرپا قىلدى. دەسلەپ كۆچۈپ كەلگەنلەر تۇرۇشلۇق جاي بولمىغانلىقتىن ئىنتايىن كۆپ ئازابلارنى تارتىشقا توغرا كەلدى. ئەنە شۇ يېزىلارنىڭ بىرى چېلەك تەۋەسىگە جايلاشقان بايسېيىت مەھەللىسىدۇر.
2014-11-02
ئۇيغۇر خەلقىنىڭ ئاتاقلىق مۇزىكانتى، پېشقەدەم مۇزىكا ئۇستازى مۇساجان روزى بۇ يىل 90 ياشقا كىردى. مۇساجان روزى قابىل ۋە تالانتلىق مۇزىكانت بولۇپلا قالماستىن بەلكى 1944 - 1949 - يىللىرىدىكى داغدۇغىلىق مىللىي ئازادلىق ئىنقىلابىنىڭ ئىشتراكچىسى، مىللىي ئارمىيەنىڭ باتۇر پلىموتچىسى سۈپىتىدە جەڭلەرگە قاتنىشىپ، باتۇرلۇق كۆرسەتكەن قەھرىمان جەڭچى ئىدى.
2014-11-02
ئۇيغۇرلارنىڭ تىلى، ئەدەبىياتى، تارىخى، سەنئىتى ۋە باشقىمۇ ساھەلىرى بويىچە تەتقىقاتلار ئۆتكەنكى ئەسىرنىڭ 50 - يىللىرىدىن كېيىن كەڭ دائىرىدە ئەۋج ئالغان ئىدى. بۇ يۆنىلىشتە بولۇپمۇ سوۋېت ئۇيغۇرشۇناس ئالىملىرىنىڭ ئالاھىدە تۆھپە قوشقانلىقىنى ئېيتىش كېرەك. ئۇيغۇرشۇناسلىق ئىلمىنى تېخىمۇ راۋاجلاندۇرۇش، ئۇنىڭ تەتقىقات ساھەلىرىنى يەنىمۇ كېڭەيتىش، دۇنيا مىقىياسىدىكى ئۇنىڭ رولىنى كۈچەيتىش ۋە ئۇيغۇرشۇناسلار ئارىسىدىكى ئۆزئارا ئالاقىلەرنى مۇستەھكەملەش شۇ ۋاقىتلاردا ئەڭ مۇھىم ۋەزىپىلەردىن بولغان ئىدى.
2014-08-31
ئۆتكەنكى ئەسىرنىڭ 30-يىللىرى خوجىنىياز ھاجى رەھبەرلىكىدىكى قۇمۇل دېھقانلىرىنىڭ ئازادلىق ھەرىكىتى ئارقىسىدا مەيدانغا كەلگەن شەرقىي تۈركىستان ئىسلام جۇمھۇرىيىتىنى يوقىتىشتا ۋە ئۇنىڭ رەھبەرلىرىنى جىسمانىي ئۇجۇقتۇرۇشتا شىڭ شىسەي سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ ھەر تەرەپلىمە ياردىمىگە تايانغان ئىدى.
2014-08-24
ئۇيغۇر مىللى ھەرىكىتىنىڭ مۇھىم شەخىسلىرىدىن بىرى بولغان پولات قادىرى تۇرفانى بۇندىن 44 يىل بۇرۇن 8 - ئاينىڭ 26 - كۈنى تۈركىيەنىڭ ئىستانبۇل شەھرىدە ئالەمدىن ئۆتكەن. ئۇ، بىر تارىخچى ۋە جۇرنالىست بولۇش سۈپىتى بىلەن يېزىپ قالدۇرغان ئەسەرلىرى تۈركىيەدىكى شەرقىي تۈركىستان تەتقىقاتى بىلەن شۇغۇللىنىۋاتقان كىشىلەر ئۈچۈن مۇھىم تارىخىي مەنبە بولماقتا.
2014-08-24
يېقىندا ئالماتا شەھىرىدە ئاتاغلىق شائىر ئابدۇمېجىت دۆلەتوفنىڭ ئىجادىيىتىگە بېغىشلانغان خەلقئارا ئىلمىي مۇھاكىمە يىغىنى ئۆتتى. «تىنچلىق دۇنياسى» تەشكىلاتىنىڭ ئۇيۇشتۇرۇشى بىلەن ئۆتكەن مەزكۇر خاتىرىلەش پائالىيىتىنى تەشكىلات پرېزىدېنتى، ئىقتىساد پەنلىرىنىڭ دوكتورى، پروفېسسور ئابېن نۇرمانوف كىرىش سۆز بىلەن ئاچتى. ئۇ مۇنداق پائالىيەتلەرنىڭ بۈگۈنكى كۈندىكى ئەھمىيىتىنى ئاتاپ كېلىپ، شائىر ئىجادىيىتىنىڭ ئىككى خەلق ئوتتۇرىسىدىكى دوستلۇق ئالاقىلىرىنىڭ مۇستەھكەملىنىشىدىكى ئورنىغا مۇناسىپ باھاسىنى بەردى.
