Ürümchide qur'an kursigha qatnashqan 190 Uyghur perzenti tutqun qilindi

Yéngi akt gézitining neshr qilin'ghan xitayning qur'an kursini basturush toghrisidiki maqale. 2014-Yili séntebir.

Ürümchide mexpiy qur'an kursigha qatnashqan 190 Uyghur perzenti qanunsiz diniy pa'aliyetke qatnashti dégen jinayet bilen tutqun qilindi.

Xitay da'iriliri ürümchide, qanunsiz diniy telim we diniy teshwiqatqa zerbe bérish herikiti élip barghan we 26 orundiki qur'an kurslirigha bésip kirip, 47 qanunsiz teshkilatqa zerbe bergenliki, 190 neper kichik balilarni tutqun qilin'ghanliqi ilgiri sürüldi. Emma tutulghan kichik balilarning aqiwiti toghrisida héchqandaq melumat bérilmidi.

Yéngi akit gézitining shinxu'a axbaratidin neqil qilip bildürüshiche, saqchi emeldarlirining melumatidin, ürümchide qanunsiz diniy pa'aliyet, qanunsiz teshwiqat, diniy intérnétta qanunsiz diniy tarqitish pa'aliyiti bilen shughullan'ghan 35 kishining tutqun qilin'ghanliqi melum bolghan.

Yéngi waqit gézitide bildürüshiche, xitay da'iriliri Uyghur diyarida yéqindin buyan yüz bergen köpligen weqelerning atalmish radikal we bölgünchi guruppilar bilen chétishliq ikenlikini dawa qilip keldi. Emma meyli xitay da'iriliri bolsun, meyli yerlik emeldarlar bolsun, bu weqelerge chétilip tutulghanlar, türmige qamalghanlar we tutqun qilish heriketliri toghrisida tepsiliy melumat bermeydu.

Chet'ellerdiki Uyghur teshkilatlirining bildürüshiche, xitay da'iriliri Uyghur musulmanlirining medrisilerde diniy telim élishigha ruxset qilmighanliqi, a'ililerning diniy erkinlikige cheklime qoyup tosqunluq qilghanliqi üchün, Uyghurlar perzentlirini mexpiy échilghan we diniy telim béridighan qur'an kurslirigha ewetishke mejbur bolidu.

Xitay da'iriliri yéqindin buyan diniy radikalliqqa qarshi turush namida Uyghur musulmanlarning diniy étiqadigha we diniy pa'aliyetlerge tosqunluq qilip kelmekte.

Uyghur diyarida dölet memurlirining roza tutushi we diniy pa'aliyetlerge qatnishishi cheklen'gen bolup, xitay da'iriliri Uyghurlarning her türlük diniy telim élishighimu cheklime qoydi.

Bu xewer dunya bulteni, xeber7 qatarliq türkiyening köpligen tor gézitliridimu keng tarqalghan bolup, xewer7 tor gézitide 41 ming qétimdin artuq körülgen we 11 kishi teripidin inkas yézilghan.

Zamira amirowa isimlik bir tordash mundaq inkas yazghan: kommunizmgha nisbeten din epiyondur, kommunizimda perzentlermu döletke a'it hésablinidu.

Ömer déngiz isimlik kishi mundaq pikir yazghan: xitay döliti yene xitaylarning qoli bilen yoq bolidu, allaning yardimi, xelqlerning erkin iradisige bolsun.

Té'omen oral'oghli isimlik tor ziyaretchi xitaylarni agahlandurup mundaq pikir yazghan: islam dinini yeni allahta'alaning dinini ögen'güchilerge zulum qilmanglar, eng qisqa waqit ichide eqil bilen pikir -tepekkur qilinglar, silermu islamni qobul qilinglar, semimiylik bilen dewatimen, bu ishlar silerning chüshen'gininglardek emes, allaning aldigha dinsizliq yaki islam dinidin bashqa bir din bilen qaytmanglar, haman bir küni ölisiler, nege baridighanliqinglarni, u yerde némiler bolidighanliqini bilishinglar kérek. Emma ölgendin kéyin bek pushayman qilisiler, bu nesihetlirimge qulaq bérishinglarni ümid qilimen.

Temel jandan isimlik bir kishi türkiye hökümitige xitab qilip mundaq yazghan: bu mesilige hökümet bir nerse disun, yaki biz sözleyli, hökümet bir ish qilsun, xitay mélini bayqut qilayli, ashxana jihazlirini we taziliq qeghizinimu xitaydin sétiwalimiz, emma bir az eqilni ishlitip bular üchün bir ish qilish kérek.

Shükrü mergen isimlik bir ziyaretchi mundaq yazghan: türkiye néme üchün xitaygha qarshi sükütte turidu? türkiye hökümiti eng az dégende xitayning bu zulumigha qarshiliq bildürüshi kérek. U yerdiki qérindashlirimizning ige-chaqisiz emeslikini körsitish kérek. Xitaylar u yerdiki qérindashlirimiz bilen héchkimning kari yoq dep oylimisun, belki xitaygha küchimiz yetmeydu, emma awazimiz chiqidu. Tashqi ishlar ministirliqi naraziliq xéti yézip qarshiliq qilishi kérek.

Rejep qalayji isimlik tor ziyaretchi kommunizm tüzümining islamgha düshmenlik bilen qaraydighanliqini ipadilep mundaq pikir yazghan: türkiyediki tek partiyilik dewrni bügünki künde xitay emeliy ijra qiliwatidu, kommunizm yaki sotsiyalizm dégenler diniy chüshenche islamgha qarshiliq chüshenchisini ipadileydu. Hemmisi oxshash séstim bilen islamgha hujum qilidu. Ölgende bolsa yene diniy qa'ide-murasim boyiche ebediylik alem bolghan axiretke seper qilishni xalaydu, din'gha düshmenlik qilghanlar ölgende tawuti meschitke keltürülüp namaz oqulidu, heqqining halal bolushini telep qilidu, men bularning qilmishlirini héch chüshenmidim, néme üchün diniy étiqadi yoq, din'gha öchmenlik qilghan birining ölgendin kéyin dindarlardin heqqige razi bop kétishni telep qilidu? eger ular heqqige razi bolghan teqdirde özlirining jennetke kiridighanliqini oylamdu bu din düshmenliri? allah ularni islah qilsun désemmu islah bolidighandek körünmeydu.

Uyghurlarning diniy erkinlikige cheklime qoyup kéliwatqan xitay da'iriliri néme üchün kichik balilarningmu qur'an öginishige tosqunluq qilidu? xitayning din'gha bésim qilishtiki asasiy meqsiti néme? xitayning bu qilmishlirigha Uyghurlar qandaq qaraydu? biz, bu so'allarning jawabigha érishish üchün sherqiy türkistan ma'arip we hemkarliq jem'iyitining re'isi hidayetullah oghuzxan bilen söhbet élip barduq.