Analizchilar: “Amérika dölet mejlisi xitayning tehditke taqabil turush üchün jiddiy tedbir élishi kérek”

Analizchilar amérikaning xitaygha tutqan kengchilik siyasiti tüpeylidin, xitayning amérikadiki tesirining we tehditining künséri küchiyiwatqanliqini körsetmekte. Shuning bilen bir waqitta, amérikadiki xitay tesirini azaytish we xitay tehditining aldini élish üchün yéngi qanunlarni tüzüp ijra qilishning zörürlükini ilgiri sürmekte.

Maykil sobolik “Washin'gton közetküchisi” (Washington Examiner) xewer torida élan qilghan maqaliside “Amérika dölet mejlisi xitay siyasitidiki ayrimichiliq, yeni kengchilikni (cronyism) azaytishi kérek” mawzuluq bir parche maqale élan qilip, amérika dölet mejlisining ayrimichiliq we kengchiliktin xali halda xitay bilen munasiwetlik siyaset we ijra'atlargha merkezlishishi kéreklikini ilgiri sürgen. U mundaq dégen:

 “Amérika dölet mejlisi rehberliki rozhdéstwo bayrimi bashlinishtin ilgiri xitay kompartiyesige qarshi turush üchün ulughwar nishanlarni otturigha qoydi. Bayanatchi mayk jonson we re'is jon molénar derhal hel qilishqa tégishlik üch xitay siyasitini belgilidi. Uyghur qul emgiki küchi bilen ishlepchiqirilghan mehsulatlarning amérikagha kérishining aldini alidighan soda “Yochuq” (loophole) lirni taqash. Amérika shirketlirining xitay kommunist partiyesining kontrolluqidiki biyo-téxnika shirketliri bilen hemkarliqini üzüsh. Amérikaning xitay xelq jumhuriyitidiki biwasite yaki wasitilik shekilde xelq azadliq armiyesige xizmet qilidighan shirketlerge meblegh sélishni cheklesh otturigha qoyuldi.”

Amérikadiki rend siyaset tetqiqat merkizining (RAND Corporation) istratégiye we xewpsizlik mutexessisi doktor raymond ko (Raymond Kuo) radiyomiz ziyaritini qobul qilip yuqiridiki maqalide otturigha qoyulghan pikirler heqqide inkas qayturup mundaq dédi:

 “Amérika dölet mejlisi we amérika hökümitining xitaygha qarita siyasitini ayrimichiliq, yeni kengchilik (cronyism) dégili bolamdu? buni bileymen. Lékin men uning amérikani tenqid qilghan köp nersilirini orunluq dep qaraymen. Menche xitay bilen riqabet qilish amérikagha bek qimmetke toxtaydu. Amérika fédératsiye hökümitining xitay bilen herbiy, diplomatik, iqtisadiy jehette riqabet qilish üchün teminlishi kérek bolghan xamchot chiqimi bolidu. Yene biri shuki, teminlesh zenjirini xitaydin yiraqlashturush bek qimmetke toxtaydu. Bilginimizdek xitay hazir dunyadiki eng chong ishlepchiqarghuchi. Bu amérikaliqlar üchün bahani yuqirilitidu. ”

Baydén hökümiti ötken yili 13-séntebir amérikaning xitaydin import qilidighan nechche on milyard dollarliq mehsulatlirigha tamozhna béji alidighan tedbirlerni élan qilghanidi. Baydén hökümitining yéngi tedbiride amérika-xitay tamozhna béjigha mensup mehsulatlarning tamozhna béji kechürüm qilinip sétilishini chekleydiken. Shuningdek 800 dollarghiche bolghan posulkilarning burunqidek tekshürülmestin we baj qoyulmastin amérikagha kirishige yol qoyulmaydiken. Tenqidchiler, her küni 4 milyon posulkining tamozhnidin tekshürülmey ötüshini “Yochuq” (loophole) dep atighan shuningdek bolupmu, shé'in we témugha oxshash xitayning erzan bahaliq parche satquchilirining bu “Yochuq” tin paydilinip Uyghur mejburiy emgiki bilen ishlen'gen kiyim-kécheklerni biwasite amérikaliqlargha sétishini eyiblep kelmekte. Uning üstige, bu “Yochuq” nurghun amérikaliqlarning jénigha zamin boluwatqan zeherlik chékimlik fantanilning amérika bazirigha xalighanche kirishidiki asasliq seweb dep eyiblenmekte.

Amérikadiki siyasiy analizchi, doktor andérs kor (Anders Corr) amérika dölet mejlisining ayrimichiliq we kengchiliktin xali bolghan halda xitay bilen munasiwetlik siyaset we ijra'atlargha ehmiyet bérish we heqiqiy mesilini hel qilishi üchün yéngi qanunlar tüzüp ijra qilishning zörürlükini ilgiri sürdi. U mundaq dédi:

 “Heqiqiy mesile shuki, amérikaning xitay kommunist partiyesige qaratqan siyasitining amérika shirketlirining xitayda soda we tijaret qilishi bilen ajizlishishidur. Bu amérika shirketliri we bay shexsler siyasiyonlargha saylamda i'ane qilish we bashqa paydilarni bérip buning bedilige ulargha tesir körsiteleydu. Yeni buning bedilige xitaygha qarshi ajiz siyaset otturigha chiqidu. Yéngi qanunlar tüzüp reqib hakimiyetlerning baylirimiz bilen siyasiy rehberlirimiz arisidiki qanunlashturulghan chiriklik alaqisini üzüp tashlash arqiliq tüzitish kérek. Buni tüzitish bek qéyin, bu xuddi tülkining toxu qepizini qoghdighandek bir ish. Siyasiyonlar özining muweppeqiyetlirining asasi bolghan pul menbesige qarshi qanun chiqirishni xalimaydu. Buning jawabi, hazirqi bir türküm (guruppa) chirik siyasiyonlar yoqalghanda, yeni ishtin ayrilghanda peqet 10 yaki 20 yildin kéyin küchke ige bolidighan qanun bolushi mumkin.”

Amérikadiki siyasiy analizchi gordon chang (Gordon G. Chang) Amérika dölet mejlisi xitay kommunistik partiyesi élip kelgen tehditke taqabil turush üchün jiddiy tedbirlerni élip, tiz heriket qilish kéreklikini körsetti. U mundaq dédi:

 “Amérika dölet mejlisi xitay kommunistik partiyesi élip kelgen tehditke taqabil turush üchün yéterlik tedbir qollanmaydu shundaqla téz we jiddiylik bilen heriket qilmaydu. Yadroluq mesile, éyzinxawérdin kéyinki héchqandaq pirézidént xitay hökümiti heqqide amérika xelqige pakit we mumkin bolidighan ishlargha asasen söz qilmidi. Netijide, dölet mejlisi xuddi omumiy tinchliq dewridikidek heriket qilmaqta. Shi jinping amérikaliqlarni öltürüshke teyyarliq qilmaqta. Tokkwillé (Tocqueville) éytqandek, démokratik döletler asasiy jehettin tinchtur. Ular tehditni tonush we bir terep qilishta xata bir shekilde asta heriket qilidu. Biz hazir chong xeterge duch kelduq”.