“Chékinish tallash emes” namliq eserde Uyghur qizlirining öz millitige ige chiqish jasariti teswirlendi

 11-Awghust küni “Jenubiy gérmaniye géziti” de, gérmaniyede yashawatqan zumret'ay erkin we esma memtimindin ibaret ikki Uyghur qizi ziyaret obyékti qilin'ghan “Chékinish tallash emes” namliq bir eser élan qilindi. “Gérmaniyediki Uyghur aktipliri xitaydiki Uyghurlarni qollimaqta” dégen mawzu qoshumche qilin'ghan bu eserde, bu ikki Uyghur qizining, milyonlighan ezaliri jaza lagérlirigha qamalghan we irqiy qirghinchiliqning qurbanigha aylan'ghan millitige ige chiqish yolida élip barghan siyasiy pa'aliyetliri teswirlen'gen.

Eserge “Musulman az sanliqlardin bolghan Uyghurlar gérmaniyede anche tonushluq emes. Xitayda bolsa, Uyghurlar ziyankeshlikke uchrimaqta we tutqun qilinmaqta. Ikki neper siyasiy aktip qiz tehditlerge qarimay, Uyghurlarning heq-hoquqini qoghdashning qandaq bolidighanliqi bayan qildi” dégen jümle kirish söz qilin'ghan.

 “Chékinish tallash emes” namliq bu eserde Uyghurlarning jaza lagérlirigha qamilip tartiwatqan xorluqliri, insanlarning buni “Irqiy qirghinchiliq” dep atawatqanliqi, b d t ning 2022-yili “Insaniyetke qarshi jinayet shekillendürüshi mumkin” dep doklat élan qilghanliqi eskertilgen. Shundaqla 20 milyonluq nopusqa ige bu milletning 90 pirsentining xitay “Shinjang Uyghur aptonom rayoni” dep ataydighan zéminda yashaydighanliqi, nurghun kishilerning “Uyghur bolushning tesliki” sewebidin wetinini terk étip bashqa döletlerge hijret qilghanliqi, bu ikki Uyghur qizining ata-anisiningmu mushu sepke teweliki tekitlen'gen .

Eserde yene hazir gérmaniyede 1500 din artuq Uyghur yashaydighanliqi, bu Uyghurlarning wetendiki azab-oqubet ichide qalghan öz xelqige ige chiqish yolida tirishchanliqlar körsitiwatqanliqi, zumret'ay erkin we esma memtimindin ibaret bu ikki Uyghur qiziningmu xitayning tehditlirige qarimay öz wetini üchün tinimsiz bedeller tölewatqanliqi sherhlen'gen .

Eserde, zumret'ay erkinning gahida b d t da, gahida yawropa ittipaqida öz milliti üchün tinim tapmay heriket qiliwatqanliqi, 18 yashliq oqughuchi esmaning “Uyghur yashlar teshebbusi” namliq teshkilatini qurup, öz mektipide we ijtima'iy taratqularda gérman yashlirini Uyghurlar üchün seperwerlikke keltürüsh tirishchanliqini körsitiwatqanliqi tilgha élin'ghan. Eserdiki “Chékinish tallash emes” dégen sözni zumret'ay erkin éytqan bolup, u sözide herbir Uyghurning öz wetini üchün xizmet qilish mejburiyiti barliqini, weten üchün küresh qilidighan bu septin yiraq turushning yaxshi tallash emeslikini ilgiri sürgen. U yene “Men özümning Uyghur diyasporasida yalghuz emeslikimdin könglümge teselli tapimen” dégenlerni tilgha alghan.

Bügün zumret'ay erkin bu munasiwet bilen ziyaritimizni qobul qilghanda, öz milliti irqiy qirghinchiliqqa duch kéliwatqan bundaq échinishliq bir weziyette meyli er, ayal, meyli yash, qéri bolsun, herqandaq Uyghurning qolidin kelgen tirishchanliqlarni körsitip xitay peyda qilghan bu apetni yoqitishqa hessiler qétish, wetinining erkin-azadliqi üchün töhpe qoshush mejburiyiti barliqini yene bir qétim tekitlidi.

Gérmaniyening darmshitat shehiride matématika kespide oquwatqan pa'aliyetchan Uyghur qizi esmaning qol téléfonining qépigha “Uyghur irqiy qirghinchiliqi toxtitilsun! ” dégen sho'arni yéziwalghanliqi eserde alahide tilgha élin'ghan. Esma bügün bu xususta ziyaritimizni qobul qilghanda, özining “Uyghur yashlar teshebbusi” namliq teshkilatni qurup élip barghan pa'aliyetliri toghrisida qisqiche melumat berdi. Uning bildürüshiche, ularning ijtima'iy taratqularda Uyghur irqiy qirghinchiliqi heqqide ishlep tarqatqan bezi sin filimlirining körülüsh qétim sani milyon'gha yetken.

Mezkur eserde yene, gérmaniye tashqi ishlar ministiri annalina bayérbokning xitay ziyariti mezgilide Uyghurlar mesilisini alahide tilgha alghanliqi, jaza lagérlirigha munasiwetlik “Shinjang saqchi höjjetliri” ge oxshash arxiplarning 2019-yilidin bashlap köplep ashkarilinip, Uyghurlarning nöwettiki qabahetlik weziyitining xelq'aragha téximu tonulghanliqi, emma xitay hakimiyitining buni dawamliq inkar qilip, özlirining “Radikalliqqa we esebiylikke qarshi turup kéliwatqanliqi” ni bazargha séliwatqanliqimu eskertilgen.