Amérika tashqi ishlar ministirliqi Uyghur tutqunlar mesilisige dawamliq köngül bölüshke chaqirildi

Uyghur diyaridiki qirghinchiliq tashqi dunyagha köplep melum bolghandin kéyin bir mehel xelq'ara siyaset sahesi nuqtiliq muhakime qilidighan témilardin bolup kelgen idi. Emma xelq'ara weziyettiki jiddiy özgirishler, yene kélip xitay hökümitining Uyghur qirghinchiliqini perdazlash urunushlirining netijiside bu mesile tedrijiy diqqettin qéchishqa bashlighanliqi melum. Ene shundaq bir waqitta amérika dölet mejlisining 40 nechche ezasi 8-mart küni amérika tashqi ishlar ministiri antoni bilinkén we amérika qoshma shitatliri (a q sh) ning birleshken döletler teshkilatidiki bash elchisi linda tomas grénfyild xanimgha kolléktip mektup yollap, xitay türmiliridiki Uyghur tutqunlar mesilisini yene bir qétim jiddiy eskertti.

Amérika awam palatasi tashqi ishlar komitétining re'isi maykil mekka'ul (Michael McCaul) we bashqa ezalardin mayk waltiz (Mike Waltz), ro xanna (Ro Khanna) qatarliqlarning bashlamchiliqida teyyarlan'ghan bu mektupqa imza qoyghanlar ichide awam we kéngesh palatasining ezaliridin raja krishnamorsi, yang kim, jéymis mekgowérn, kristofér simis, jénnifér wékiston qatarliqlarning ismi közge chéliqidu. Mektupta 2024-yili yanwarda jenwe shehiride chaqirilghan b d t kishilik hoquq kéngishi yighinida otturigha qoyulghan xitay heqqidiki “Uniwérsal qerellik bahalash” (UPR) xulasisi alahide tilgha élin'ghan. Shundaqla amérika hökümitining shu qétimliq yighinda “Shinjang, tibet we xongkongdiki qara-qoyuq tutqun qilin'ghan shexslerni tézdin qoyuwétish” heqqidiki telepni otturigha qoyghanliqidin özlirining bekmu minnetdar ikenliki bildürülgen. Mektupta éniq qilip, amérika hökümitining xitayni tenqidlep “Shinjangdiki hazirmu dawam qiliwatqan qirghinchiliq we insaniyetke qarshi jinayetlerni, shuningdek chégra halqighan zulum arqiliq chet'ellerdiki shexslerning awazini öchürüsh urunushini keskin eyibleymiz” dégenliki alqishlan'ghan.

Mektupta xitayning xelq'aradiki munasiwetlik kishilik hoquq ehdinamilirige imza qoyghan turuqluq bu xildiki zor tutqun we qirghinchiliqni dawam qildurushigha nisbeten bu mesilide amérika hökümitining mustehkem meydanda ching turushi telep qilinidu. Shuningdek dunyawi yétekchi küch boluwatqan amérika hökümitining bu mesilide dawamliq halda öz rolini jari qildurushi lazimliqi, chünki Uyghur diyaridiki ashu zor tutqunda türmilerge yollan'ghan kishilerning bir qismi emeliyette amérika puqralirining biwasite uruq-tughqanliri ikenliki, amérika puqralirining xitay hökümiti ijra qiliwatqan zulumlarning qurbanigha aylinip qélishigha bolmaydighanliqi éytilghan.

Mektupta ismi tilgha élin'ghan kishiler arisida 20 yilliq qamaqqa höküm qilin'ghan doxtur gülshen abbas, Uyghur jem'iyitige tonulghan zhurnalist qurban mamut, edebiy terjiman exmetjan jüme, aliy mektep oqughuchisi kamile wayit qatarliqlar bar. Mektupta gülshen abbasning 20 nechche uruq-tughqinining amérika puqrasi ikenliki, uning qolgha élinishi emeliyette uning singlisi roshen abbasning Uyghur dawasi yolidiki pa'aliyetliridin öch élish urunushi ikenliki éytilghan.

Mezkur mektup élan qilin'ghandin kéyin muhajirettiki Uyghurlarni yene bir qétim söyündürdi. Gülshen abbasning akisi, amérika tébbiy penler sahesidiki közge körün'gen alim, Uyghur akadémiyesining re'isi doktor rishat abbas bu heqtiki ziyaritimizni qobul qilghanda, xitay hökümitining awazini chiqirishqimu ilaji qalmighan Uyghur xelqining awazi bolup kéliwatqan muhajirettiki herqandaq Uyghurni izchil türde hujum nishani qilip kéliwatqanliqini, shundaqla ularning basturush obyékti yalghuz “Siyasiy” dep qarilidighan Uyghurlar bilen cheklinip qalmaywatqanliqi, Uyghur diyarida dawam qiliwatqan qirghinchiliqta hazir pütkül Uyghur millitining hujum nishani boluwatqanliqini alahide eskertti.

Mektupta alahide ismi tilgha élin'ghan qurban mamut xitay hökümitining tolimu cheklik xizmet muhitidiki Uyghur ziyaliylirining yenila belgilik derijide millet üchün xizmet qilalaydighanliqini namayan qilip bergen ülgilerning biri, dep qariliwatqanliqi melum. Uning amérika puqraliqigha ötken oghli behram qurban bu mektup élan qilin'ghandin kéyin özining buningdin kütidighan ümidlirini biz bilen ortaqlashti.

2017-Yili 14 yilliq qamaqqa höküm qilin'ghan exmetjan jüme amérika puqrasi süpitide erkin asiya radiyosida ishlewatqan akisi memetjan jümening xizmiti üchün öch élish obyékti bolup qalghan shexslerning biri. Memetjan jüme bu heqte söz bolghanda bu mektupning téximu chong we emeliy bolghan heriketlerning muqeddimisi bolup qélishigha bolghan tilikini ipadilidi.

Melum bolushiche, xitay hökümiti yéqinqi mezgillerde türlük wasitilerni qollinip, Uyghur diyaridiki qirghinchiliqni perdazlashqa ötüwatqan bolup, tashqi dunyagha “Bu jaydiki hemmila ish normallashti” dégen uchurni yollashqa bashlighan. Halbuki, türlük uchur menbeliri we neq meydan ziyaretliri bu jaydiki zulum we basturushning körünmes shekilde izchil dawam qiliwatqanliqini körsetmekte.