Муһаҗирәттики уйғур сәрхилләр балилар вә диний тәрбийә һәққидә муназирә елип барди

Қәшқәр тоққузақта ечилған ана тил курси оқуғучилири сәнәт программиси көрсәтмәктә. 2012-Йили.

Йеқинқи күнләрдин буян иҗтимаий таратқуларда балиларға динни қанчә яштин башлап өгәтсә мувапиқ болидиғанлиқи һәққидә муназириләр давам қиливатқанлиқи мәлум.

Муназиридә асаслиқ пикир баян қилғучилар әркин сидиқ вә һәбибулла көсәни болмақта. Доктор әркин сидиқ он яштин бурун балиларни маариптин айрип мәхсус дин оқутушниң тоғра әмәсликини тәкитлигән. Һәбибулла көсәниму бу қарашни қоллиғандин башқа дин өгинишни мәлум яш билән чәкләп қоюшни тоғра тапмиған.

Муһаҗирәттики уйғурлар қизғин муназирә қиливатқан мәзкур мақалиниң йезилишиға сәвәб амиллар һәққидә биз доктор әркин сидиқни зиярәт қилдуқ. У өзиниң балиларниң дин өгиниши һәққидә мақалә йезип қелишиниң сәвәби һәққидә тохтилип өтти. Униң сүрүштә қилишичә, түркийәдә балиларни мәктәпкә бәрмәй мәдрисиләрдә “қуран” ядлитидиған әһвал давам қиливатқан икән.

Әркин сидиқ мәзкур мақалини йезиш җәрянида қандақ өлималардин немиләрни өгәнгәнлики һәққидә тохтилип өтти. Униң ейтишичә, бу темида издиниш җәрянида шәрқтә вә ғәрбтә оқуп йетишкән ноиман әлихан дегән өлиманиң лексийәсидин пайдиланған икән. Әркин сидиқниң ейтишичә, мақалә йезилғандин кейин муһаҗирәттики таратқуларда кәңри тарқалған. Мақалигә йезилған инкаслар һәққидә әркин сидиқ әпәнди өз қарашлирини баян қилип өтти.

Әркин сидиқниң ейтишичә, у мәзкур мақалини йезиштин бурун бәк әнсиригән икән. Чүнки бундин бир қанчә йил бурун у дин һәққидә йезилған бир қанчә мақалиси сәвәблик “өзигә тәвә болмиған саһәләргә арилашти, өлималардин иш талашти, өзи билмигән илимдин гәп қилди,” дегәндәк чүшәнчидики кишиләрниң қаттиқ һуҗумиға учриған икән. Бу қетимқи мақалиси буниң әксичә чекилиш қетим сани юқири болғанниң үстигә нурғун ағзаки муәййәнләштүрүшләргә еришкән.

Һәбибулла көсәни мәзкур лексийәдин башқиларниң тәвсийиси арқилиқ хәвәр тапқанлиқини ейтип, мақалидики муәййәнләштүридиған нуқтилар һәққидә өз қарашлирини баян қилди. У мақалә һәққидә тапшуруп алған инкаслар тоғрисида тохтилип, кишиләрниң бу һәқтики пәрқлиқ инкаслириға радийомиз арқилиқ чүшәнчә бәрди.

Һәбибулла көсәниму түркийәдә балиларниң мәктәпкә әвәтилмәй мәхсус “қуран” ядлитилидиған орунларға бәнд қилинишини хата дәп қарайдиған болуп, бу һәқтә әркин сидиқ билән ортақ қарашта икән. У өзиниң кәчүрмишлири асасида балиларниң “қуран” өгиниши чоқум мәктәпкә бериштин бурун болуши керәк дегән қарашни тоғра тапмайдикән.

Голландийәдә яшаватқан бир оқурмән пикир баян қилип, мақалиниң хуласә қисмида тилға елинған динни 10 яштин кейин өгитиш керәк дегән хуласиниң мүҗмәл болуп қалғанлиқини билдүрди. У өзиниң мақалидин муәййәнләштүридиған вә қошулмайдиған нуқтилирини баян қилди.

Доктор әркин сидиқ билән өлима һәбибулла көсәниниң ейтқанлириға қариғанда, улар ата-аниларниң дин оқутуш үчүн балиларни асаси маариптин мәһрум қоюшиға қәтий қарши икән.

Доктор әркин сидиқ йеқинқи йиллардин башлап балилар тәрбийәсигә аит мақалиләрни йезип келиватқан болуп, йеқинқи бир ай ичидә язған “балилар тәрбийәси вә кимлик”, “балиларға динни қанчә яштин башлап өгитиш керәк” дегән мақалиләр шуниң давами һесаблинидикән. Бу мақалиләр елан қилинғандила алқишланған болсиму авазлиқ әсәр қилип тарқитилғандин кейин техиму көп кишиләрниң диққитини тартқанлиқи мәлум.

Түркийәдики “қутадғу билик илмий тәтқиқат җәмийити” ачқан мәдрисиниң қурғучиси вә мәсули һәбибулла көсәниму балиларға дини тәрбийини қандақ бериш һәққидә “аиләм җәннитим” дегән мавзуда йүрүшлүк тәблиғләрни сөзләп ютуб қанилида тарқитип кәлмәктә.