RFA/Arslan
9-Май шәнбә күни норвегийә уйғур комитети вә уйғур академийәси явропа шөбисиниң бирликтә уюштуруши билән «учур бихәтәрлики вә тәвсийәләр» дегән темида тор арқилиқ лексийә бериш йиғини өткүзүлди. Бу йиғинға мутәхәссисләрдин дилнур өзтүрк ханим риясәтчилик қилди. Йиғинда шветсарийәдә яшаватқан компютер учур бихәтәрлик мутәхәссиси, уйғур академийәси явропа шөбисиниң рәиси доктор абдушүкүр абдурешит тәклип билән қатнишип, мәзкур тема бойичә қатнашқучиларға лексийә сөзлиди.
Доктор абдушүкүр абдурешит әпәнди лексийәсидә асаслиқи: бихәтәр болмиған тор бәтләрни ачмаслиқ, компютер яки янфонниң системилирини йеңилап туруш, мәхпий шифирларни (рәқәмләрни) язғанда диққәт қилишқа тегишлик нуқтилар, натонуш кишиләрдин һәтта тонушлардин кәлгән елхәтни вә елхәтткә кәлгән рәсим вәяки һөҗҗәтләрни, улиниш вә чаплимиларни тәкшүрмәй туруп ачмаслиқ. Мәнбәси ениқ болмиған әпләрни ишләтмәслик, вирустин, хаккерлардин қоғдиниш программилирини қачилаш, компютер, янфондики рәсим, һөҗҗәт, филим вә башқа учурларни вақти-вақтида запаслап туруш қатарлиқ кәң мәзмунларда тохталди.
Буниңдин илгири, хитай хаккерлири чәтәлләрдики уйғур тәшкилатлири вә паалийәтчиләрниң тор бәтләрни бузуп ташлаш, учурларни оғрилаш әһваллири көрүлгәниди. Өткән йили 9-айларда хитай даирилиригә қарашлиқ хаккерлар гурупписиниң айфон, андиройид янфонлиридин пайдилинип, чәтәлләрдики уйғур тәшкилат рәһбәрлири вә паалийәтчилирини көзәткәнликини, телефонлириға оғрилиқчә рәсим, видейо вә башқа шәхсий учурлирини оғрилиғанлиқи тоғрисида хәвәрләр тарқалғаниди.
«Форбес» журнилиму чәтәлләрдики уйғурлар қоллиниватқан андройид вә «алма» ширкитиниң янфонлириниң охшашла һуҗумға учриғанлиқини хәвәр қилғаниди. Өткән йили 3-сентәбир күни «форбес» журнилиниң хәвәр қилишичә, мәхсус чәтәлләрдики уйғурларниң телефонлиридики учурларни оғрилашни мәқсәт қилған хаккерлар алди билән уйғурлар көп зиярәт қилидиған уйғур академийәси, түркистан хәвәрлири, түркистан телевизийәси вә истиқлал хәвәр тор бәтлири қатарлиқ 11 тор бәткә һуҗум қилиш арқилиқ, бу тор бәтләрни зиярәт қилған айфон яки андройид телефонлирини вирус билән юқумландуридиған қилип өзгәрткән. Нәтиҗидә, бу тор бәтләргә киргән янфонлар җасуслуқ вируси билән юқумланған.
Хәвәрдә қәйт қилинишичә, бу җасуслуқ вируси айфон ишләткүчиләрниң айфонидики мәвҗут бихәтәрлик бошлуқидин пайдилинип, янфондики сүрәт, қисқа учур вә шундақла йәнә ватсап, телеграмма қатарлиқ алақә юмталлиридики учурлирини һәмдә янфон игисиниң җуғрапийәлик орни қатарлиқ учурларни оғрилиған болуши мумкин икән.
Мәлум болушичә, гогул ширкитидики мутәхәссисләр бу вирусни байқап, әһвални «алма» ширкитигә мәлум қилғандин кейин, улар бу йил 2-айда айфондики бу бошлуқни етивәткән болсиму, у арилиқта зади қанчилик уйғурниң янфонидики учурниң оғриланғанлиқи ениқ әмәс.
Хитай хаккерлири уйғурларниң учурлирини қайси шәкилдә оғрилайду?, уйғурлар компютер вә янфонлиридики учурлирини қандақ қилғанда оғрилиништин бихәтәр сақлиялиши мумкин? бу соалларниң җавабиға еришиш үчүн биз, мәзкур доклат бериш йиғинида учур бихәтәрлик мәсилиси һәққидә тохталған доктор абдушүкүр абдурешит әпәндиниң толуқлима қарашлирини алдуқ.
Доктор абдушүкүр абдурешит әпәнди хитай хаккерлириниң уйғурларға тонушларниң намида елхәт әвәтиш арқилиқ учурларни қолға чүшүридиғанлиқини, тор бәтләрни бузуп ташлаш вә яки бихәтәр болмиған тор бәтләрниң ичигә код орунлаштуруш арқилиқ у тор бәтни ачқан зиярәтчиләрниң телефон яки компютерлиридики учурларни оғрилайдиғанлиқини вә яки телефон яки компютерларниң системилириға бузғунчилиқ қилиштәк қилмишларни садир қилидиғанлиқини әмәлий мисаллар билән сөзләп бәрди.
Доктор абдушүкүр абдурешит әпәнди, бихәтәрлик үчүн янфонларғиму вирусқа қарши программа қачилаш керәкликини тәвсийә қилди.
