Uyghur élida rayon atlap namaz oqushmu qanunsiz diniy pa'aliyet sanalmaqta

Xitay hökümitining Uyghurlar üstidin élip bériwatqan diniy basturushliri dunyaning diqqitini tartiwatqan we tenqidke uchrawatqan bir peytte, Uyghur élida bolsa xitay hökümiti insan heqlirige xilap, diniy étiqad erkinlikige qarshi, hetta özining chiqarghan diniy siyasetlirigimu xilap chare-tedbir arqiliq, musulmanlarning qanunluq diniy pa'aliyetlirinimu cheklimekte. Anglighuchilirimizning inkasliridin melum bolushiche, yéqindin buyan Uyghur yéziliridiki chong-kichik meschitlerge, kocha tamlirigha “Rayon atlap namaz oqush qanunsiz diniy pa'aliyet bolidu” dégen tüzümler chaplinip, öz mehellisidin bashqa mehellidiki meschitke bérip namaz oqughanlarmu teqipliniwatqan iken. Jaylardin igiligen uchurlirimizdin étiqadchi ammining jüme namizigha qatnishish üchün kimlik tekshürüshidin ötüshke mejbur boluwatqanliqi melum boldi. Bu heqte muxbirimiz gülchéhre égilgen melumatlar diqqitinglarda bolsun.

Xitay hökümiti Uyghur élidiki musulmanlarning diniy erkinlikini boghidighan qattiq basturush siyasetlirini dunya jama'etchilikidin yoshurghandin bashqa, Uyghurlarning étiqad erkinlikige hörmet qilip qanunluq diniy pa'aliyetlirige yaxshi shara'it hazirlap bériwatimiz dep teshwiq qilip kéliwatqan bolsimu, Uyghurlarning xitay hökümitining basturush siyasetlirige qarshi toxtawsiz élip bériwatqan qarshiliq hujumliri we qan tökülüsh weqeliri xitayning Uyghur élidiki basturushlirini dunyagha ashkarilap dunya jama'etchilikining diqqitini Uyghur weziyitige tartqan idi,6-féwral amérika prézidénti obama xitayning nöwettiki din siyasitini tenqid qilip qilghan sözide, béyjing da'irilirini öz térritoriyisidiki her millet xelqining étiqad erkinlikige yol qoyushqa chaqirdi we Uyghurlarni alahide tilgha aldi.

Halbuki, Uyghur élidin radi'omizgha inkas qilghuchilardin biri, xitayning diniy basturushni téximu kücheytiwatqanliqini shikayet qildi, maralbéshining melum kentidin bir déhqan bu jüme namizida da'irilerning jümege kirgen jama'etning kimlikini tekshürgenlikini bildürdi:
Dunya Uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshat rishitning yetküzgen uchurlirigha qarighanda, dunya Uyghur qurultéyimu yéqindin buyan xitayning diniy basturushining küp xil shekil we wasitiler bilen dawam qiliwatqanliqi heqqidiki melumatlargha ige bolghan bolup, dilshat rishit yéqinqi weqelerdin buyan bolupmu dunya jama'etchilikining Uyghur élining weziyitini yéqindin közitiwatqan bir mezgilde, xitayning Uyghur élining weziyitini ashkarilaydighan bashqa qarshiliq heriketlirining bolup qélishning aldini élishqa bar küchini séliwatidu dep qaraydighanliqini bildürdi we yene hazirgha qeder xitayning qarshiliqni téximu qattiq basturush usuli eksiche netije bérip, Uyghurlarda étiqad téximu chingishigha, xitaygha bolghan naraziliq hem qarshiliqlarning yenimu küchiyishige seweb bolup kéliwatqanliqini tekitlidi.

Derweqe bezi Uyghur tor betliri we ijtima'iy alaqe wasitilidiki inkaslardinmu “Rayon atlap namaz oqushqa yol qoymasliq” charisi, diniy basturush küchlük bolghan Uyghur éli üchün yéngi gep bolmisimu, Uyghur élining her qaysi jaylirida, bolupmu Uyghurlar jiq olturaqlashqan qeshqer, xoten, aqsu qatarliq wilayetlerde meschitlerge kirip namaz oquydighan jama'etke qaritilghan bashqurush bashqa waqitlardin bekrek kücheygenliki, bolupmu étiqadchi ammining öz aldigha topliship namaz oqushini, teblix qilishini chekligendin bashqa, rayon atlap hetta öz mehellidin bashqa jaylardiki meschitlerde namazgha qatnashqanlargha qanunsiz diniy pa'aliyetke qatnashqan hésablap, jerimane we bashqa türlük zaza tedbirlirini yolgha qoyuwatqanliqi melum. Biz da'irilerning rayon atlap namaz oqughan musulmanlargha qandaq jaza charilirini yolgha qoyuwatqanliqi heqqide éniq melumat élish üchün tirishqan bolsaqmu, da'iriler bu heqtiki ziyaretlirimizni ret qilmaqta, qeshqer yeken nahiyisi yaqa'ériq saqchixanidin bir saqchi bu mesilige qarita “Mexpiyetlik” qatarida alahide sezgür mu'amile tutti.

Türkiyediki diniy zatlardin abdujélil turan ependi, xitayning Uyghurlargha yolgha qoyuwatqan diniy basturushlirining barghanche yolsizliship bériwatqanliqini tenqid qilip “Étiqadchi ammining xalighan meschitte namazgha qétilish erkinlikimu bolmisa, qandaqmu diniy erkinliktin süz échish mumkin? xitayning Uyghurlargha élip bériwatqan basturush siyasetlirini dunyaning héchqandaq yéride uchratqili bolmaydu. Bu xil chektin ashqan basturush Uyghurlarni radikalliqqa mejburlaydu” dep körsetti.