B d t yighinida Uyghur ayalliri uchrawatqan zulum muhim küntertipni igiligen

 B d t ning ayallarni kemsitishke xatime bérish komitétining yighinida Uyghur ayalliri mesilisi muhim téma bolghan.

8-May b d t ayallarni kemsitishke xatime bérish komitétining 85-nöwetlik yighini jenwede bashlan'ghan. Yighin'gha herqaysi döletlerning b d t diki elchiliri, kishilik hoquq teshkilatlirining rehberliri we xitay terepning wekilliri qatnashqan bolup, yighinda “Xitaydiki ayallarning kishilik hoquq weziyitini közdin köchürüsh” asasiy téma qilin'ghan.

D u q programma yétekchisi zumret'ay erkin 8-may bu xususta b d t da ötküzülgen kishilik hoquq organlirining aldin pikrini élish yighinigha qatnashqanda, xitay hakimiyitining sherqiy türkistanda élip bériwatqan irqiy qirghinchiliq jinayetlirini hemde ayallargha qarita yürgüzüwatqan tughut cheklesh, mejburiy bala chürüsh, jinsiy zorawanliq, jinsiy tajawuzchiliq we Uyghur ayallirini xitaylar bilen toylishishqa mejburlashtek qilmishlirini pash qilip ötken.

RFA/Ekrem

12-May künidiki yighin'gha d u q re'is dolqun eysa we d u q programma yétekchisi zumret'ay erkinmu qatnashqan. Bu yighinda xitay wekilliri xitaydiki ayallarning heq-hoquqigha da'ir bir doklatni otturigha qoyghan. Mezkur doklatta xitaydiki her millet ayallirining “Bext-sa'adetlik hayati medhiyelen'gen dastan” orun alghan.

Dolqun eysa ependining bildürüshiche, xitay wekilliri doklatni oqup tügetkendin kéyin, bezi döletlerning wekilliri Uyghur ayalliri uchrawatqan zulumlar heqqide so'allar sorighan. Xitaylar bu so'allargha bergen jawablirida, özlirining Uyghur ayallirigha nahayiti yaxshi mu'amile qiliwatqanliqlirini tilgha élip: “Biz Uyghur ayallargha tatliq-türümlerni pishurushni, tamaq étish téxnikilirini ögettuq, xitay tili ögettuq, ussul oynashni ögettuq” dégendek bimene sözliri bilen yighin ehlining mesxirisige qalghan. Uning bildürüshiche, xitaylarning bu doklati yighin ehlini qana'etlendürelmigen.

8-Maydin buyan b d t diki pa'aliyetlirini dawamlashturup kelgen d u q programma yétekchisi zumret'ay erkinning bayan qilishiche, b d t ayallarni kemsitishke xatime bérish komitétining wekilliri 12-may ötküzülgen “Xitaydiki ayallarning kishilik hoquq weziyitini közdin köchürüsh” yighinida Uyghurlar, tibetler, xongkongluqlar we bashqa kishilik hoquq teshkilatliri teminligen doklatlar asasida xitay wekilliridin köpligen so'allarni sorighan. Bu so'allar ichide, 2015-yilidin buyan Uyghur ayallarni mejburiy tughmas qilish seweblik barliqqa kelgen Uyghur nopusining kémiyish mesilisimu yer alghan. Uning bildürüshiche, litwaning b d t diki wekili xitay hakimiyitining Uyghur ayalliri bilen xitay erlirining toy qilishini bir siyaset süpitide ijra qiliwatqanliqigha da'ir so'allarnimu sorighan. Biraq xitay wekilliri bundaq so'allargha ya jawab bermigen yaki yalghan-yawidaq kelimiler bilen köz boyap ötüp ketken.

B d t ayallarni kemsitishke xatime bérish komitétining 85-nöwetlik yighini 26-maygha qeder dawamlishidighan bolup, aldimizdiki künlerde mezkur komitét xitaydiki ayallarning kishilik hoquq weziyiti heqqide mexsus bir doklat élan qilidiken.