Kérrén gubérmen bilen söhbet: “Biz némishqa xitay elchixanisi aldida namayish qilimiz? ”

Adas isra'iliye jama'itining Uyghur kirizisigha taqabil turush guruppisi wan nés kochisi (Van Ness St. NW) Ning gherbiy shimalidiki xitay elchixanisi yénidiki namayish körünüshi. 2024-Yili féwral, washin'gton

Bir qanche yildin buyan adas isra'iliye (Adas Israel) jama'iti xitay elchixanisi aldida namayishlarni teshkillep, xitay hökümitining Uyghurlargha yürgüzüwatqan irqiy qirghinchiliqigha qarshi sho'arlarni towlap keldi. Bu namayishlarda muhim rol oynawatqan kishilerning biri, mezkur teshkilattiki Uyghur qirghinchiliqqa qarshi turush guruppisining ezasi kérén gubérman yéqinda radiyomizning mexsus ziyaritini qobul qildi. Ziyaret jeryanida kérrén gubérmen xanim bu namayishlarning ehmiyiti, xitay hökümitining Uyghurlargha yürgüzüwatqan wehshiyane qilmishliri, yehudiylar öz tarixida bashtin kechürgen oxshashliqlar, shundaqla Uyghur jama'itini dölet ichi we sirtida qollash saheside körülüwatqan keng tirishchanliqlar heqqidiki köz qarashlirini biz bilen ortaqlashti. Awaz ulinishidin bu qétimqi söhbetning tepsiliy mezmunini anglighaysiler.

Muxbir: kerrén xanim, sizni ay-aylap Uyghurlar üchün namayish qilishqa ilhamlanduruwatqan amil néme?

Kérrén gubérman: 2020-yili dékabirdiki kowid mezgilliride yehudiy ibadetxaniliridiki rabbay (diniy yétekchi) lardin biri we ijtima'iy heriket komitétining mudiri Uyghur irqiy qirghinchiliqi heqqide uchur yighini ötküzdi. Doktor sofi richardson we lu'isa giréw xanimlar kélip bu heqte söz qildi. Yighinning axirida “Buningdin bashqimu ishlarni qilishqa qiziqidighanlar barmu? ” dégen so'al otturigha chiqti. Topimizdiki sani anche köp bolmighan bir qisim kishiler “Bar! ” dep jawab berduq. Shuningdin kéyin biz her xil ishlarni qilduq. Biri shu yili ötküzülgen “Uyghur axshimi” (Uyghur Seder) pa'aliyitige qatnashtuq. Yehudiylar xatirileydighan “Sédar axshimi” (Jewish Seder) yehudiylarning pasxa (Pesach) kechliki bolup, pasxa bayrimining bir muhim mezmuni hésablinidu. Bu kéchiliktiki pa'aliyetler adette ilahiy tékistlerdin bolghan “Xaggada” (Haggadah) ni oqush arqiliq yehudiylarning misirdiki qulluqtin qéchish tarixini eslesh, simwolluq yémekliklerni yéyish, sharab ichish we naxsha éytishni öz ichige alidu. Bu kechlik tamaqta a'ile ezaliri we dostlar bir yerge jem bolup, yehudiylarning qulluqtin erkinlikke chiqqan sepirini xatirileydu. Buningdin sirt yene pirézidént baydin yéngila re'islikke teyinlen'gende biz uninggha amérika tewesidiki yehudiylar jama'itining yétekchiliri imzalighan Uyghurlar heqqidiki bir parche xetni tapshurduq. Shuningdin kéyin biz ayliq namayishlarni bashliduq we amérikada buningdin bir qanche yil ilgiri tesis qilin'ghan “Uyghur saghlamliq teshebbusi” ning pa'aliyetlirigimu qatnashtuq.

Muxbir: yehudiy jama'iti sizning tirishchanliqingizgha qandaq inkas bildürdi?

Kérrén gubérman: biz hemmila ishtatlardin dégüdek yehudiylar jama'itining rabbayliri (yétekchiliri) ni izdep taptuq. 200 Din artuq diniy yétekchi pirézidént baydin'gha yazghan xetke imza qoydi. Bu shularning qizghin qollashlirini körsitidu.

Muxbir: Uyghurlarning hazirqi ehwali bilen yehudiylarning tarixini sélishturghanda qandaq oxshashliqlarni kördingiz?

Kérrén gubérman: bügün kéchidin bashlap yehudiylarning ötmüshtiki birinchi we ikkinchi ibadetxanilirining weyran qilinishini xatirilesh pa'aliyetliri bashlinidu. Yehudiylarning tarixigha qarisaq sersanliq we sergerdanliq yehudiylar tarixining bir qismi bolup, bu bizge hazirghiche tesir körsitip kelmekte. Bashqa bir milletning héchqandaq sewebsizla yoqitilishqa duchar bolushini körüsh biz üchün chidighusiz bir ish. Chünki bu azab bizge bekmu tonushluq. Shunga silerning dawayinglar bizningmu ortaq kürishimiz. Eger siler üchün yéninglarda bolalmisaq, biz qandaqmu bir insan bolimiz?

Muxbir: bu namayish arqiliq xitay hökümitige qandaq bir uchurni yetküzmekchi boluwatisiz?

Kérrén gubérman: shuni éytip ötüshüm lazimki, namayish jeryanida biz peqet öre turup qoyupla boldi qilmaymiz. Elwette biz u yerde öre turimiz. Hazir bizning lewhelirimiz we namayish kiyimlirimizmu bar boldi. Her qétimliq namayishtin kéyin biz irqiy qirghinchiliqqa a'it ishlar yaki Uyghur mejburiy emgiki heqqidiki yéngi xewerlerni anglitimiz. Andin biz türmige tashlan'ghan yaki bu weqelerning netijisi tüpeylidin ölüp ketken birnechche Uyghurning ismini hemde ularning shanliq ötmüshini tilgha alimiz. Biz xelq éghiz edebiyati we shé'iriyetning Uyghur medeniyitide qanchilik muhim ikenlikini bilimiz. Shunga namayish jeryanida biz shé'irlarni oquymiz. Namayish axirlashqandin kéyin biz qilghan ishlirimizni yézip chiqimiz we guruppimizdiki bireylen yazghanlirimizni xitaychigha terjime qilidu. Biz buni isimlar we shé'ir bilen bille xitay bash elchisige ewetimiz. Her ayda shundaq qilip kéliwatimiz.

Muxbir: qandaq qilghanda bu xildiki ayliq namayishqa bolghan qizghinliq we izchilliqni saqlap qalghili bolidu?

Kérrén gubérman: bu namayishning ehmiyiti biz oylighandinmu halqip ketti. Biz Uyghurlarning bu namayishlirimizdin xewiri barliqini, shuningdek buning ular üchün qanchilik muhim we ehmiyetlik boluwatqanliqini bilimiz. Shunga biz Uyghur jama'iti üchün buni dawamlashturushni tégishlik burchimiz dep bilimiz.

Muxbir: bashqilar silerning dewayinglarni qollash we Uyghur jama'iti bilen bir septe turush üchün némilerni qilalaydu?

Kérrén gubérman: namayishimizgha qatnishinglar. Kéyinki namayish mushu peyshenbe küni, yeni 22-awghust bolidu. Biz kech sa'et altide wénis (Van Ness) kochisidiki xitay elchixanisi aldida uchrishimiz. Shunga silermu kélip qatnishinglar.

Muxbir: ziyaritimizni qobul qilghiningiz üchün köp rehmet.

Kérrén gubérman: ziyaritingiz üchün rehmet.