Amérika tashqi ishlar ministirliqida yene bir qétim Uyghurlar mesilisi heqqide yighin échildi

Muxbirimiz sada
2019.08.15
Qirghinchiliqning-Aldini-Elish-Yighini-2019.jpg Amérika tashqi ishlar ministirliqining “Qirghinchiliqlarning aldini élish” xizmet guruppisining yighin'gha qatnashqan Uyghur wekilliri. 2019-Yili 14-awghust. Washin'gton, amérika.
Photo: RFA

Amérikaning Uyghur mesilisige yéqindin köngül bölüshi yéqindin buyan amérikaning yuqiri derijilik hökümet orunlirida ötküzülüwatqan yighin we pa'aliyetlerde eks étiwatqanliqi melum. 14-Awghust amérika tashqi ishlar ministirliqining “Qirghinchiliqlarning aldini élish” xizmet guruppisida échilghan Uyghurlar duch kéliwatqan kishilik hoquq ziyankeshlikliri, medeniyet qirghinchiliqi we bashqa mesililer asasiy téma süpitide muzakire qilin'ghan yighin del buning ipadisidur.

Amérika tashqi ishlar ministirliqining uyushturushidiki bu yighin'gha dunya Uyghur qurultiyining wekilliri süpitide amérikadiki kishilik hoquq pa'aliyetchiliridin dunya Uyghur qurultiyi ijra'iye komitétining mes'uli ömer qanat ependi, amérikadiki “Uyghur herikiti” teshkilatining diréktori roshen abbas xanim we amérikadiki doktor rishat abbas qatarliqlar alahide teklip bilen qatnashqan we Uyghurlar mesilisini yighin ehlige anglatqan. 

Yighin jeryanida Uyghurlargha qaritilghan siyasiy basturulushning tesiri heqqide tepsiliy toxtalghan roshen abbas xanim 15-awghust radiyomiz ziyaritini qobul qilip, yighin tepsilati we yighinda otturigha qoyghan muhim nuqtilar heqqide melumat berdi. U sözide Uyghur diyarigha oxshash bir “Saqchi döliti” ning wetenning ichi we sirtidiki Uyghurlargha körsitiwatqan tesiri, xitay hökümitining Uyghurlargha élip bériwatqan éghir zulumlirining mahiyiti, islam ellirining xitay bilen bir septe turushidiki sewebler qatarliq nuqtilarni yorutup bergen. 

Roshen abbas xanim radiyomizgha qilghan sözide yene Uyghurlar nöwette duchar boluwatqan éghir zulum amérika tashqi ishlar ministirliqidiki ish teqsimati oxshimaydighan barliq bölümlerni qozghatqanliqini shundaqla amérikadiki Uyghur pa'aliyetchiliriningmu ulargha Uyghur mesilisini toxtimay anglitip, ular bilen pikirlishishning intayin muhimliqini körsetti. 

Dunya Uyghur qurultiyi ijra'iye komitétining mes'uli ömer qanat ependi amérika tashqi ishlar ministirliqi we xelq'ara jem'iyetni Uyghurlar mesilisi üchün seperwer qilishning yolliri, xitayning bu xil zulumini toxtitish üchün ulardin telep qilidighan ishlar heqqide toxtalghan. 

Ömer qanat ependi radiyomizgha amérikadin kütken bir nechche türlük telepler heqqide tepsiliy melumat berdi. Uning déyishiche, yighin mezgilide u Uyghur mesiliside amérika özi biwasite hem bashqa ittipaqdash döletler bilen birliship qilalaydighan yardemliri, chet'elde siyasiy panahliq telep qiliwatqan Uyghurlarning panahliq iltimasigha jiddiy mu'amile qilish we uni ching tutup ishleshning zörürlüki, amérikagha kelgen barliq Uyghur musapirlarni “Xitayni qayturulmaydu” deydighan bir bayanatni élan qilishi lazimliqi, Uyghurlar mesilisining b d t da peqet kishilik hoquq kéngishidila emes, belki uni b d t xewpsizlik kéngishide bir terep qilish lazimliqi qatarliq bir türlük teleplerni otturigha qoyghan.

Ömer qanat ependi sözide özliri yéngidin bayqighan bir nuqta heqqidimu tepsiliy chüshenche bérip ötti. Uning bayan qilishiche, amérika tashqi ishlar ministirliqining “Eng muhim méxanizm” (Priority One Mechanism) deydighan bir qanuni bar bolup, bu mexsus bashqa döletlerde köchmen bolup turup qalghan musapirlar üchün chiqirilghan iken. Buning Uyghur muhajirlar mesilisige tetbiqlighanda, melum bir dölette xeter astida qalghan Uyghur köchmenlerning herda'im xitaygha qayturulush xewpi bar bolidiken. Eger b d t muhajirlar komitéti shu döletke bérip shu kishining ehwalini anglap uni bir terep qilsa nahayiti uzun waqit kétidiken. Buning birdin-bir hel qilinish usuli shu kishi eng awwal bixeter bir döletke élip kélin'gendin kéyin andin uning mesilisini bir terep qilish iken. Ömer qanat ependi yighinda amérika tashqi ishlar ministirliqidiki mezkur qanunning Uyghurlargha nahayiti mas kélidighanliqini, buni derhal Uyghurlargha tetbiqlash lazimliqini bildürgen.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.