Amérika pul-mu'amile apparatliri xitayning herbiy tereqqiyati we Uyghur irqiy qirghinchiliqini qollawatqan shirketlerge milyardlarche dollar meblegh salghan
2024.04.20

Amérika-xitay istratégiyelik riqabiti alahide komitéti re'isliri mayk galigér we raja krishnamorti 19-aprél küni, amérikaning eng chong pul-mu'amile shirkiti bolghan MSCI we xelq'araliq meblegh sélish shirkiti bolghan qaratash (BlackRock) shirketlirining sanliq melumatliri üstidin élip bérilghan tekshürüsh netijisini élan qilghan.
Tekshürüsh netijiside, amérika wol-strét kochisidiki meblegh shirketlirining amérika hökümiti teripidin xitayning herbiy tereqqiyatini qollighanliqi we hemde xitay hökümitining Uyghurlargha qaratqan irqiy qirghinchiliqi we mejburiy emgikige shérik bolghanliqidek sewebler bilen qara tizimlikke kirgüzülgen 63 xitay shirkitige 6 milyard 500 milyon dollardin artuq meblegh salghanliqi melum bolghan.
Bular ichide, peqet MSCI shirkitining özila bu orunlargha 3 milyard 700 milyon dollar meblegh salghan bolsa, BlackRock ning meblighi kem dégende 1 milyard 900 milyon dollar iken.
Doklatta, “Amérikaliq meblegh salghuchilar meblegh salghan bu shirketler xitay armiyesi üchün ilghar küreshchi ayropilan we yadro qorallirini yasap chiqqan, Uyghur xelqige qarshi élip bériliwatqan irqiy qirghinchiliqni ijra qilish üchün qollinilidighan téxnikilarni barliqqa keltürgen shirketlerdur” dep tekitlen'gen.
Amérika-xitay istratégiyelik riqabiti alahide komitétining re'islirining biri, awam palata ezasi raja krishnamorti radiyomiz Uyghur bölümi dériktori alim séyitofning mexsus ziyaritini qobul qilghanda, mezkur doklatta otturigha qoyulghan emeliyetning özini epsuslandurghanliqini éytqan. U mundaq dégen:
“Amérika meblegh sélish we bashqurush shirketlirining amérikaning menpe'etige qarshi heriket qilidighan xitay shirketlirige meblegh sélish kölimining bunche chongluqi bizni epsuslandurdi. ”
Raja kirishnamorti ependining körsitishiche, amérika wol-strét kochisidiki qismen shirketler komitétning bu heqtiki tewsiyeliridin kéyin xitaygha meblegh sélishni toxtatqan bolsimu, emma yene nurghun shirketler meblegh sélishni dawamlashturghan. Bundaq bolushidiki seweb uning qanun boyiche cheklenmigen bolushi, iken. U mundaq dégen:
“Shirketlerdin buni sorighan waqtimizda, ularning bizge béridighan birinchi jawabi, biz qanunluq soda qiliwatimiz, déyish boldi. Ikkinchidin, ular biz arzugha qarap turup meblegh salmaymiz, deydu. Menche, bu jawablardin biz yuqiridikidek xitay shirketlirige meblegh sélishning aldini élish üchün amérikada resmiy qanun tüzüp chiqishimiz lazimliqini körüwalalaymiz. ”
Doklattin melum bolushiche, meblegh sélin'ghan 63 xitay shirkiti ichide, amérika teripidin Uyghurlarning gén uchurini yighish, mejburiy emgekke sélish, nazaret kamérasi yasash arqiliq Uyghur irqiy qirghinchiliqini qollash qatarliq jinayetler bilen eyiblinip qara tizimlikke élin'ghan BGI guruhi, shinjang jungtey ximiyelik hessidarliq cheklik shirkiti, chixo 360 bixeterlik téxnikisi shirkiti, dako yéngi énérgiye shirkiti qarmiqidiki shinjang dako yéngi énérgiye shirkiti, jéjyang daxu'a téxnika cheklik shirkiti, jongshing téligraf shirkiti qatarliqlarmu bar iken.
Amérika-xitay riqabiti alahide komitétining tekitlishiche, MSCI shirkitining mesilisi bar xitay shirketlirini meblegh körsetküchige kirgüzüshi bu shirketlerni yolluq körsitip, ulargha meblegh sélish salahiyitige ige qilidiken. Andin, BlackRock qatarliq mülük bashqurghuchi shirketler meblegh salghuchilargha bu xitay shirketlirining xeterlik heriketlirini ashkarilimighan asasta meblegh salidiken.
Yuqiriqi komitét doklatida, amérikaning bu shirketlerge meblegh sélishining aldini élish üchün hazir bar bolghan mewjut belgilimilerning yéterlik emeslikini, amérika dölet mejlisining choqum qanun chiqirish herikiti arqiliq xitay armiyesi, halqiliq téxnika saheliri, Uyghur mejburiy emgiki we irqiy qirghinchiliq bilen munasiwetlik orunlargha meblegh sélishni cheklishi lazimliqini bildürgen.
Awam palata ezasi raja kirishnamortimu radiyomizgha qilghan sözide bu nuqtini tekitligen. U mundaq dégen:
“Amérika baydin hökümiti bir qanche memuriy buyruq arqiliq amérikaliq meblegh salghuchilarni xitayning sün'iy eqil, kwantum we özek téxnikisi sahelirige meblegh sélishtin chekligen. Bu yaxshi bashlinish. Emma biz buni qanun'gha aylandurushimiz kérek. Shundila biz uni téximu küchlük, téximu éniq we uzun muddetlik qilalaymiz. Bu cheklime yene aktip meblegh we passip qatarliqlarning hemmisini öz ichige alghan bolushi kérek. ”
Amérika-xitay riqabiti alahide komitéti doklati axirida “Amérika dölet mejlisini mexsus qanun chiqirish arqiliq amérika hökümiti teripidin qara tizimlikke élin'ghan shirketler jümlidin, bash we tarmaq shirketler we pay kontrol shirketlirige meblegh sélishni cheklesh؛ amérika shirketliridin xitaygha tewe shirketler heqqidiki xeter amillirini ashkarilashni telep qilish؛ amérika pul-mu'amile sistémisini xitay baziridiki éniqsizliqqa taqabil turalaydighan qilishni küchke ige qilish” ni telep qilghan.
Komitét doklatining axirida “Eger undaq bolmaydiken, milyardlighan amérikaliqlarning hayati boyiche yighqan pulliri xitay xelq jumhuriyitining herbiy tereqqiyatini we Uyghur qirghinchiliqini öz ichige alghan kishilik hoquq depsendichilikini dawamliq meblegh bilen teminleydu” dep agahlandurghan.