Германийә баш министери олаф шолизниң б д т йиғинида уйғурлар мәсилисини тилға елиши хитайниң җениға тәгкән

Ихтиярий мухбиримиз әкрәм
2022.09.21
Германийә баш министери олаф шолизниң б д т йиғинида уйғурлар мәсилисини тилға елиши хитайниң җениға тәгкән Американиң ню-йорк шәһиридә чақириливатқан б д т ниң омумий йиғинида германийә баш министири олаф шолиз(Olaf Scholz) уйғурлар мәсилисини тилға алмақта. 2022-Йили 20-сентәбир.
AP

Американиң ню-йорк шәһиридә чақириливатқан б д т ниң омумий йиғинида германийә баш министери олаф шолиз уйғурлар мәсилисини тилға елип, хитайниң җениға тәккән. Бу хәвәр уйғурлар үчүнму, германийә үчүнму бир йеңилиқ болуп һесаблинидикән.

Германийә мәтбуатлирида бүгүн, йәни 21-сентәбир “хитай, шолизниң уйғурларға яхши муамилидә болуш тәлипини рәт қилди” дегәндәк намларда бәс-бәстә елан қилиниватқан хәвәрлиридә тилға елинишичә, 20-сентәбир б д т йиғинида сөзгә чиққан германийә баш министери олаф шолиз уйғурлар мәсилиси һәққидә тохтилип, хитайни “б д т кишилик һоқуқ комиссариниң уйғурларға яхширақ муамилидә болуш тоғрисидики тәвсийәлиригә әмәл қилишқа чақирған”. Олаф шолиз буниңға улапла “бу игилик һоқуқ вә қудрәтниң ишарити һесаблиниду, шундақла яхши тәрәпкә қарап өзгиришниң капалити санилиду” дегән.

Хитай депломатийә министерликиниң баянатчиси ваң венбин 21-сентәбир бейҗиңда өткүзүлгән мухбирларни күтивелиш йиғинида оттуриға чүшкән бу һәқтики суалға җаваб бәргәндә, б д т кишилик һоқуқ кеңишиниң доклатини “хата учурларниң арилашмиси” дегән. У: “җуңгони кичиклитишкә уруниватқан бирқисим ғәрб дөләтлириниң сиясий қорали” дәп әйиблигән.

Олаф шолизниң 150 дин артуқ дөләтниң рәһбәрлири қатнишиватқан б д т ниң омумий йиғинида уйғурлар мәсилисини тилға елиши кечикип мәйданға чиққан бир һадисә болсиму, алқишлашқа әрзидиған тарихий бир илгириләш болуп һесаблинидикән. Бу қарашни оттуриға қойған д у қ рәиси долқун әйса әпәнди, германийәниң әслидә явропа иттипақиға баш болуп, уйғур ирқий қирғинчилиқи вә уйғур мәҗбури әмгикини тохтитишта түрткилик рол ойниши лазимлиқини әскәртти.

Германийәниң дөләтлик радийо-телевизийә қанили болған ARD ниң бүгүн 21-сентәбир елан қилған “уйғурларни бастуруш: хитай шолизниң тәшәббусини рәт қилди” намлиқ хәвиридә, б д т кишилик һоқуқ кеңишиниң хитайниң уйғурларға йүргүзиватқан бастурушлирини “хәлқаралиқ җинайәт, бәлки инсанийәткә қарши җинайәтни шәкилләндүрүши мумкин” дегәнликини әскәртип, уйғурларниң узун йиллардин буян хитайниң системилиқ бастурушлириға учрап кәлгәнликини, хитайниң сабиқ шәрқий түркистан җумһурийитини 1949-йили бесивалғанлиқини тәкитлигән.

Германийәниң нөвәттики хитай билән болған һәмкарлиқ мунасивәтлиригә көрә, б д т ниң омумий йиғинида германийә баш министери олаф шолизниң уйғурлар мәсилисини тилға елип хитайни әйиблишини “германийәниң сиясий реаллиқиға ниспәтән зор вәқә” дәп қарашқа болидиғанлиқини илгири сүргән д у қ берлин ишханисиниң мудири ғәюр қурбан әпәнди, олаф шолизниң әслидә хитайға бурундин иҗабий қарашта болуп кәлгән бир киши икәнликини, униң бу қетимқи б д т йиғинида уйғурлар мәсилисини тилға елишта пәвқуладдә зор җасарәт көрсәткәнликини баян қилди. У йәнә шуларни тилға алди.

Һалбуки, германийә баш министери олаф шолизниң уйғурлар мәсилисини тилға елиши тунҗи қетимлиқ иш әмәс. У 26-июн баварийәдә чақирилған G7 йиғинида “хитайдики кишилик һоқуқ дәпсәндичиликигә сәл қариялмаймиз” дейиш арқилиқ уйғурлар мәсилисигә көңүл бөливатқанлиқини вастилиқ има қилип өткән болса, бу йил 5-айда шиветсарийәниң давус шәһиридә өткүзүлгән “дуня иқтисад мунбири” йиғинида “биз шинҗаңдики кишилик һоқуқ дәпсәндичиликлирини көрмәскә салалмаймиз” дәп өз мәйданини очуқ ипадә қилған иди.

Уйғурларға мунасивәтлик хәлқара вәзийәтни йеқиндин көзитип келиватқан мәркизи вашиңтондики уйғур тәтқиқат мәркизиниң директори абдулһәким идрис әпәнди бу хусуста бүгүн лондундин зияритимизни қобул қилип, германийә баш министери олаф шолизниң б д т ниң омумий йиғинида уйғурлар мәсилисини тилға елишиға қарита өзгичә қарашлирини ипадә қилип өтти.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.