Sayahet yétekchisi abduraxman memet lagérdiki tughqanlarning salam xétini jiyenige yetküzgenliki üchün tutqun qilin'ghan
2019.08.14
Xitayning uchur we uchur menbelirini qattiq qamal qilishi we alaqidar jazalash sistémisining tesiride chet'ellerdiki Uyghurlar üchün öz a'ilisining ehwalini pash qilishmu intayin riqabetlik bir tallash bolmaqta. Turpan altun köwrük sayahet shirkitining xadimi abduraxman memet öz a'ilisidin lagérlargha élip kétilgen uruq-tughqanlirining lagérdin yazghan salam xétini yaponiyede turuwatqan jiyeni muherrem muhemmet'élige yetküzgenliki we bu uchurlarning ijtima'iy taratqularda tarqilip kétishi seweblik, u 11-iyun xitay saqchiliri teripidin tutup kétilgen. Tepsilatini muxbirimiz gülchéhre anglitidu.
Yaponiyedin radi'omiz bilen alaqileshken muherrem muhemmed'éli, Uyghur élining turpan shehiridin bolup. Hazir yaponiyede xizmet qilmaqtiken. U tutqundiki a'ile we tughqanlirining iz-dérikini qilish üchün radi'omizgha muraji'et qildi. Uning éytishiche hazirghiche uning uruq-tughqan we tonushliri arqiliq érishken éniq uchurlargha asaslan'ghanda, uning atisi we bashqa tughqanliri bolup sekkiz adem türmide we yaki atalmish terbiyilesh lagérlirida iken. Yéqinda u öz a'ilisidiki tutqun qilin'ghanlarning bu uchurlirini “Shahit biz” torida élan qilghan. Bu uchurlar kéyinche ijtima'iy taratqularda keng tarqalghan. Halbuki lagérdiki tughqanlirining uchuri we lagérdiki momisi we bowisi hemde chong taghisining salam xetlirini özige yetküzgen taghisi abduraxman memet yéqinda tutqun qilin'ghan.
Xelq'araliq taratqulardin “Muhapizetchi” géziti qatarliqlar bügün, bu yil 30 yashqa kirgen turpan sayahet idarisining sayahet yétekchisi abduraxman memetning lagérdiki tughqanlirining salam xétini ashkarilighanliqi seweblik tutqun qilin'ghanliqini xewer qildi.
Muherremning bayan qilishiche weqelikning bash axiri mundaq iken.
“Shinjang altun köwrük sayahet shirkiti” turpan tarmaq shirkitining sayahet yétekchisi bolup ishlewatqan abduraxman memet xizmet wejidin pilan boyiche sayahetchilerni bashlap ghuljigha 7-iyul yolgha chiqmaqchi bolghan.
Del shu küni, lagérgha tutqun qilin'ghan a'ilisidikiler heqqide muherremning guwahliqi “Shahit biz” torigha chiqirilghan hemde téz sür'ette féysbuk we bashqa supilarda tarqalghan.
9-Iyul küni turpan tewelikidiki saqchixanidin abduraxman'gha téléfon kelgen, téléfonda apisi ayshemxan muhemmetning ishini (lagérdin kelgen bir parche xet) ni kimlerge dégenliki soralghan we shu küni kechte téléfon qayturushi éytilghan.
11-Iyul küni abduraxman memet sayahet xizmitini axirlashturup turpan'gha qaytqan. Shu kündin bashlap muherremning taghisi abduraxman bilen alaqisi üzülgen.
Tonush-bilish we munasiwetlik da'irilerge qilghan téléfonliri jawabsiz qalghan muherrem axiri 13-iyulda “Pul mu'amile waqti” gézitining muxbiri bilen alaqiliship, taghisining iz dériki bolmaywatqanliqini éytqan. Turpanda ziyarette boluwatqan bu muxbir turpanda ziyaret jeryanida turpan da'irilirining keynige chüshüsh, bi'aram qilishigha uchrighan. Shu peytte shu kishilerdin abduraxman memetning iz-dérikini qilghanda “Biz sen bilen kéyin alaqilishimiz” dep muxbirni yolgha salghan. Muxbir ulardin alaqe üchün nomur sorighandimu teminleshni ret qilghan.
