Ayishe noriko: “Men perghane wadisidiki xitay konsulxanisida körgen Uyghurlar”

Jiddediki xitayning bash konsuli wang söz qilmaqta. Ilyas terjimide. Sol tereptikiler Uyghur muhajirlar, ong tereptikiler xitay muhajirlar. 2013-Yili féwral.

Hazir qirghizistanning osh shehiridiki melum bir mektepte yapon tilidin ders bériwatqan, yaponiyilik musulman qiz ayishe noriko hesen yaponlarning tor bétidin biri bolghan yaponche “Yapon musulman dostlar” tor bétide 2-ayning 25-küni özining yéqinda qirghizistanning oshtiki yéngidin qurulghan xitay konsulxanisining chaghanni tebriklesh murasimigha qatnashqan tesiratini bayan qilip “Perghane wadisidiki xitay konsulxanisida men körgen Uyghurlar” serlewhilik maqalisini élan qilip, mezkur tor bétide küchlük inkas qozghidi.

Ayishe noriko hesen maqaliside 2-ayning 7-küni qirghizistanning osh shehiridiki xitay konsulxanisining bahar bayrimini kütüwélish, ötken yili qirghizistanda qurulghan kungzi institutining qurulghanliqining bir yilliqni tebriklesh yüzisidin ötküzgen pa'aliyiti dawamida, bir musulman qizi bolush süpiti bilen, bu qétimqi murasimgha qatnashqan oshtiki Uyghurlar heqqide özining özgiche qarashlirini bayan qilip, mezkur tor bétidiki yapon musulmanliri bilen pikirleshken. Maqalide ayishe noriko hesen özining Uyghurlargha bolghan küchlük hésdashliqini ipadilesh arqiliq mezkur sorun'gha qedem teshrip qilghan Uyghurlarni qattiq tenqidligen.

Ayishe noriko hesen maqaliside mundaq bayan qilghan:

2-Ayning 7-küni kechte qirghizistanning jenubidiki perghane wadisigha jaylashqan qirghizistandiki ikkinchi chong sheher oshtiki qurulghinigha anche uzun bolmighan xitay konsulxanisining ziyapet zali oshtiki Uyghur muhajirlar, chet'ellikler we bir qisim xitay karxanichiliri bilen liq tolghan idi. Konsulxanining bash konsuli échilish murasimida yéngidin qurulghan xitay konsulxanisining tunji qedemde qirghizistanning jenubidiki Uyghur muhajirlarni asas qilghan halda bügünki bahar bayrimini kütüwélish pa'aliyitini orunlashturghanliqini bildürdi. Bash konsul qirghizistanda ötken yili qurulghan kungzi institutining qurulghanliqining bir yilliqinimu tebrikleydighanliqini bayan qildi we xitay dölitining bir yildin buyanqi dölet siyasiti, iqtisadi we bashqa jehetlerde qazan'ghan utuqlirini maxtash bilen birge, oshtiki xitay konsulxanisining meqsiti bu rayondiki Uyghur muhajirlar bilen ortaq dostluq ornitish ikenlikini tekitlidi. Bash konsul sözining axirida oshtiki Uyghurlarning xitayning tereqqiyatigha, bixeterlikige, shinjangning jem'iyet amanliqigha hesse qoshushqa tirishishini ümid qilidighanliqini bildürdi. Bu qétimqi xitay konsulxanisining chaghanliq ziyapitige qatnashqan Uyghur wekilliri özlirining oshtiki xitay konsulxanisining échilghanliqini tebrikleydighanliqini, bildürdi. Arqidin yene bir Uyghur yigit qirghizistanda qurulghan kungzi institutining bir yildin buyan qirghizistandiki Uyghurlarning xitay tilini pishshiq öginishige paydiliq shara'it yaritip bergenlikige rehmet éytti. Bestlik kelgen bu Uyghur yigit özi gerche chet'elde bolsimu, emma hemishe özini xitaylar bilen inaq bir a'ile kishiliridek, qérindashlardek hés qilidighanliqini bildürdi.

