Мәмәт тохти әпәнди: мәсчит чеқиш пиланлиқ һалда қаттиқ зәрбә бериштин кейингә орунлаштурулған

Йәрлик сақчи вә хадимлар өз тәвәликидә елип берилған мәсчит чеқиш һәрикити давамида йәрлик аһалә яки мәсчит җамаитидин қаттиқ бир наразилиқ яки қаршилиқ һәрикити көрүлмигәнликини баян қилди. Улар йәнә мәсчитләр чеқилиштин аввал тәшвиқ-тәрбийә елип берилип, мәсчит һәйәтлириниң вә бир қисим аһалиләрниң мақуллуқ имзаси елинғанлиқини оттуриға қойди.

Сиясий көзәткүчи мәмәт тохти әпәнди даириләрниң мәсчит чеқишни башлаштин аввал, қаттиқ зәрбә бериш һәрикити елип берип қаршилиқ көрситиш еһтимали бар кишиләрни түрмигә солиғанлиқини вә җәмийәттә еғир вәһимә пәйда қилғанлиқини, униңдин кейин мәсчит чеқиштин ибарәт бу чоң зораванлиққа петинғанлиқини илгири сүрди.

Йәрлик даириләр өз тәвәликидә елип берилған мәсчит чеқиш һәрикити давамида асасән дегүдәк вәқә чиқмиғанлиқини оттуриға қойди. Уларниң баян қилишичә, даириләр мәсчит чеқиштин аввал аилә зиярити елип барған, бәзи җайларда мәсчит һәйәтлириниң, бәзи җайларда аһалиләрниң мақуллуқ имзасини алған. Сиясий көзәткүчи мәмәт тохти әпәндиниң қаришичә, мәсчит чеқиш, җәмийәт асанлиқчә қобул қилалайдиған бир зораванлиқ әмәс, әмма районда 2014-йилдин буян елип берилған қаттиқ зәрбә бериш һәрикити вә буниң нәтиҗисидә елип берилған кәң көләмлик тутқун җәрянида, қаршилиқ көрситиш еһтимали болған кишиләрниң көп қисми түрмигә ташланған вә җәмийәттә еғир дәриҗидә вәһимә пәйда болған. Йәнә мәмәт тохти әпәнди уйғурларниң йеқинқи 10 йил ичидики қаршилиқ һәрикәтлиригә асасән, әслидә мәсчит чеқиштин ибарәт бундақ бир зораванлиққа йәрлик хәлқниң сүкүт қилишиниң әслидә мумкинсизликини, хитайниң бу һәрикәтни қаттиқ зәрбә бериштин кейингә орунлаштуруш арқилиқ, ғовғасиз әмәлгә ашурғанлиқини илгири сүрди.

Қәшқәр вә хотәнләрдә мәсчит чеқиш давамлишиватқан мәзгилдә, хитай даирилири районда ахбарат контроллуқини йәнә бир балдақ күчәйткән, өсәк сөз тарқатқанларға җәриманә қойидиғанлиқи қатарлиқ йәнә бир қатар бәлгилимиләрни чиқарған. Мәмәт тохти әпәнди хитайниң мана бу бәлгилимилириниму, елип барған мәсчит чеқиш һәрикитини дунядин йошуруш үчүн дәп қарайду.

Юқиридики улиништин, хитай қәшқәр, хотәнләрдә елип барған мәсчит чеқиш һәрикити һәққидики учур вә инкасларни аңлайсиләр.