Шихәнзидики мусулманлар қәбристанлиқини көчүрүш буйруқи наразилиқ қозғиди
2013.11.01

Радиомиз аңлиғучилири йоллиған инкаслардин мәлум болушичә, даириләр шихәнзә шәһиридики 180 йиллиқ тарихқа игә мусулманлар қәбристанлиқини 2013 - йил 4 - ноябир дүшәнбә күни шихәнзә шәһириниң җәнобидики қизил таққа көчүрүш буйруқи чүшүргән болуп, бу қарар шихәнзидики уйғур қатарлиқ мусулманларниң наразилиқини қозғиған.
Диққитиңлар радиомиз мухбири меһрибанниң бу һәқтә игилигән учурлирида болсун.
Радиомиз муштирилири йоллиған инкас вә рәсимләрдин мәлум болушичә, 30 - өктәбир дүшәнбә күни шихәнзидики уйғур, туңган қатарлиқ милләтләр шәһәрдики мусулманлар қәбристанлиқиниң көчүрүлүшигә наразилиқ билдүрүп намайиш қилған.
Муштирилар тәминлигән учурлардин мәлум болушичә, 30 - өтәбир күни шихәнзидики мусулманлар қәбристанлиқиға топланған уйғур, туңган қатарлиқ милләтләрдин тәркип тапқан 1000 дин артуқ амма, қәбристанлиқ йенидики қараяғачлиққа “мусулманларниң кона зараткарлиқини көчүрүш ишида, партийә, һөкүмәт алди билән хәлқни һөрмәт қилиши вә қоғдиши керәк!”, “һәр милләт хәлқиниң иттипақлиқиға зәрәр йетидиған ишлар садир болмаслиқи керәк!” дегән шоарлар йезилған лозункиларни есип, әҗдатлириниң қәбрисини йөткәшкә наразилиқини билдүргән.
Мәлум болушичә, шихәнзидики мусулманлар қәбристанлиқи тәхминән 180 йиллиқ тарихқа игә қәдимий қәхристанлиқ болуп, хитай даирилири бу қәбристанлиқни бундин илгириму бирқанчә қетим көчүрүш пилани түзгән болсиму, әмма шихәнзидики уйғур, туңган қатарлиқ милләтләрниң наразилиқи сәвәбидин бу пиланлар әмәлдин қалған.
Илгири шихәнзә университетида ишлигән, һазир америкида йәрләшкән уйғур зиялийси елшат һәсән әпәнди радиомиз зияритини қобул қилип, шихәнзидики мусулманларниң қәдимий қәбристанлиқи һәққидә өзи билидиған әһвалларни баян қилди.
Елшат әпәндиниң билдүрүшичә, бу қәдимий қәбристанлиқта шихәнзидә өткән нурғунлиған мәшһур затлар көмүлгән. Җүмлидин 1945 - йилдин 1949 - йилғичә давамлашқан шәрқий түркистан миллий армийиси билән хитай гоминдаң армийисиниң манас дәряси бойидики тиркишиш мәзгилидә икки тәрәп оттурисида елип берилған урушларда қурбан болған миллий армийә офитсер, җәңчилириниң җәситиму бу йәрдин орун алған.
Радиомизға кәлгән инкасларда йәнә шихәнзидики кона зараткарлиқ райониниң шәһәрлик һөкүмәт тәрипидин хитай өлкилиридин кәлгән мәлум ширкәткә сетип берилгән болуши мумкинлики илгири сүрүлгән. Биз шихәнзидики уйғур қатарлиқ милләтләрниң наразилиқиға учриған мусулманларниң қәдимий қәбристанлиқини көчүрүш пилани вә бу пиланни орунлашқа қатнишиватқан һөкүмәт орунлиридин техиму илгириләп әһвал игиләш үчүн, мунасивәтлик һөкүмәт әмәлдарлири вә диний затларға телефон қилған болсақму, телефонимиз җавабсиз қалди. Пәқәт шихәнзә кона шәһәр райони мәсчитиниң имами йәни мәмәтшаһ һаҗим телефонимизға толиму ихчам җаваб берип, һөкүмәтниң буйруқи билән кона зараткарлиқниң 4 - ноябир дүшәнбә күни қизилтағ намидики таққа көчүрүлидиғанлиқини билдүрди.
Әмма, мәмәтшаһ имам қәбристанлиқ көчүрүлгәндин кейин шәһәрлик һөкүмәтниң қәбристанлиқ районини қандақ бир тәрәп қилиш пилани барлиқи вә нөвәттә шихәнзидә давамлишиватқан уйғур, туңган қатарлиқ милләтләрниң наразилиқлири һәққидә тохтилишни рәт қилди.
Елшат әпәнди хитай даирилириниң савән наһийиси билән чегрилинидиған манас дәряси бойидики түзләңликкә җайлашқан мусулманлар қәбристанлиқини шәһәрдин аптомобил билән маңса бир саәттин артуқ вақит кетидиған, йирақ чәт җайдики таққа көчүрүшидә әлвәттә уйғур қатарлиқ йәрлик милләтләргә уқтурулмиған зор иқтисадий мәнпәәткә мунасивәтлик йәң ичидики сода болуши мумкинликини илгири сүрүп, шихәнзидики уйғурларниң наразилиқиниң қозғилишида чоқум күчлүк дәлил, испатлар барлиқини билдүрди.