Baqit'eli: “Chapchalning özidila xitayning ‛qara tizimliki‚ ge chüshken qazaq we Uyghurlar 30 minggha baridu”

Muxbirimiz gülchéhre
2020.01.16
ispat-tonushturush-doxtur-tekshurush-1.jpg

Qazaqistandiki qazaq lagér shahitliridin 47 yashliq baqit'eli nurning mehelle komitéti chiqirip bergen ispat qeghizi. RFA/Gülchéhre

ispat-tonushturush-doxtur-tekshurush-2.jpg

Qazaqistandiki qazaq lagér shahitliridin 47 yashliq baqit'eli nurning doxtur chiqirip bergen késellik höjjiti. RFA/Gülchéhre

ispat-tonushturush-doxtur-tekshurush-3.jpg

Qazaqistandiki qazaq lagér shahitliridin 47 yashliq baqit'eli nurning mehelle komitéti chiqirip bergen ispat qeghizi. RFA/Gülchéhre

ispat-tonushturush-doxtur-tekshurush-4.jpg

Qazaqistandiki qazaq lagér shahitliridin 47 yashliq baqit'eli nurning doxtur chiqirip bergen késellik höjjiti. RFA/Gülchéhre

Qazaqistandiki qazaq lagér shahitliridin 47 yashliq baqit'eli nur 2017-yili 10-ayning axirliri qazaqistandin soda qilip qaytqinida tutqun qilinip, ilining chapchal nahiyesidiki lagérgha solan'ghan. U bu lagérda 1 yil 8 ay yétish jeryanida jiger yallughi we öpke yallughigha giriptar bolghan hemde börek we bashqa ichki ezaliridin jem'iy 9 xil oxshimighan késellik peyda bolghan.

U 2018-yili 11-ayning 16-küni a'ilisige qoyup bérilgen. U ziyaritimizni qobul qilghanda elem bilen: “Méningdek sap-saq bir ademni, yeni a'ilisini béqish üchün tinmay emgek qilip yürgen bir erni xitay hökümiti bir yil qiynap aghriqchan qilip qoydi. U jayda yétiwatqanlar hazir qanchilik qiyniliwatqandu?” dédi.

Baqit'elining bildürüshiche, uning chong qizi xitaydiki bir aliy mektepni püttürüp kelgendin kéyin chapchaldiki melum mehelle komitétigha memurluqqa orunlashqan iken. Uning qizi bu xizmet jeryanida chapchalning özidin “Qazaq tizimlik” ke kirgüzülgen qazaq, Uyghur memurlar, ishchi-xizmetchiler we kadirlarning arxiplirini retleshke qatnashqan iken.

Baqit'elini deslep uning chong qizi qazaqistan'gha dawalitishqa élip chiqqan. Arqidin uning ayali gülnar érining qazaqistanda sekratqa chüshüp qalghanliqini ispatlap da'irilerge toxtimay erz qilghan. Buning netijiside xitay hökümet da'iriliri uning baliliri bilen 2019-yili qazaqistan'gha chiqishigha yol qoyghan.

Gülnar radiyomizgha Uyghur élining yéqinqi weziyiti heqqide körgen bilgenlirini anglatti. Baqit'eli lagérgha élip kétilgendin kéyin umu mehelle komitétida künde 10 sa'ettin siyasiy öginishke qatnashqan iken. Gülnar özining bu jeryanda iqtisadiy, rohiy jehetlerdin éghir künlerni béshidin kechürgenlikini, etrapidiki Uyghur ayal qoshnilirining özidinmu éghir weziyette ikenlikini bildürdi.

Melum bolghandek, deslep lagérlarning barliqini dunyadin yoshurup kelgen xitay hökümiti 2019-yilidin bashlap lagérlarni “Kespiy terbiyelesh merkizi” süpitide perdazlap körsitishke bashlighan idi. Gülnar xanim xitay da'irilirining chapchaldimu shundaq köz boyamchiliq oyunlirini oynighanliqini, chet'ellik muxbirlar yaki ziyaretchiler kelgende özliri mexsus tallap békitken kishilerni körüshüshke orunlashturidighanliqini ashkarilidi.

Baqit'elining bildürüshige qarighanda, yéqindin buyan bu bir jüp er-ayal radiyomiz we bashqa xelq'araliq taratqulargha xitayning chapchalda élip bériwatqan insaniyetke qarshi qilmishlirini ashkarilighanliqi üchün xitay hökümiti ularning chapchalda qalghan qérindashliri we tughqanlirigha türlük bésimlarni hemde tehditlerni séliwatqan iken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.