Америка кеңәш палатаси малийә қанун чиқириш комитетиниң испат аңлаш йиғини өткүзүлди

17-Сентәбир, америка кеңәш палатаси малийә қанун чиқириш комитетиниң “уйғур районидики мәҗбурий әмгәктин кәлгән импорт малларни чәкләш” испат аңлаш тор йиғини өткүзүлди. Йиғинға америка кеңәш палатасиниң җумһурийәтчиләр вә демократлардин тәшкил тапқан малийә қанун чиқириш комитети әзалиридин ерил блуминавур (Earl Blumenauer), бил паскрел (Bill Pascrell), терри сивел (Terri Sewell) қатарлиқ он нәччә кеңәш палата әзаси қатнашти.

Йиғинда уйғур һәрикити тәшкилатиниң башлиқи рошән аббас ханим, ишчиларниң һоқуқ-мәнпәәтини қоғдаш бирләшмиси мудири скот нова (Scott Nova), истратегийә хәлқара тәтқиқат мәркизиниң алий тәтқиқатчиси, кишилик һоқуқни тәшәббус қилиш иҗраийә мудири емий лер ханим (Amy Lehr), америка әмгәкчиләр вә санаәтчиләр бирләшмиси хәлқара бөлүминиң мудири кетий финголд ханим (Cathy Feingold), америка кийим-кечәк вә аяғ кәспи җәмийитиниң баш директори стифин ламар (Stephen Lamar) қатарлиқлар испат бәрди. 

Бу қетимлиқ испат аңлаш йиғиниға америка кеңәш палата әзаси ерил блуминавур риясәтчилик қилди. У башлиниш сөзидә мундақ деди: “трамп һөкүмити сода ишлири гурупписи бүгүн уйғур районидики мәҗбурий әмгәктин келидиған импорт малларға чәклимә қоюш һәққидә испат аңлаш йиғини өткүзди. Мәҗбурий әмгәк заманиви қуллуқ демәктур. Испатларға асасланғанда, хитай һөкүмити уйғур қатарлиқ мусулман милләтләрни пиланлиқ, системилиқ һалда ассимилятсийә қилмақта, уларни мәҗбурлап ишлитип һәр хил мәһсулатларни ишләпчиқармақта. Малийә қанун чиқириш комитетимизниң заманиви қуллуқ мәсилисини һәл қилиш тарихи узун болуп, мәҗбурий әмгәктин кәлгән мәһсулатларниң америка базирида сетилишини чәкләшкә капаләтлик қилалайду. Америка дөләт мәҗлиси бир әсир илгирила қанун мақуллап, бундақ малларниң америкаға киришини чәклигән. Америкиниң бу қануни кишилик һоқуқ вә ишичиларниң һоқуқини қоғдаштәк әхлақ принсипи, шундақла адил риқабәтни сақлаштәк сода принсипи үстигә қурулған”.

У йәнә сөзидә, америкада гәрчә мушундақ қанун болсиму америка завутлириниң америкадики истемалчиларниң еһтияҗини йетәрлик қамдиялмайватқанлиқи сәвәблик бу қанунниң иҗра қилинишида егиз-пәслик көрүлгәнликини, истемалчиларниң еһтияҗи пәйда қилған йочуқниң ақивәт әхлақ вә адиллиқ принсипида йочуқ пәйда қилғанлиқини, шималий америка әркин сода келишими(NAFTA )гә әза дөләтләрниңму буниңға әмди хатимә бериши керәкликини оттуриға қойди, андин хитайниң уйғур районидики милләтләргә зулум селишини тохтитиш үчүн хитайниң уларни қул қилип ишләпчиқарған мәһсулатларни америкаға импорт қилишни тездин чәкләшниң наһайити муһимлиқини тәкитлиди. У бу ишта америка дөләт бихәтәрлик миниситирлиқиниң учур-алақә җәһәттә һәмкарлишишиниң зөрүрлүкини, америка федератсийә һөкүмитиниң қанун иҗра қилиш механизмини күчәйтип, һәр қайси органларни өзара маслаштуруш керәкликини билдүрди һәмдә бу қетимлиқ испат аңлаш йиғининиң хитайға чәклимә қойидиған қанун вә сиясәт бәлгиләштики ролини әскәртти.

Йиғинда биринчи болуп испат бәргән рошән аббас ханим хитайниң уйғурларға йүргүзүватқан қәбиһ җинайәтлирини бирму бир көрситип, 3 милйон уйғурниң лагерлаға қамилип җисманий вә роһий җәһәттин вәйран қилинғанлиқини, бәзилириниң қийин-қистақта өлүп, бәзилириниң лагер сиртида қул қилинғанлиқини, буларниң тамамән ирқий қирғинчилиқ икәнликини очуқ оттуриға қойди; хитайниң уйғурларни қул қилип қан-тәрини сүмүрүватқанлиқини, ғәрб әллиридики бәзи шәхсләр, органлар вә ширкәтләрниң бу ирқий қирғинчилиққа шерик болуп, заманиви қуллуқтин мәнпәәтлиниватқанлиқини ениқ пакитлар билән баян қилди, бу җәрянда һәдиси вә йолдишиниң аилә-тавабиатлири учриған зиянкәшлик һәққидә гуваһлиқ бәрди.

Рошән аббас ханим бу қетимлиқ испат аңлаш йиғининиң “уйғур мәҗбурий әмгәкниң алдини елиш қанун лайиһәси” ниң дөләт мәҗлисидә мақуллиниши үчүн бесилған муһим қәдәм икәнликини, уйғур һәрикити тәшкилатиниң бу қанунниң мақуллиниши үчүн изчил тиришип келиватқанлиқини билдүрди.

