Qeshqer da'iriliri kadirlar we ularning uruq-tughqanliriningmu din'gha étiqad qilishini cheklidi

Qeshqer partiye qurulush tori qatarliq menbelerdin, qeshqerde da'irilerning mexsus “15 Maddiliq cheklesh” ni élan qilip, kadirlar we ularning uruq-tughqanliriningmu din'gha étiqad qilishini qattiq chekligenliki ashkarilandi.

Qeshqer sheherlik partkomning uzaq muddetlik muqimliqni saqlash istratégiyisi süpitide élan qilin'ghan mezkur cheklimide, her derijilik partiye-hökümet kadirliri hemde ularning uruq-tughqanlirining din'gha étiqad qilishi, roza turushi, hetta diniy yosunda kiyinishiningmu cheklinidighanliqi ayrim-ayrim maddigha élin'ghan. Shundaqla kadirlar özlirila emes, ularning uruq-tughqanliri ichide bu cheklimilerge xilapliq qilghuchilar körülse, muqimliqqa tesir yetküzüsh katégoriyisi boyiche oxshashla qattiq bir terep qilinidighanliqi eskertilgen.

Bügün radi'omizda buninggha qarshi mexsus bayanat élan qilghan dunya Uyghur qurultiyi bayanatchisi dilshat rishit ependi “Qeshqer da'irilirining élan qilghan mana bu 15 maddiliq ashkara cheklimisi-xitay hökümitining Uyghurlarning kishilik hoquq, qanuniy we diniy heq-hoquqlirini qattiq depsende qiliwatqanliqining iqrarnamisi, Uyghur xelqining qarshiliqlirining heqliq ikenlikini aqlaydighan yene bir janliq ispati” dep körsetti.

Qeshqer shehiride xitay da'iriliri “Qeshqer shehiridiki her qaysi derijilik kadirlarning siyasiy intizamini yenimu chingitish toghrisida 15 maddiliq cheklime” ni 20-öktebir yighin échip élan qilip we resmiy ijra qilishqa bashlighan. Qeshqer sheherlik partkom we hökümet kadirlarni bashqurush heqqide bu xil cheklimini ijra qilishning aldida, 2-öktebir xitay hökümet torlirida, xitay merkizi intizam tekshürüsh komitétining Uyghur aptonom rayon da'iriliri bilen birlikte ikki ay ichide Uyghur aptonom rayonidiki partiyilik milliy kadirlarni nishan qilip mexsus tekshürüsh élip bérish arqiliq Uyghur aptonom rayonida bir qisim az sanliq millet partiye we hökümet kadirlirining din'gha étiqad qilidighanliqi, siyasiy sezgürlüki ajizliqi éniqlan'ghanliqi heqqide xewer qilin'ghan idi, shundaqla da'iriler Uyghur aptonom da'irilirini, térrorluqqa qarshi turush weziyitining keskinliki, murekkeplikini chongqur tonup, töwen chek tepekkurini kücheytip, partiye, hökümet ichidiki mesile körülgen kadirlargha qet'iy pozitsiye, küchlük tedbir arqiliq yenimu üzül-késil zerbe bérip, jiddiy tüzep waqtida doklat qilip turush heqqide agahlandurghan.

Közetküchiler bolsa bu, “Milliy kadirlarning milliy we diniy héssiyati xitay kommunistik partiyining eng chong endishisi bolup qalghanliqi” ni, shundaqla xitay da'iriliri buningdin kéyinki muqimliq istratégiyiside yenila milliy we diniy héssiyatini téxi ölmigen Uyghur kadirlarni tazilashni uzun mezgillik nishan qilidighanliqini mulahize qilghan idi.

Xitay hökümiti asasiy qanunida barliq puqralarning diniy étiqad erkinlikige hörmet qilish körsitilgen bolsimu, emma Uyghur élida yolgha qoyuwatqan diniy siyasitide barliq xizmetchi kadirlar, oqutquchi, oqughuchilarning din'gha étiqad qilishini qattiq cheklep kelmekte.

Nöwette da'irilerning “Pewqul'adde keskin muqimliq weziyiti we pewqul'adde keskin xizmet wezipisi aldida milliy kadirlarning her waqit hoshyarliqni östürüp,térrorluqqa qarshi turushning aldinqi bazisi we asasiy jeng meydaniliq éngini yenimu kücheytip, siyasiy segeklik we xewp éngi, axirqi chek tepekkurini bashtin-axir saqlap, muqimliqni barliq xizmetlerning mewqesi we meqsiti” qilishni tekitlimekte we buninggha da'ir cheklesh we tedbirlirini yenimu kücheytmekte.

Yéqinqi qeshqer jamesi imami jüme tahirning pichaqlap öltürülüsh weqesi we yeken élishqu weqeliridin kéyin xitay da'iriliri qeshqerde nurghun milliy kadirlarni muqimliq xizmitide bixestelik qilish, wezipisini jiddiy ijra qilmasliqni bahane qilip qattiq jazalighan idi.

Dunya Uyghur qurultiyi bayanatchisi dilshat rishitning bügün radi'omizgha bergen uchurigha qarighanda, qeshqerde meydan'gha kelgen mexsus kadirlarning diniy étiqadini chekleshni meqset qilghan bu xil cheklime emeliyette Uyghur élining xoten, ghulja, aqsu qatarliq Uyghurlar köp olturaqlashqan sheherliride oxshashla ijra qilinishqa bashlighan.

Dunya Uyghur qurultiyigha wakaliten radi'omizgha bu heqte bayanat bergen dilshat rishit: “Xitay da'iriliri yillardin béri Uyghur kadirlargha din'gha étiqad qilmasliq, meschitke kirmeslik, diniy pa'aliyetlerge qatnashmasliq, türlük ammiwi namayish shundaqla dölet bixeterlikige tesir yetküzidighan barliq heriketlerge qatnashmasliq cheklimisini ijra qilghandin bashqa,xitay da'irilirining qeshqerde 15 maddiliq mezkur ashkara cheklimisi arqiliq kadirlarning özidin bashqa yene, ularning a'ile tawabi'atlirinimu oxshash cheklime da'irisige élishi, özining qanunigha éghir xilapliq qilishidin bashqa yene, Uyghurlar üstidin élip bériwatqan kishilik hoquq, diniy heq-hoquq depsendichilikining iqrarnamisi, Uyghur xelqining qarshiliqlirining heqliq ikenlikini aqlaydighan yene bir janliq ispati” dep körsetti.

Uyghur élida bu xil yuqiri bésimliq weziyet dawamlashsa, yenimu zor toqunush we qan tökülüshlerning kéngiyishi mumkinlikini ilgiri sürgen dilshat rishit ependi yene “Qeshqerde we bashqa jaylarda ijra qiliniwatqan insan heqlirige xilap bu xil ashkara cheklimilerge pütün dunyadiki kishilik hoquq terepdarliri we heqqaniyetchilerni sel qarimasliqqa, muwapiq inkas qayturushqa, xitayni islam dinigha étiqad qilghuchi Uyghur we bashqa din'gha étiqad qilghuchi barliq xelqlerge qaratqan bu xil qanunsiz, yolsiz basturushlirini toxtitishi üchün jiddiy heriketke kélishke chaqirimiz” dep bayanat berdi.