Chet'ellerdiki Uyghur yashliri neziride “5-Iyul ürümchi weqesi”

Muxbirimiz méhriban
2020.07.10
5-iyul-Youth-Voices.png 8-Iyul küni “Amérika Uyghur birleshmisi” ning uyushturushida “Yashlar awazi: 5-iyul ürümchi qirghinchiliqi we uning tesiri” témisida tor yighini échildi. 2020-Yili 8-iyul.
Social Media

8-Iyul küni “Amérika Uyghur birleshmisi” ning uyushturushida “Yashlar awazi: 5-iyul ürümchi qirghinchiliqi we uning tesiri” témisida tor yighini échildi. Yighin'gha riyasetchilik qilghan yash Uyghur pa'aliyetchisi irade qeshqeri 9-iyul küni radiyomiz ziyaritini qobul qilip, mezkur tor yighining orunlashturulush jeryani, yighin qatnashchiliri we yighin küntertipi heqqide melumat berdi.

Yighinda Uyghurshunas tetqiqatchilardin amérkadiki jorji tawin uniwérsitétining profisori doktur shan robérts ependi tunji bolup söz nöwiti élip, “5-Iyul weqesi” ning aldi-keynidiki xitay hökümitining Uyghur siyasiti heqqide özining tetqiqati we qarashlirini otturigha qoyghan.

Shan robérts ependi aldi bilen xitay hökümitining 1949-yili Uyghur diyarini bésiwalghan buyanqi herqaysi dewrlerde Uyghurlargha qaratqan siyasiy bashturushta qollan'ghan siyasiy taktékiliri heqqide tepsili melumat bergen. U sözide xitay hökümitining kéyinki yillarda, yeni 1990-yildin kéyin deslep Uyghurlarni “Bölgünchilik” qalpighi kiygüzüp basturghan bolsa, 2000-yillardin kéyin, yeni amérikada yüz bergen “11-Séntebir weqesi” din kéyin gherp dunyasida bashlan'ghan “Térorizimgha qarshi küresh” tin paydilinip, Uyghurlargha “Islam térorizimi” qalpiqini kiydürüp, basturushni kücheytkenlikini, 2009-yili ürümchide yüz bergen “5-Iyul naraziliq namayishi” din kéyin, bolupmu, 2017-yildin kéyin pütkül Uyghur milletige qarita omumiyyüzlük étnik qirghinchiliq élip barghanliqi qatarliq ehwallarni bayan qilghan.

Dérihér uniwérsitétining yardemchi proféssori réékka kloziy xanim “5-Iyul weqesi” din kéyin, amérikagha oqush üchün kelgen Uyghur oqughuchilar heqqidiki izdinishi we tetqiqatlirini otturigha qoyghan.

Rébékka kloziy xanim 2009-yildin 2016-yiligha qeder amérikagha oqush üchün kelgen yash Uyghur oqughuchilarning tézlikte köpeygenlikini bildürgen. U sözide 18-20 yash etrapidiki bu Uyghur oqughuchilarning 2017-yili bashlan'ghan Uyghur diyaridiki zor kölemlik tutqundin kéyin ata-aniliri bilen uchur alaqisi üzülüp, iqtisadiy menbesining qalmighanliqini, ularning rohi jehette éghir bésimgha uchrash we xitay hökümitining chet'ellerge uzarghan qara qolining tehditige duch kélishtek éghir ehwallarda qalghanliqini emeliy misallar arqiliq bayan qilghan.

Yighin riyasetchisi irade ziyaritimizni qobul qilip, yighin'gha teklip qilin'ghan Uyghurshunash doktur shan robérts we rébékka kloziy xanim otturigha qoyghan mesililer heqqide toxtaldi.

Irade qeshqeri bayanida doktur shan robértsning yighinda xitay hökümitining “5-Iyul ürümchi weqesi” ning aldi-keynidiki Uyghurlargha qaratqan siyasitide tüptin burulush bolghanliqini otturigha qoyghanliqini, rébékka kloziy xanimning amérikadiki Uyghur oqughuchilar duch kéliwatqan maddiy we rohiy qiyinchiliqlar heqqide melumat bergenlikini chüshendürüp ötti.

“Yashlar awazi: 5-iyul ürümchi qirghinchiliqi we uning tesiri” namliq tor yighinida yene amérika, kanada qatarliq döletlerde chong bolghan Uyghur yashliridin kanadadiki zumret'ay erkin bilen amérikadiki zulqeyde memet özlirining “5-Iyul ürümchi weqesi” mezgilide Uyghur diyarida körgen ehwallarni bayan qilghan.

Riyasetchi irade qeshqeri bu ikki yashning oxshimighan nuqtidin özlirining baliliq dewride ürümchide körgen “5-Iyul ürümchi weqesi” heqqidiki neq meydan tesirati we bu tesiratning ularning qelbide qaldurghan jarahetlirini bayan qilip ötkenlikini, bu weqening ularning kéyinki chaghlarda yash Uyghur aktipliridin bolup yétiship chiqishigha küchlük tesir körsetkenlikini ilgiri sürdi.
Irade qeshqeri yene Uyghurshunas tetqiqatchilar we Uyghur yashlirining “5-Iyul ürümchi weqesi” heqqidiki bayanliridin kéyin, yighin qatnashchiliri sorighan so'allargha jawap bérilgenlikini bildürdi. 

Yuqiriqi awaz ulinishidin tepsilatini anglighaysiler.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.