Közetküchiler xotendiki ropash ayallargha qaritilghan kemsitish siyasitining aqiwitidin endishe qilmaqta

Uyghur éli da'irilirining nöwette xoten, qeshqer qatarliq Uyghurlar köp olturaqlashqan rayonlarda dini bésimni téximu ashurup, partiyining dini siyasitini teshwiq qilishni kücheytiwatqanliqi melum bolmaqta.

Bu heqte radi'omizgha kelgen uchurdin melum bolushiche, xotendiki yerlik da'iriler yéqinda mexsus yighin chaqirip, xotendiki yaghliq artqan ayallar nishan qilin'ghan bir qatar belgilimilerni tüzüp chiqqan. Uyghur közetküchiler bu belgilimilerning Uyghurlarning kishilik erkinlikige qilin'ghan éghir tajawuzliqini we buning aqiwitining éghirliqini bildürmekte.

Xitay hökümitining Uyghur ayallirining yaghliq chigishi, yüzini oriwélishini shundaqla Uyghur erlirining saqal qoyushini diniy radikalliq bilen baghlap turup mu'amile qilip, Uyghurlar üstidiki dini bésimni hessilep ashuruwatqanliqi melum. Yéqindin buyan xelq'aradiki démokratik ellerning we nopuzluq kishilik hoquq organlirining xitay hökümitini Uyghurlar üstidiki dini bésimni toxtitish heqqide qayta-qayta agahlandurdi. Emma buninggha qarimay, xitay hökümitining bu siyasitige izchil dawam qiliwatqanliqi, hetta uni chongqurlashturushning yollirini izdewatqanliqi melum bolmaqta. Yéqinda radi'omizgha Uyghur élidin ewetilgen uchurdin melum bolushiche, 6-7-küni xoten sheherlik partkom jiddiy yéghin chaqirip, pütkül idare-organlarning ortaq küch chiqirip xoten shehiri ichide ropashliq ayallar bolmasliqtek menzirini yaritishni we bu nishan'gha yétishning yollirini izdigen. Bu yighin'gha xoten sheher bashliqi adil axun yighinda qilghan sözide xotende hazir ropashliq ayallarning barghanséri jiqlap ketkenlikini we bu keypiyatni derhal yoqitishning zörürlükini tekitligen.

Yighinda otturigha qoyulghan we muzakire qilin'ghan chare-tedbirler hemmisi kishilik hoquq, kishilik izzet-hörmet intayin éghir depsende qilinidighan tedbirler bolup, uchurda éytilishiche da'iriler muzakire netijiside, soda-sana'etni memuriy bashqurush orunliri özining bashqurush da'irisidiki dukan-saraylarda ropashlarning mal sétishigha yol qoymasliq, gep anglimighanlarning tijaret kinishkisini bikar qilish, ammiwi qatnash qorallirigha ropashlarni chiqarmasliqni, xilapliq qilghuchilarning mashinisini solap qoyush, j x orunliri yollarda uchratqan ropash ayallarning adrésini tizimlap, nopusi qarashliq ish béjirish orunlirigha yetküzüp bérish, ahale komitét xadimliri öz tewelikidiki ropashlargha qayta-qayta idiyiwi xizmet ishlep yüzini échiwétishke dewet qilish qatarliq tedbirlerni békitken. Bulardin bashqa yene mezkur belgilimilerge maslashmighanlarni siyasiy mektepning özgertishige tapshurup bérish, herqandaq hökümet organliri ropash ayallargha ish béjirip bermeslik hem hökümet organlirigha kirgüzmeslik, dölet we xususiy igiliktiki doxturxanilar héchqaysisi ropash ayallarning késilini dawalimasliq hemde doxturxana ichige qet'iy kirgüzmeslikke oxshash bir qatar chare-tedbirler belgilen'gen

Amérikidiki Uyghur kishilik hoquq fondining xadimi zubeyre shemshidin xanim yuqiridiki bu belgilimilerni Uyghur ayallirini kemsitish xaraktérige ige, dep körsitip, xitay hökümitining Uyghur ayallirining kishilik izzet-hörmitige qilin'ghan tajawuz qiliwatqanliqini bildürdi.

Xoten, aqsu we qeshqer wilayetlik hökümetler tor betliride xewerdin melum bolushiche, hazir xitay da'iriliri bu wilayetlerdiki herqaysi nahiyilerde “Partiyining dini siyasitini teshwiq qilish, sözlesh” pa'aliyiti uyushturup, nahiye we yézilardiki her derijilik we her millet kadirlarni, mektep partkom sékrétarliri we mektep mudirlirini partiyining dini siyasitining mezmuni, qanunsiz dini pa'aliyetlerning ziyini, millet we din bilen partiyining siyasitini maslashturush qatarliq témilarda terbiyileshke orunlashturghan. Xewerde éytilishiche, yighinda dinni toghra bir terep qilish, partiyining dini siyasitini teshwiq qilish arqiliq hazirqi zaman medeniyitige maslishish, döletni söyüsh, milletler ittipaqliqini söyüshni ishqa ashurushni meqset qilidiken.

Amérika dölet ishliri ministiri jon kérriy bu yilliq dini erkinlik doklati élan qilin'ghanda sözligen nuqtida “Diniy erkinlik xelq'ara uniwérsal qimmet. Bir ademning öz étiqadini ashkara ipadilishi we ibadet qilishi yaki din'gha ishinish -ishenmesliki we yaki özining diniy étiqadini özgertishi her bir insanning tughulushidin bar bolghan tebi'iy hoquqidur” dep körsetken idi. Emma eksiche, kishilik hoquq organliri xitay hökümitining herxil siyaset-belgilmilerni békitish arqiliq Uyghurlarning hej qilish, roza tutush, qur'an kerim öginish, meschitke kirip namaz oqushtek eng normal pa'aliyetlirigimu arilishiwéliwatqanliqini bildürmekte.

Amérika Uyghur birleshmisi re'isi alim séytof ependi bu heqte toxtilip, kommunist xitay hökümitining Uyghurlarni dinsizlashturush herikitining sel qarashqa bolmaydighan jiddiy bir mesile ikenlikini bildürdi.

Xoten shehiridiki yaghliq artqan ayallarni yaghliqini éliwétishke mejburlaydighan tüzümler békitilgen yuqiridiki yighinda yene, mushu ayning 10-künidin bashlap munasiwetlik tarmaqlarning xupiyane tekshürüsh élip bérip, békitilgen tüzümlerning emeliylishish ehwalini tekshüridighanliqimu uqturulghan. Uningda eger da'iriler xizmetlerni közdin kechürüwatqanda belgilime boyiche ish körmigenlerni bayqisa qattiq bir terep qilidighanliqi bildürülgen. Xitay hökümitining Uyghurlargha qaratqan diniy bésimi chektin éship Uyghurlarning kimlikige tajawuz qilishqa yétip barghanliqi, bu xil weziyetning Uyghurlarni türlük qarshiliqlargha zorlishi mumkinliki közetküchilerni endishige séliwatqan bir mesile. Zubeyre xanimmu Uyghur ayallirini kochigha chiqish, ish béjirish we hetta doxturxanigha bérip sehiye xizmetliridin paydilinishidek eng asasiy kishilik hoquqlirini depsende qilidighan, Uyghur ayallirining hayatliq yolini tosidighan bundaq heriketlerning yaxshi aqiwet élip kelmeydighanliqini eskertti.