Түркийәдә тутуп турулуватқан абдулқадир япчан шәртлик қоюп берилди

3-Май истанбул чағлияндики адаләт сарийи алдида өткүзүлгән абдулқадир япчанни қоллаш паалийитидин бир көрүнүш. 2019-Йили 3-май. Истанбул, түркийә.

3-Май истанбул чағлияндики адаләт сарийи алдида өткүзүлгән абдулқадир япчанни қоллаш паалийитидин бир көрүнүш. 2019-Йили 3-май. Истанбул, түркийә.

3-Май истанбул чағлияндики адаләт сарийи алдида өткүзүлгән абдулқадир япчанни қоллаш паалийитидин бир көрүнүш. 2019-Йили 3-май. Истанбул, түркийә.

3-Май истанбул чағлияндики адаләт сарийи алдида өткүзүлгән абдулқадир япчанни қоллаш паалийитидин бир көрүнүш. 2019-Йили 3-май. Истанбул, түркийә.

3-Май истанбул чағлияндики адаләт сарийи алдида өткүзүлгән абдулқадир япчанни қоллаш паалийитидин бир көрүнүш. 2019-Йили 3-май. Истанбул, түркийә.

3-Май истанбул чағлияндики адаләт сарийи алдида өткүзүлгән абдулқадир япчанни қоллаш паалийитидин бир көрүнүш. 2019-Йили 3-май. Истанбул, түркийә.

Икки йерим йилдин буян түркийәдә назарәт астида тутуп турулуватқан җамаәт әрбаби абдулқадир япчан үстидин истанбул чағлияндики адаләт сарийида 5-айниң 3-күни саәт 10:00 да сот ечилип, шәртлик һалда қоюп берилди.

Сот җәрянида истанбул чағлияндики адаләт сарийиниң алдиға әр-аял болуп йүзләрчә уйғур җамаити топланди. Улар “абдулқадир япчанға әркинлик”, “яшисун мустәқил шәрқий түркистан” дегәндәк шоарларни товлиди. Сот залиға уйғурлардин пәқәт 30 кишиниң киришигә рухсәт берилгән болуп, қалғанлири сирттики мәйданда абдуқадир япчанниң қоюп берилиши үчүн шоарлар товлашни давамлаштурди.

Бу қетимқи сотта абдулқадир япчан сөз қилип, өзиниң һеч қандақ бир җинайити йоқлуқини билдүрди. У өзи үстидики назарәтни бикар қилишни вә әркинликкә чиқишни тәләп қилди. Сот мәһкимиси ахирида абдулқадир япчанни истанбулниң күчүкчәкмәҗи наһийисиниң чеграсидин чиқмаслиқ шәрти билән қоюп беришни қарар қилғанлиқини елан қилди. Әмма хитай һөкүмити дәва қилған мәсилә тоғрисида 9-айниң 26-күни қайтидин сот ечилидиғанлиқини билдүрди.

Сот мәһкимисиниң һөкүмидә абдулқадир япчанниң күчүкчәкмәҗи наһийисиниң чеграсидин сиртқа чиқмаслиқни шәрт қилған болуп, буниңға баш мупәттиш тәрәптин етираз билдүрүлүп, абдулқадир япчанниң күчүкчәкмәҗә наһийисигә қарашлиқ фәвзичақмақ мәһәллисидин сиртқа чиқмаслиқи тәләп қилинди. Баш сотчи ахирида абдулқадир япчанниң өйи җайлашқан фәвзичақмақ мәһәллисидин сиртқа чиқмаслиқ шәрти билән қоюп берилгәнликини қарар қилғанлиқини билдүрди. 
Абдулқадир япчанниң адвокати ибраһим әргил бүгүнки сот җәряни вә сот мәһкимисиниң қарари тоғрисида чүшәнчә берип, мундақ деди: “бүгүнки сотта абдулқадир әпәндиниң чәклик бир әркинлики болди. Бу сотта мәһкимә бир аз болсиму кишини хушал қилидиған бир қарар бәрди. Йәни абдулқадир әпәндиниң текирдағ көчмәнләр идариси тәрипидин назарәт астида тутуп туруш қарарини бикар қилди. Әслидә униң күчүкчәкмәҗи наһийисиниң чеграси ичидә туруши һәққидә қарар берилгән иди, бирақ тәптиш мәһкимиси бу қарарға етираз билдүрди. Күчүкчәкмәҗи тәвәсини абдулқадир әпәнди үчүн чоң көрди болғай, униң һәрикәт әркинликини фәвзичақмақ мәһәллиси билән чәкләп қойди. Бизниң бу дело тоғрисидики дәвайимиз давам қилиду, буниңға етираз билдүримиз. Асасий қанун мәһкимисигә сунған әрз-дәвайимиз қиливатиду.”

