Уйғур елида чәкләнгән, әмма сәддичинниң ичидә қоюп берилгән рамизан сиясити

Бу йиллиқ рамизан кириши билән даириләрниң уйғур елидики мусулманларниң роза тутушини чәкләш тоғрисидики уқтуруш вә бәлгилимилири һәр дәриҗилик һөкүмәт таратқулирида арқа-арқидин көрүлмәктә.

Көзәткүчиләр уйғур елиниң бу йиллиқ рамизанға еғир сиясий бесим вә чәклимиләр ичидә кирип кәлгәнликини, хитай даирилириниң уйғурларға қаратқан қаттиқ қол сиясити бурунқидәкла давамлишидиғанлиқини тәкитлимәктә.

Мәлум болушичә, рамизан ейи башлинип узун өтмәйла бир қисим вилайәт вә наһийәләрдә уқтуруш чиқирилип, ишчи-хизмәтчиләр, дәм елишқа чиққан кадирлар шундақла оқутқучи-оқуғучиларниң роза тутушини чәклигән.

Бәзи наһийәләрдики һөкүмәт органлири 1-июл күни хитай компартийәси қурулғанлиқиниң 91 йиллиқини хатириләш мунасивити билән зияпәт өткүзүп, өз тәвәсидики мусулман кадирлирини йәп-ичишкә орунлаштурғанлиқи мәлум.

Бортала областлиқ радио-телевизийә университети билән қәшқәр вилайәтлик һаварайи идариси өз тәвәсидики мусулман ишчи- хизмәтчиләрни “рамизанлиқ капаләтнамә” йезип, роза тутмаслиқ вә башқа диний паалийәтләргә қатнашмаслиқ һәққидә вәдә беришкә мәҗбурлиған.

Турпан вилайәтлик сода идарисиму өз торида уқтуруш чиқирип идарә тәвәсидики мусулман мәмурларниң роза тутуши вә диний паалийәтләргә қатнишишини чәклигән. Қарақаш наһийәлик һаварайи идарисиму охшаш мәзмундики уқтуруш чиқирип, идарә тәвәсидики уйғур ишчи-хизмәтчиләрниң “рамизанлиқ капаләтнамә” йезип имза қоюшини тәләп қилған.

Бортала областлиқ радио-телевизийә университетиниң мәктәп ториға чиқарған бу һәқтики уқтурушида мундақ дейилгән: “бүгүнки йиғин вә мәхсус уқтуруш арқилиқ көпчиликкә шуни агаһландуримизки, мәктипимиздики һәрқандақ оқутқучи вә оқуғучиниң роза тутушиға вә башқа диний паалийәтләргә қатнишишиға йол қоюлмайду. Әгәрдә мәктипимиздә бундақ әһвал байқалса, ким болушидин қәтийнәзәр орни вә салаһийити бирдәк бикар қилиниду.”

Һалбуки, хитай өлкилиридики алий мәктәпләрдә оқуватқан уйғур оқуғучилар радиомиз зияритини қобул қилип, өзлири оқуватқан мәктәпләрдә роза тутушқа даир һечқандақ чәклиминиң йоқлуқини билдүрди.

Ичкиридики мәлум бир даңлиқ университетта оқуватқан бир уйғур оқуғучи өзи оқуватқан алий мәктәптә йүзгә йеқин уйғур оқуғучиниң илгирики йилларға охшашла роза тутуватқанлиқини илгири сүрди. Униң билдүрүшичә, мәктәп ашханиси күндә уйғур вә башқа мусулман оқуғучилар үчүн зоһурлуқ вә иптарлиқ ғиза тәйярлап бәргән. Бәзи мәктәпләрдә һәтта роза тутқучиларни мәктәп ашханиси һәқсиз тамақ билән тәминлигән.

У, зияритимиз җәрянида шаңхәй вә башқа чоң шәһәрләрдики алий мәктәпләрдиму илгирики йилларда роза тутидиған уйғур оқуғучиларға шараит һазирлап бәргәнликини, әмма бу йил қандақ болғанлиқидин хәвири йоқлуқини билдүрди.

У зияритимиз давамида йәнә, ғәрбий шималдики ләнҗо қатарлиқ шәһәрләрдә әһвалниң охшимайдиғанлиқини, йеқинқи йиллардин буян бу йәрдә оқуватқан уйғур оқуғучиларниң роза тутуштәк бир қисим диний паалийәтлиригә мәлум чәклимиләр пәйда болғанлиқини аңлиғанлиқини билдүрди.

Мусулманлар асасий салмақни тәшкил қилидиған уйғур аптоном районида роза тутушниң чәклиниши, әмма сәддичинниң ичидики хитай өлкилиридә мусулманларниң рамизан ибадәтлиригә нисбәтән чәклимә болмаслиқи, хитай даирилириниң районлар ара йүргүзүватқан сияситидики пәрқләрни ашкара қилмақта.