Ишчиларниң һоқуқ-мәнпәәтини қоғдаш бирләшмиси мудири скот нова бу йиғинда бәргән испатида валмарт, амазон, зара қатарлиқ чоң ширкәтләрниң хитайдин кийим елип сетип көп пайда тапидиғанлиқини, хитайдики әмгәк күчи әрзан болғачқа меилиниңму әрзан болидиғанлиқини, чүнки уларниң хитайда қул қилинған инсанлар икәнликини оттуриға қойди. У йәнә бәзи ширкәтләрниң пайдини дәп әхлақни қайрип қойидиғанлиқини, һәтта көз боямчилиқ қилидиғанлиқини, қанун йочуқлиридин пайдилинидиғанлиқини, шуңа хитайниң мәҗбурий әмгәккә четишлиқ мелини импорт қилишни чәкләштә америка таможниси вә чегра мудапиәси идарисиниң ролини күчәйтиш керәкликини билдүрди.

Кишилик һоқуқни тәшәббус қилиш иҗраийә мудири емий лер ханим бу йиғинда бәргән испатида алди билән уйғур районидики мәҗбурий әмгәкниң башқа җайлардикигә охшимайдиғанлиқини, униң уйғурларни дин вә мәдәнийәт җәһәттә бастурушниң бир қисми икәнликини билдүрди. У йеза игилик, тоқумичилиқ, рәңлик метал, електр әсваблири вә бәзи кан мәһсулатлириниң хитайда ишләпчиқирилип, үчинчи дөләт арқилиқ америкаға келидиғанлиқини, тәминләш зәнҗириниң дәсләпки икки һалқисида мәҗбурий әмгәккә четишлиқ мәсилә көрүлгән болса вақтида байқаш вә тәдбир қоллиниш керәкликини оттуриға қойди. У йәнә “америка буниңға қарита көп тәрәплимилик сиясәт түзүши вә иттипақдаш дөләтләрниму шундақ қилишқа қайил қилиши керәк; магнитиски қанунини қәтий иҗра қилип, уйғур районидики мәҗбурий әмгәккә селиш җинайитигә четишлиқ хитай әмәлдарлирини җазалаш керәк” деди.

Америка әмгәкчиләр вә санаәтчиләр бирләшмиси хәлқара бөлүминиң мудири кетий финголд ханим уйғур районидики заманиви қуллуқ мәсилисини һәл қилишта хәлқаралиқ ишларда актип рол ойнаватқан америка башчилиқидики демократик дөләтләрниң, б д т кишилик һоқуқ кеңиши, хәлқара әмгәкчиләр тәшкилати, дуня сода тәшкилати қатарлиқ хәлқаралиқ тәшкилатларниң әмди бирликтә һәрикәтлиниши керәкликини алаһидә тәкитлиди; мәзкур тәшкилатларниң бирликтә хәлқаралиқ тәптиш оргини тәсис қилип, уйғур районидики мәҗбурий әмгәккә селиш җинайитини тәкшүрүши вә униңдин нәп алған барлиқ ширкәтләрниң хәлқаралиқ содисини дәрһал тохтитишқа атлиниши лазимлиқини билдүрди. У мундақ деди: “биз американиң чоқум өзидә бар болған сода вә иқтисад тәдбирлирини ишқа селип, уйғур районидики әмгәкчиләрниң һоқуқи вә адил сода муһитини қоғдайдиған муһит бәрпа қилишқа тиришишини, инсанларни харлайдиған ундақ қәбиһлик вә номуссизлиқни түгитишкә атлинишини үмид қилимиз”. 

Америка кийим-кечәк вә аяғ кәспи җәмийитиниң баш директори стифин ламар бу йиғинда испат берип, “уйғур районидики әмгәк күчи дәпсәндичиликигә тақәт қилғили болмайду” деди. У америкадики топ вә парчә сетиш дуканлирида бу хил мәҗбурий әмгәк мәһсулатлириниң мәвҗутлуқини, буниң билән җан бақидиғанларниң аз әмәсликини, у хил мәһсулатларни импорт қилиш вә сетишни чәкләштә һөкүмәтсиз тәшкилатлар вә ишчилар уюшмисиниң ролидиниму пайдилиниш керәкликини оттуриға қойди. 

Йиғинниң давамида америка кеңәш палатаси малийә қанун чиқириш комитетиниң әзалири испат бәргүчиләрдин соал сориди. Испат бәргүчиләр өз хизмәт даирисидики ишлардин мәлумат бәрди вә пикирлирини оттуриға қойди. Икки тәрәп уйғур районида мәҗбурий әмгәкни тохтитиш мәсилиси һәққидә әтраплиқ пикир алмаштурди вә муназирә қилишти.

Рошән аббас ханим бу хил қанун лайиһәлириниң америка сияситидики әһмийитини чүшәндүрүп, “сиясәтчиләр өткүнчи болсиму қанун-низам сақлинип қалиду” деди. У йәнә “бүгүнкидәк вәзийәттә хитай билән сода қилиш уйғурларға ирқий қирғинчилиқ йүргүзүшкә шерик болғанлиқ. Биз бу нуқтини һәр даим тәкитләш арқилиқ, хитай билән сода қиливатқанларни бу қилмиштин ваз кечишкә үндәп турушимиз лазим” деди.