Men peqetla chüshenmidim, néme üchün Uyghurlar bilen xitaylar bir a'ile kishiliri bolidu? Uyghurlar til, medeniyet, jughrapiyiwi jehettin xitaydin perqliq bolghan bir millet. Buni pütkül dunya bilidu. Ziyapetke qatnashqan bu Uyghurning shu derijide sözlep, xitaylargha xushamet qilip kétishining néme hajiti? bu Uyghurlarning milliy we islami rohliri ölgen Uyghurlarmidur? ya, rebbim, bu bendilerge eqil bermigenmiding?!

Hazir qirghizistanning béshkek shehiride yashawatqan dunya Uyghur qurultiyining wekili rozi memet hajim téléfon ziyaritimizni qobul qilip, bu heqte qisqiche toxtaldi.

Aptor maqaliside qirghizistandiki yeni ottura asiyadiki Uyghur musulmanlarning, jümlidin Uyghur élidin kelgen Uyghurlarning bu yerde tolimu xewp ichide yashaydighanliqini yeni yerlik milletlerning qanun organliri Uyghur élidin kelgen Uyghurlarni xalighanche qaqti- soqti qilalaydighanliqini, Uyghurlarni xalisa térrorchi dégen qalpaq bilen asanla qolgha élip,türmilerge tashlash hoquqiningmu barliqini bildürgen. Qirghizistan Uyghurlarni basturush bedilige xitaydin köpligen iqtisadiy menpe'etlerge érishiwatqanliqini bildürgen. Maqalide yene eyni yillardiki ottura asiyadiki Uyghurlarning musteqilliq heriketlirige qatniship, xitayning buyruqi bilen qirghizistan qanun orunliri teripidin térrorchi dégen betnamlar bilen qolgha élinip, késilgen Uyghur yashlirining quyash nurini körelmestin türmilerde ölüp kétiwatqanliqini, uzun yillar türmige qamalghan obulqasim isimlik bir Uyghur yigitning türmide rak késilige giriptar bolsimu, erkinlikke érishelmey axiri türmide qaza qilghanliqini bayan qilghan.

Ayishe noriko hesen maqalisini mundaq dawam qilghan:

Allahgha shükriler bolsunki, men hazirghiche bir yapon bolush süpitim bilen, ikkinchi dunya urushida ruslar teripidin ishghal qilin'ghan, hazir rusiye ishghaliyitidiki kurél arallirigha sayahetke barmidim. Yaponlardin kimiki bu arallargha ziyaretke barsa, ruslarning ishghaliyitini étirap qilghan, weten xa'ini bolidu. Allahgha shükriler bolsunki, men bir musulman bolush süpitim bilen isra'iliyige ziyaretke barmidim.

Uyghurlar shundaq waqitta heqiqiy mömin we heqiqiy allah söygen insan bolalayduki, ular qiliwatqan her qandaq ishida allah béshimda turuptu, méni körüp turuptu, bilip turuptu, dégenni chongqur chüshen'gende, özining nepsaniyiti, shexsiyiti we weswesidin xali halda allah razi bolidighan, xelqige eng paydiliq bolghan ish pa'aliyet bilen shughullinishqa özini ata qilalaydu. Özige-özi “Mizan-qanun” bolalaydu. Özlükidin némining durus yol, némining heqiqiy küresh ikenlikini bileleydu. Mana mushundaq Uyghurlar topi heqiqiy ghelibe qilghuchilar we menggü yéngilmeydighanlardur.

Ayishe noriko hesen maqalisini mundaq axirlashturidu:

Ghururini yoqatqan milletning mewjut bolush hoquqimu bolmaydu. Xitay assimiliyatsiyisidiki Uyghurlarning qachaniki ghururi menpe'itidin éship chüshidiken, shu küni Uyghurning wetini azad bolidu.

Awaz ulinishidin tepsilatini anglighaysiler.