Közetküchiler Uyghurlarning hej qilishining tesliship ketkenlikini ilgiri sürmekte

Chet'ellerdiki bir qisim közetküchilerning qarishiche, yéqinqi yillardin buyan xitay hökümitining Uyghur élida élip bériwatqan basturush siyasitide hemmidin bekrek Uyghurlarning diniy étiqadi qattiq zerbilerge uchrap, Uyghur musulmanlirining öz aldigha hej we ömür hej qilish pa'aliyetlirige türlük cheklimiler qoyulup Uyghurlarning hej qilishi kündin - kün'ge tesleshken.

Xitay metbu'atliridin én'giliz tilidiki “Xitay kundiliki” ning 7 - iyuldiki xewiride körsitilishiche, xitay islam diniy jem'iyitining hej ishlirigha mes'ul xadimi ma shubang xitaydin ötken yili jemiy 14500 kishining hökumetning teshkilishi bilen hejge barghanliqini we bu yil xitay hökümiti se'udi erebistan padishaliqidin 15500 kishining hej qilishini telep qilip iltimas sun'ghanliqini bildürgen.

Xewerde, xitaydiki musulmanlar nopusining 51% ini teshkil qilidighan Uyghur aptonom rayonning partkom sékrétari jyang chünshenning hej pa'aliyitini, bu rayondiki musulman ammisining turmushidiki muhim pa'aliyetlerdin biri, dep teripligenlikini ilgiri sürgen.

Biz bu yil xitaydin hejge baridighan hajilar sanining qanchilik ikenlikini igilesh üchün se'udi erebistanning béyjingda turushluq elchixanisigha téléfon qilip, bu heqte söhbet élip barduq.

Ziyaritimizni qobul qilghan béyjingda turushluq se'udi erebistan elchixanidiki bir xanim bu yil xitaydin hejge baridighan kishilerning qanchilik ikenliki toghrisidiki so'allimizgha özining jawab bérelmeydighanliqini bildürüp, bu heqtiki so'allar heqqide hej wizisigha mes'ul xadim bilen alaqiliship béqishimizni soridi we téléfonni u kishige ulap berdi. Biraq, bu xadim so'allimizgha jawab bérelmey, téléfonni bashqa bir diplomatqa ulap bérip, shuningdin bu heqte so'al sorishimizni éytti. Lékin, téléfonimizni qobul qilghan bu diplomatmu oxshashla özining bu so'algha téléfon arqiliq jawab bérelmeydighanliqini bildürüp téléfonni qoyuwetti.

Biz bu heqte téximu ilgiriligen halda bezi melumatlargha ige bolush üchün xitay islam diniy jem'iyitige téléfon qilghan bolsaqmu, biraq téléfonimiz jawabsiz qaldi.

8 - Awghust se'udi erebistanning mekke shehiride, jiddediki xitay konsulxanisi we xitay islam diniy jem'iyiti teripidin qurulghan 2016 - yilliq xitay hej ishliri teyyarliq ishxanisidiki nam sheripini we shundaqla öz awazini ashkarilashni xalimighan bir xadim ziyaritimizni qobul qilghanda, bu yil xitaydin jemiy 15500 kishining hejge kélidighanliqini lékin, Uyghur élidin ötken yilqigha oxshashla yenila her millet musulman ammisidin 3200 neper kishining hejge teshkillen'genlikini bildürdi.

Xitaydin chiqidighan ingliz tilidiki “Xitay kundiliki” géziti ötken yili 14 - apréldiki sanida 2015 - yili Uyghur aptonom rayondin jemiy 3200 kishining hejge baridighanliqini bildürgen idi.

Ziyaritimizni qobul qilghan, se'udi erebistanning mekke shehiride hijrette yashawatqan Uyghur zhurnalist sirajidin ezizi bir qanche yildin buyan se'udi erebistanning béyjingdiki elchixanisi Uyghurlargha ömür hej we hej wizisi bermigenliki sewebidin mekkige kélidighan Uyghurlar sanining kündin - kün'ge aziyip kétiwatqanliqini, bolupmu bu yil ramizan éyidin ta hazirghiche hej qilish üchün mekkige toplan'ghan Uyghurlar sanining cheklik ikenlikini ilgiri sürüsh bilen birge, xitay hökümiti bilen se'udi erebistan hökümiti arisida bu mesililerde belgilik kélishimlerning barliqini bildürdi.

Zhunalist sirajidin ezizi söhbitimiz jeryanida hazir Uyghur élidin türkiye, pakistan we ottura asiya döletlirige chiqip bu döletlerde hej wizisi kütüp turghan Uyghurlarning kolléktip we teshkillik halda shu yerdiki Uyghur teshkilatlirining yiteklishi bilen xelq'ara islam diniy teshkilatlirigha we shu döletning diniy ishlar ministirliqigha bu mesile heqqide erz sunushini, shundaq qilghandila ularning hej wizisi mesilisining hel bolush éhtimaliqining barliqini bayan qildi.

2007 - Yilidin 2008 - yilighiche se'udi erebistan'gha hejge kelgen Uyghurlargha xalisane terjimanliq xizmitide bolghan hazir norwégiyede hijrette yashawatqan oslo Uyghur islam medeniyet merkizidiki ustaz turghunjan emet 2008 - yilidin buyan Uyghurlarning hej qilishining belgilik derijide tesleshkenlikini bayan qildi.

Yuqiriqi awaz ulinishidin tepsilatini anglang.