Мустәқил диний зат сәйпидин қари хитайниң сақал чәкләштики 7 хил сәвәби һәққидә пикир баян қилди

Мухбиримиз шөһрәт һошур
2014.12.24
xoten-namaz-jamaet-305.png Хотәндики җамаәт
AFP

Хитайниң хотән вилайәтлик парткоми йеқинда “оттуз немә үчүн” намлиқ қолланма тарқитип хотәндә нөвәттә йолға қоюлуватқан диний бәлгилимиләрниң сәвәблиригә изаһат бәргән. Қолланминиң “немә үчүн яшларниң сақал қоюши чәклиниду?” дейилгән қисмида сақал чәкләшниң 7 хил сәвәби оттуриға қоюлған вә даириләр бу сәвәбләрниң тоғрилиқини испатлаш үчүн қуран вә һәдисләрдин еғиз ачқан. Сәуди әрәбистандики мәдинә хәлқара ислам университетини пүттүргән мустәқил диний зат сәйпидин қари бүгүн радиомиз зияритини қобул қилип, хитайниң сақал чәкләштики мәзкур 7 түрлүк сәвәби үстидә тохталди. У сөзидә қуран вә һәдистин нәқил елип, хитайниң ислам тәлиматлирини бурмилаватқанлиқини, һәтта ойдурмичилиқ қиливатқанлиқини илгири сүрди.

Соал: һөрмәтлик сәйпидин әпәнди, биз бүгүн алди билән хотән вилайәтлик партком тәрипидин һазирланған вә хотәндики бир кәнт кадири тәрипидин оқуп өтүлгән мәзкур қолланминиң сақалға мунасивәтлик қисмини бирликтә аңлап өтәйли:
Җаваб: болиду, шундақ болсун:

“немә үчүн яшларниң чоң сақал қоюши чәклиниду?

  1. Қуран керим вә һәдис шерип қатарлиқ ислам әқидә әһкамлирида яшларниң сақал қоюши тәләп қилинмиған.
  2. Һәдис шериптә яшларниң һәрикити шу киши яшаватқан иҗтимаий муһит вә иҗтимаий адәткә әмәл қилиши керәк дейилгән. Шуниң үчүн заманиви мәдәнийәтлик җәмийәттә яшаватқан яшларниң сақал қоювелиши заманиви мәдәнийәт әхлақ өлчимигә уйғун әмәс.
  3. Яшларниң чоң сақал қоювелиши диний әсәбийликниң ипадиси.
  4. Яшларниң чоң сақал қоювелиши ят милләтләрниң өрп адити.
  5. Яшларниң чоң сақал қоювелиши уйғурлар ичидики яшанған мойсипитләргә қарита һөрмәтсизлик, уйғурларниң аилә әхлақиға хилап.
  6. Яшларниң сақал қоювелиши җәмийәтниң образиға зиянлиқ болуп заманиви мәдәнийәткә уйғун әмәс.
  7. Яшларниң сақал қоювелиши уларниң салаһийитини айришқа қулайсиз, җәмийәт аманлиқини башқурушта пайдисиз.”

Соал: юқириқи қуран керимдә яшларниң сақал қоюши тәләп қилинмиған дейилгини тоғриму?
Җаваб: қурани керимниң 59-сүрә 7-айитидә “пәйғәмбәр буйриғанни қилиңлар, чәклигәндин йениңлар” дегән айәт бар. Пәйғәмбәр әләйһиссаламниң сақал қоюшни тәшәббус қилғанлиқи һәққидә көплигән сәхиһ һәдисләр бар. Бу һәдисләрдики тәшәббуслар һечқачан чоңларға яки яшларға дәп айрилған әмәс. Шуңа мәзкур материялда яшларға сақал қоюш тәшәббус қилинмиған дегини ислам әһкамлириниң бурмилиниши.

Соал: яшлар заманға уйғун болуш керәк, сақал заманиви мәдәнийәткә уйғун әмәс дегән гәпчу?
Җаваб: исламда заманға уйғун келиш демәк, заманниң әң алий билимлири билән қораллиниш демәктур,. Исламда заманиви мәдәнийәт дәп адаләтлик болуш, кишиләргә баравәр муамилә қилиш, кишини бозәк қилмаслиқ, һәққини йемәслик, әдәп әхлақлиқ болушни көздә тутиду; буниң сақал билән алақиси йоқ.

Соал: сақални әсәбийликниң ипадиси дегәнгә қандақ қарайсиз?
Җаваб: сақалниң әркәкләрни әсли тәбиити бойичә бираз һәйвәтлик, сүрлүк көрситидиғанлиқи раст, җәмийәттә диний етиқади мустәһкәм яшларниң сақал қоюп йүрүватқанлиқи вә мәсулийәтчан вә интизамчанлиқи билән кишиләргә тәсир көрситип җәмийәттики бир қисим мәсилиләрни түзәватқанлиқиму бир реаллиқ, шуңа уйғур яшлириниң бу хил қияпити вә хислити хитай тәрәпни әндишигә селиватқан гәп; әмәлийәттә сақал билән әсәбийликниң алақиси йоқ.

Соал: сақал ят милләтләрниң өрп- адити, үлгә елинмаслиқи керәк дегини қандақ гәп?
Җаваб: уйғурлар миң йилдин буян ислам әқидилири вә тәлиматлири бойичә яшап келиватиду, уйғур миллий өрп- адәтлири ислам пәлсәписи билән юғурулған. Шуңа мәхмут қәшқәри, йүсүп хас һаҗип қатарлиқ бүгүн миллитимиз пәхирлинип келиватқан алим-өлималарниң һәммиси сақаллиқ, уларниң сақаллири һечқачан мәдәнийәткә тақашқан яки заманға йетишәлмәй қалған әмәс. Техи йеқинқи дәвәрләрдиму миллитимиз ичидә сақал-бурутини чүшүрүвәткәнләр пешқәдәм өлималарниң тәнбиһ вә тәнқидлиригә учрап кәлгән. Сақал қоюш ят милләтниң адити дейиш асассиз.

Соал : яшларниң сақал қоюши чоңларға һөрмәтсизлик дегини қандақ гәп, бу гәптә тайиниливатқини немә болуши мумкин?
Җаваб: мәнчә бу бир қисим җанбақар кишиләрниң)ялланма диний затларниң( тапқан гепи болуши мумкин. Чүнки улар һәқни сөзлимигәнлики үчүн җамаәт һәқни сөзләйдиған диний затларға йеши кичик болсиму, сорунлириниң төридин орун бериватқан әһвал бар, шуңа у кишиләр башқиларниң җәмийәт тәрипидин алқишлинишидин биарам болуватқан иш.

Соал: юқириқилардин хуласә шәкилдә немиләрни дейишимиз мумкин ?
Җаваб: хитай уйғурларниң иман-етиқадлиқ уйғур яшлиридин хәвп һес қиливатиду, уйғур яшлириниң иманини суслаштуруш арқилиқ шәрқи түркистандики һакимийитини мустәһкәмлимәкчи болуватиду. Әмма, һәммә милләттә болғинидәк, залим һакимийәтләрниң чәклигинигә мәзлум милләтниң әзалири интилиду, тәлпүниду. Шуңа хитайниң сақал чәклимисиниң өзиму уйғурларға сақал қоюшниң әһмийитини һес қилдуриду; шуңа бу чәклимиләр хитай күткәндәк уйғур яшлириниң етиқадини тәвритәлмәйду, әксичә техиму мустәһкәмләйду; “айниң онбеши қараңғу болса, онбеши йоруқ” бу чәклимиләр узун пут тирәп туралмайду, дәп қараймән.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.