Адвокат ибраһим әргин әпәнди хитайниң абдулқадир япчан үстидин сунған әрзлири сәвәбидин уни икки йерим йилдин буян назарәттә тутуп турғанлиқини, әмма мушу мәзгилдә хитайниң һечқандақ дәлил-испат көрситәлмигәнликини билдүрүп, мундақ деди: “хитай икки йерим йилдин буян абдулқадир япчанниң аталмиш җинайити һәққидә үчүн дәлил-испат көрсәтмәкчи иди, лекин һазирғичә һечқандақ испат көрситәлмиди. Бизму сот мәһкимисигә хитай тәрәп дәлил-испат көрситәлмәйду, шуниң үчүн очуқ бир қарар бериңлар, дедуқ. Биз йәнә хитайға 3-5 айлиқ бир муддәт берип, әгәр шу муддәт ичидә дәлил-испатларни кәлтүрәлмисә хитайниң тәлипини рәт қилиңлар, әслидинла асаси йоқ бу дәваға хатимә берилсун, дәп тәләп қилдуқ. Әпсуслинарлиқи шуки, сот мәһкимиси бу җәрян мушундақ давам қилсун, деди. Бу дәва бир күни чоқум айдиңлишиду.”

Адвокат ибраһим әргин әпәнди сот мәһкимисиниң абдулқадир япчан һәққидә 2019-йили 26-сентәбир күни қайта сот ечишни қарар қилғанлиқини билдүрди. 

Сот ахирлашқандин кейин абдулқадир япчан адаләт сарийи алдида топланған хәлқ аммисиға сөз қилди. У хитай даирилириниң өзини 2003-йилидин буян қарилап келиватқанлиқини билдүрди.

Абдулқадир япчан сөзидә йәнә “әгәр түркийәдә ким бизни хитайға қайтурса, у османли роһини дәпсәндә қилған, өзиниң виҗдани вә иманини қайтурған болиду,” деди. 

У мундақ деди: “шәрқий түркистанда нәччә милйон инсан һазирму җаза лагерлирида солинип турмақта, һәр хил җаза вә искәнҗиләргә учримақта. Нәччә миңлиған кишиләрниң тәқдири ениқсиз, һәтта уларниң из-дерики болмайватиду.”
У йәнә уйғур хәлқиниң һәр хил зулум вә искәнҗиләргә учраватқан болсиму, әмма өз миллий мәвҗутлуқини сақлап қелиш үчүн күрәш қиливатқанлиқини билдүрүп, мундақ деди: “немә болушидин қәтийнәзәр, миллий дәва йолидин вә диний етиқадлиримиздин һәргиз ваз кәчмәймиз.” 

Чағлияндики адаләт сарийи алдида хәлқ аммисиға сөз қилған шәрқий түркистан маарип вә һәмкарлиқ җәмийитиниң рәиси һидайәтулла оғузхан абдулқадир япчан тоғрисида пикир баян қилди. У хитай һөкүмитиниң абдулқадир япчанниң өткүр пикирлири вә идеологийәсидин қорқуватқанлиқи үчүн һәр хил васитиләрни ишқа селип уни йоқ қилишқа урунуватқанлиқини билдүрди.

Игилинишичә, хитай даирилири түркийә һөкүмитигә абдулқадир япчан һәққидә 6 түрлүк җинайәт артқан материялларни бәргән вә абдулқадир япчанни қайтуруп беришни тәләп қилған.

Бирләшкән дөләт тәшкилати мусапирлар мәһкимиси тәрипидин сиясий панаһлиқ берилгән вә 15 йилдин буян истанбулда яшаватқан абдулқадир япчан 2016-йили 9-айниң 1-күни истанбулдики өйидин тутуп кетилгән иди.