Muherrem kéyin tonushlar arqiliq taghisi abduraxman memetning 20-iyul tutulup turpanda ikenliki éniqlighan.
26-Iyul küni uning chet'eldiki melum tonushi turpan sheher idiqut rayonluq saqchixanigha téléfon qilghan, téléfonni alghan xitay saqchi téléfon qilghan kishining salahiyiti éniq bolmisa héchqandaq uchur bermeydighanliqini éytqan. Biz bu melumatlargha asasen turpan sheher, idiqut rayon saqchixanisigha téléfon qilghan bolsaqmu, saqchi erkin asiya radi'osidin ikenlikimizni bilgen haman téléfonni üzdi.
“Altun köwrük sayahet shirkiti” turpan shöbisining torda élan qilin'ghan téléfon nomuri ulan'ghan bolsimu, lékin téléfon alghuchi “Xata urupsiz”, dégendin bashqa jawab bermidi.
Muherrem ige bolghan uchurlargha qarighanda, uning atisi 49 yashliq muhemmed'éli tursun turpan sheher yar baziri, yéngi mehelle 4-guruppida olturushluq bolup, uning kespi déhqanchiliq iken. U qoshumche mehelle jüme meschitining imami iken. 2017-Yili 3-ayning 24-küni mehelle komitétidin uni yighin'gha chaqirtish bahanisi bilen yighin meydanida tutqun qilin'ghan. Muherremning éytishiche, shu yili sekkizinchi aylarda uning üstidin adwokatsiz we a'ilisige bildürmestin yépiq sot échilip, “Öktemlik jinayiti” bilen alte yilliq qamaqqa höküm qilin'ghan. U, hazir korlidiki bir türmide jaza mudditini ötimektiken.
Muherremning apa tereptin tughqanliridin bowisi memet isma'il turpan sheher üzümchilik bazar bulaq mehelle 2-guruppida olturushluq bolup, umu déhqan iken we 2017-yili axiri tutqun qilinip, 2019-yili bashlirida qoyup bérilgen. Emma lagérida uning téni éghir derijide ajizlap ketken bolup dawalanmaqtiken. Momisi ayshemxan yasin, 2017-yili axiri tutqun qilin'ghan. 2019-Yili bashlirida qoyup bérilgen, umu éghir késel bolup chiqqachqa dawalanmaqtiken. Bulardin bashqa taghiliri we ularning baliliri kélinliri bolup, bu a'ilidin 10 gha yéqin kishi lagérda iken.
Taghisi abduraxman memet uninggha bowisi memet isma'il, momisi ayshemxan hemde taghisi mehmud muhemmetning lagérda turup saqchi ish qeghizige yézip öyge chiqarghan salam xétini yetküzgen. Muherrem köp oylinish arqiliq, bu salam xetlerning xitayning bigunah Uyghurlarni keng kölemde tutqun qiliwatqanliqi we lagérlardiki zulumlirini ashkarilashta ispatliq qimmiti bar dep oylighanliqi üchün, buni özining lagérdiki tughqanliri heqqide “Shahit biz” torigha bergen guwahliq matériyallirigha qoshup yollighan iken.
Muherrem emdilikte taghisining bu uchurlarni özige yetküzgenliki üchün jazalinishidin chongqur endishe qiliwatqan bolsimu yenila xitayning Uyghurlargha qaratqan bu xil qanunsiz we adaletsiz siyasetlirini ashkarilashni qarar qilghanliqini bildürdi.
Yaponiyediki muherremning radi'omizgha teminligen lagérdiki tughqanlirining ehwali we ularning salam xetlirining mezmunliri heqqide kéyinki anglitishimizda tepsiliy toxtalmaqchimiz.