2014-06-29
ئۇيغۇر دىيارىدىن يېتىشىپ چىققان تۇنجى ئۇيغۇر پەلسەپە پەنلىرى دوكتورى ئابدۇرېيىمجان تۇرسۇن ۋاپاتىنىڭ بىر يىللىقى مۇناسىۋىتى بىلەن مەرھۇمنى دۇنيانىڭ ھەر قايسى جايلىرىدا ياشاۋاتقان قېرىنداشلىرى، ساۋاقداشلىرى، پىكىرداشلىرى سېغىنىش ئىچىدە ئەسلىمەكتە.
2014-06-22
2014 - يىلى، 6 - ئاينىڭ 14 - كۈنى ئۇيغۇرلارنىڭ 20 - ئەسىردە ئۆتكەن مەشھۇر تارىخچىسى ۋە سىياسىي رەھبەرلىرىدىن بىرى مۇھەممەد ئىمىن بۇغرانىڭ ئالەمدىن ئۆتكەنلىكىنىڭ 49 - يىللىقى تولغان كۈن. كىچىكلىكىدىن بېرى مۇھەممەد ئىمى ن بۇغرانى تونۇيدىغان، بۇندىن 49 يىل ئىلگىرى ئەنقەرەدە بۇغرانىڭ دەپىن مۇراسىمىغا قاتناشقان ئەركىن ئالپتېكىن ئەپەندى ئۆزىنىڭ مۇھەممەد ئىمىن بۇغرا ھەققىدىكى ئەسلىمىلىرىنى بايان قىلدى.
2014-06-22
ئۆتكەنكى ئەسىرنىڭ 40 - يىللىرى مەيدانغا كەلگەن شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى مۇستەقىللىق، ئازادلىق ۋە باراۋەرلىك ئىدىيىلىرىنى خەلق ئاممىسى ئارىسىدا تەرغىب قىلىش مەقسىتىدە ئۆز مەتبۇئاتىنى راۋاجلاندۇرۇشقا ئالاھىدە كۆڭۈل بۆلدى. بولۇپمۇ بۇ مۇھىم ئىشقا ھۆكۈمەت رەھبەرلىرىمۇ يېقىندىن ئارىلاشقان ئىدى. ھازىر ئالماتا شەھىرىدە ئەنە شۇ گېزىت ۋە جۇرناللاردا خىزمەت قىلغان كىشىلەرنى ئۇچرىتىشقا بولىدۇ. شۇلارنىڭ بىرى 87 ياشلىق ۋاپاخان ئىمىنھاجى ئوغلى قۇربانوف ھازىر ئالماتا شەھىرىدە ئىستىقامەت قىلماقتا.
2014-05-18
ئوتتۇرا ئاسىيا ۋە تۈركىيەدىن قالسا ئەڭ كۆپ ئۇيغۇر ئولتۇراقلاشقان دۆلەتلەردىن بىرى سەئۇدى ئەرەبىستان. ئەپسۇسكى سەئۇدى ئەرەبىستاندىكى 1 - 2 - ئەۋلات ئۇيغۇرلار ۋاپات بولۇپ، تۈگەي دەپ قالغان بولۇپ، ئۈچىنچى ئەۋلاد ئۇيغۇرلار ئانا تىلىنى ئۇنتۇپ كەتكەن.
2014-05-18
ئۇيغۇر ئېلىنىڭ 19 - ئەسىرنىڭ 60 - يىللىرىدىكى مىللىي ئىستىقىلالىيەت ھەرىكەتلىرى ھەققىدە 19 - ئەسىردە ئۆتكەن ئۇيغۇر تارىخچىلىرىمۇ بىر قاتار ئەسەرلەرنى يېزىپ قالدۇرغان بولۇپ، شۇلارنىڭ ئىچىدە موللا مۇسا سايرامىنىڭ «تارىخى ئەمىنىيە» ناملىق ئەسكىرى 1864 - يىلىدىكى كۇچار قوزغىلىڭىنى بىلىشتە ۋە ياقۇپ بەگ رەھبەرلىكىدىكى قەشقەرىيە دۆلىتىنىڭ ئەھۋالىنى چۈشىنىشتە مۇھىم مەنبەدۇر.
2014-05-18
تۇرپان دىيارىدا ياشاپ يېقىنقى زامان ئۇيغۇر تارىخىغا زور تەسىرلەرنى كۆرسەتكەن مۇھىتىلار جەمەتىدە ئانچە كۆپ تىلغا ئېلىنمىغان، ئەمما ئۇيغۇر مائارىپىغا قوشقان تۆھپىلىرى سەۋەبلىك شېڭ شىسەي تۈرمىسىدە قەتلى قىلىنغان بىر شەخس بار. ئۇ بولسىمۇ، گوسۇل مۇھىتىدۇر.
2014-05-11
9 - ماي كۈنى تۈركىيەدە تونۇلغان تۈركشۇناس جەڭگىز ئاليىلماز ئەپەندى «تارىخىي مەنبە ۋە ئىسپاتلار بويىچە تۈرك تارىخى» ماۋزۇسىدا دوكلات بەردى. تۈركىيە تىل تەتقىقات ئىدارىسىنىڭ زالىدا ئۆتكۈزۈلگەن دوكلات بېرىش يىغىنىغا تۈرك تىل تەتقىقات ئىدارىسى مەسئۇلى مۇستافا قاچالىن ئەپەندى، تونۇلغان تىلشۇناس زەينەپ قورقماز خانىم قاتارلىق 500 دىن ئارتۇق ئوقۇتقۇچى - ئوقۇغۇچى قاتناشتى.
