Almutada barin inqilabining 34 yilliqi xatirilendi

Barin weqesining 34 yilliqigha béghishlan'ghan xatirilesh murasimidin körünüsh. 2024-Yil 6-aprél, almuta

6-Aprélda almuta shehirining sultanqorghan mehellisige orunlashqan qorghan réstoranida 1990-yili 5-aprélda Uyghur élining barin yézisida yüz bergen qanliq paji'ening 34 yilliqigha béghishlan'ghan xatirilesh murasimi bolup ötti. Murasim dunya Uyghur qurultiyining qazaqistandiki wekilliri teripidin uyushturuldi. Uninggha almuta shehiri we etraptiki nahiyelerning wekilliri, Uyghur milliy dewasida pa'aliyet élip bériwatqan shexsler, ziyaliylar, yashlar qatnashti.

RFA/Oyghan

Xatirilesh murasimigha dunya Uyghur qurultiyining ezasi rehim mengsürof riyasetchilik qildi. U murasimni échip, barin inqilabining 34 yilliqining bu yil musulmanlarning ulugh roza-ramizan éyigha toghra kelgenlikini éytti we barliq musulmanlarni kéliwatqan roza héyti bilen tebriklidi. U yene mezkur pa'aliyetning asasiy meqsitige hem qarilidighan mesililerge qisqiche toxtaldi. Andin azadliq, erkinlik üchün qurban bolghanlargha atap qur'an tilawet qilindi.

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan dunya Uyghur qurultiyining qazaqistandiki wekili tursunjan sayitof ependi mezkur murasim heqqide mundaq dédi: “Zeyindin bashliq bir top yashlar xitay kommunistlirigha qarshi qozghaldi, u yerde nurghun yashlirimiz shéhit bolup ketti. Shuninggha atap nezir ötküzduq. Dunya Uyghur qurultiyining bash meslihetchisi, siyasetshunas qehriman ghojamberdi dunyada boluwatqan yéngiliqlarni toluqi bilen chüshendürdi. Amérika parlaménti qanche qarar aldi, qanchisi emelge ashti, qanchisi emelge éshish aldida turidu dégenlerdin melumat berdi. Kéyinki sözni dunya Uyghur qurultiyi ijra'iye komitétining mu'awin re'isi erkin exmetof aldi. U aldimizda kéliwatqan 2-maydin 5-mayghiche gérmaniyening miyunxén shehiride dunya Uyghur qurultiyining qurulghanliqining 20 yilliqi hem shu miyunxén shehiride Uyghur öyining échilish murasimigha baridighanlargha yolyoruq körsetti.

RFA/Oyghan

Tursunjan sayitofning éytishiche, qehriman ghojamberdi barin inqilabining kélip chiqishi we uning ehmiyiti, dunya Uyghur qurultiyining qurulush tarixi we uning kéyinki waqitlarda emelge ashurghan ishliri, xelq'ara weziyet, xitayning Uyghur élide yürgüzüwatqan qattiq basturush siyasiti heqqide tepsiliy doklat bergen.

Qehriman ghojamberdi bu doklatida yene qazaqistanliq Uyghurlarning aldida turghan wezipiler heqqide toxtilip mundaq dégen: “Bizning küchimiz némide? milletning küchi, birinchidin, milliy rohta. Bizning küchimiz nechche ming yilliq rohta. U némidin chiqidu? u til, edebiyat, sen'et, örp-adettin chiqidu. Ular öydin bashlinidu, mektepte dawamlishidu. Biz özimizni özimiz terbiyelishimiz kérek. Bu yerde bizning qilidighan ishimiz shu. Milliy kimlikni saqlaydighan hemme nersini tutushimiz kérek. Biz küchlük we saghlam milletchi bolushimiz kérek. Bügün tarixning teqezzasi bilen Uyghur millitining milliy kimlikini saqlap qélish qazaqistan Uyghurlirigha yüklendi. Dunya Uyghur qurultiyining qarari bar. Shexsen méning yollishim bilen buningdin 20 yil ilgiri alghan qarar. U bolsimu, dunya Uyghur qurultiyining wekilliri qaysi dölette bolsun, shu döletning qanunigha boysunup heriket qilish kérek, dégendin ibaret. Biz shuning bilen kétip barimiz. Biz héch qachan qanun buzmiduq. Toghra yolda kétip barimiz” .

Dunya Uyghur qurultiyining wekili, almuta wilayiti Uyghur nahiyesidin kelgen seydalim amutof ependi ziyaritimizni qobul qilip, mezkur murasimgha heqiqeten wetinini, xelqini söyidighan shexslerning yighilghanliqini bildürdi.

U barin inqilabi heqqide toxtilip mundaq dédi: “Bu chong bir qirghinchiliq. Bari-yoqi 20 ming ahale turidighan yurtta kötürülgen qozghilang xitay tajawuzchilirining chektin ashqanliqidin, xelqning ghezipining qozghalghanliqidin bolghan ish. Emma kichikkine bir yurtning xelqi chong bir armiyege qarshi turup, jeng qilghini xelqimizning azadliqqa intilginidin dalalet béridu. Uning tarixiy ehmiyiti shuki, shuninggha qarap arqidin ghulja weqesi, ürümchi weqesi chiqti. Shuningda qanchilighan ademlirimiz qirildi. Biraq Uyghurlar tajawuzchi xitaygha özlirining kim ikenlikini tonutti. Mushu weqelerning hemmisi barin weqesidin sawaq élip, xelqning qozghalghanliqidin boldi, dep oylaymen. Hazirqi köp yashlirimiz wetinimizde boluwatqan irqiy qirghinchiliq toghriliq chüshinip ketmeydu. Bu nahayiti échinarliq ish”.

RFA/Oyghan

Seydalim amutof kélechekte yashlarning, pütkül xelqning sözsiz oyghinidighanliqini ümid qildi. U yene Uyghurlarni qollawatqan amérika bashliq gherb döletlirige, démokratik memliketlerge, xelq'ara teshkilatlargha minnetdarliqini bildürdi.

Xewerlerdin melum bolushiche, qazaqistanda Uyghur tilida mektepler, gézit-zhurnallar, oqush qoralliri teyyarlaydighan neshriyatlar, Uyghur tiyatiri mewjut bolup, Uyghurlar shularni saqlap qélish üchün heriket qilmaqtiken. Buningdin tashqiri qazaqistanliq Uyghurlarning barin weqesi oxshash xatirilesh murasimlirini ötküzüshige mumkinchilikler yaritilghan bolsimu, lékin ular melum derijide cheklen'gen.