Amérika elchixanisi: “Amérika Uyghurlarning kishilik hoquq we izzet-ghururini qolgha keltürüsh kürishini qet'iy qollaydu”

Amérikaning pragadiki elchixanisi 15-öktebir özining X hésabida mundaq yazghan: “Biz bügün bir neper meshhur kishilik hoquq qoghdighuchisi bilen körüshüsh sheripige érishtuq. U bolsimu roshen abbastur. Amérika Uyghurlarni we ularning kishilik hoquq hem izzet-ghururini qolgha keltürüsh kürishini qet'iy qollaydu, biz uning hedisi gülshen abbasni derhal qoyup bérishke chaqirimiz.”

Chéxiye Uyghur irqiy qirghinchiliqigha izchil köngül bölüwatqan döletlerning biri bolmaqta. Uyghurlarning yillardin buyan chéxiyede élip bériwatqan pa'aliyetlirige nezer aghdurulsa, chéxiye parlaménti 2021-yili 6-ayning 3-küni Uyghur irqiy qirghinchiliqini étirap qilghandin kéyin, chéxiyening muhajirettiki Uyghurlarning bu qirghinchiliqqa qarshi küreshlirige baghrini achqan döletlerning birige aylinip qalghanliqi közge chéliqidu. Nopusi 10 milyon etrapida bolghan chéxiyede yawropa ittipaqigha eza bashqa döletlerge sélishturghanda, Uyghurlarning her türlük pa'aliyetliri yillardin buyan janliq dawamliship kelmekte.

RFA/Ekrem

Derweqe, chéxiyeliklerning Uyghur irqiy qirghinchiliqi mesilisige étibar bilen qaraydighanliqi 15-öktebir küni Uyghur herikiti teshkilatining re'isi roshen abbas xanim bilen amérikaning pragadiki bash elchisi bijan sabét ependi otturisida ötküzülgen söhbettimu öz ipadisini tapqan. Bash elchi chéxiye hökümet xadimliri, siyasiyonlar we parlamént ezalirining Uyghurlar mesilisige alahide köngül bölüwatqanliqini tilgha élip, roshen abbas xanimdin “Uyghurlar chéxiyedin yene némilerni kütidu?” dep sorighan. Roshen abbas xanim bolsa uninggha birqanche türlük muhim tekliplerni sun'ghan.

Roshen abbas xanimning bayan qilishiche, 13-öktebir chéxiyede ötküzülgen ‛munber-2000‚ yighinidin kéyin, 15-öktebir küni pragadiki “Amérika sariyi” da “Hedemni izdep” namliq filim körsitilgen. Filimdin kéyin, Uyghur irqiy qirghinchiliqi heqqide so'al-jawablar bolup ötken. Chéxiye penler akadémiyesi sherqshunasliq institutining doktori andréy klimesning bayan qilishiche, Uyghurlarning nöwettiki weziyitidin xewiri bolmighan nurghun kishiler bu so'al-jawablardin Uyghurlarni téximu ilgirilep chüshinish pursetlirige érishken.

RFA/Ekrem

Andréy klimesning tekitlishiche, chéxiyede hemde yawropa döletliride Uyghurlarning azabliq kechmishliri bayan qilin'ghan filimlarni köprek körsitishning ehmiyiti zor iken. Shuning bilen birge, Uyghurlar mesilisini gherbliklerge yene Uyghur ta'amliri, sen'itige oxshash medeniyet diplomatiyesi arqiliq tonutushning netijilirimu yuqiri bolidiken.

16-Öktebir küni amérikaning pragadiki bash elchisi bijan sabét ependining shexsiy turalghusida chay ziyapiti ötküzülgen. Bu ziyapetke pragada chaqirilghan xitay we rusiyening tehditige qarshi muhakime yighinigha qatnishiwatqan herqaysi döletlerning diplomatliri qatarida roshen abbas xanimmu teklip qilin'ghan. U ziyapet esnasida, birqisim döletlerning diplomatliri bilen Uyghur irqiy qirghinchiliqi mesilisi toghrisida söhbetler ötküzüsh pursetlirige érishken.

Chéxiye penler akadémiyesi sherqshunasliq institutining doktori andréy klimesning eskertishiche, chéxiyelikler Uyghurlar mesilisige bekrek köngül bölüpla qalmastin, yene xitay we rusiyege oxshash mustebit küchlerge we ularning tehditlirige duch kéliwatqan xelqlerning mesililirige köprek köngül bölidiken.