2023-Yilliq xelq'ara diniy erkinlik doklatini élan qilish yighinida, Uyghurlarning dawamliq ziyankeshlikke uchrawatqanliqi tekitlendi

6-Ayning 26-küni, amérika tashqi ishlar ministirliqi 2023-yilliq xelq'ara diniy erkinlik doklatini élan qildi.

Amérika tashqi ishlar ministiri antoni bilinkén bu doklatni élan qilish axbarat yighinida söz qilip, 2023-yildiki xelq'ara diniy erkinlik weziyitini qisqiche bayan qildi we xitaydiki diniy basturushning éghirliqini tilgha aldi. Arqidin amérika xelq'ara diniy erkinlik elchisi rashat hüseyin söz qilip, dunyada yüz bériwatqan diniy toqunush we diniy étiqad sewebidin ziyankeshlikke uchrawatqan insanlarning ehwalini bayan qildi. U sözide, xitayning Uyghur musulmanliri üstide yürgüzüwatqan irqiy qirghinchiliqi we insaniyetke qarshi jinayetlirining hélihem dawamlishiwatqanliqini eyiblidi.

Diniy étiqad erkinliki insanlarning eqelliy kishilik hoquqi, shundaqla amérikaning yadroluq qimmet qarishi hésablinidu. Amérikaning “Xelq'ara diniy erkinlik qanuni” 1998-yil yolgha qoyulghandin bashlap, amérika tashqi ishlar ministirliqi her yili dégüdek xelq'ara diniy erkinlik doklatini élan qilip kelmekte.

Amérika tashqi ishlar ministiri antoni bilinkén bu doklatni élan qilish yighinida qilghan sözide, ötken yildiki xelq'ara diniy erkinlik weziyitining yamanliship, 2007-yildin buyanqi yuqiri sewiyege yetkenlikini, bezi hökümetlerning shexslerning diniy étiqadi, jama'etlerning diniy pa'aliyiti we diniy teshkilatlirigha éghir cheklime qoyghanliqini, kishilerni étiqadi sewebidin türmige tashlighanliqini, bezi döletlerdiki étiqadchi ammining hem hökümet, hem shu dölettiki bashqa insanlarning kemsitishige we zorawanliqigha uchrighanliqini, bezi jaylarda chérkawning, bezi jaylarda meschitlerning hujumgha uchrighanliqini, xitayda bu buzghunchiliqning hemmidin éghir ikenlikini otturigha qoydi.

 U, xitaydiki diniy basturushqa qarshi élip bérilghan heriket toghruluq toxtilip: “Roshen abbasqa oxshash pa'aliyetchiler xitay hökümitining shinjangdiki Uyghur musulmanlirigha yürgüzüwatqan irqiy qirghinchiliqi we insaniyetke qarshi jinayitini sözlep, uninggha bolghan tonushni östürmekte” dédi.

Uyghur herikiti teshkilatining re'isi roshen abbas xanim bu heqtiki tesiratini bayan qilip, “Antoni bilinkénning bu sözi biz üchün zor medet boldi” dédi.

Antoni bilinkéndin kéyin sözge chiqqan amérika tashqi ishlar ministirliqining diniy erkinlik elchisi rashid hüseyin (Rashad Hussain) bu doklatta, ötken bir yilda 200 ge yéqin dölette yüz bergen diniy ziyankeshlik misallirining toluq bayan qilin'ghanliqini éytip ötti. Jümlidin, zulum eng éghir bolghan rayonlardin bérmidiki rohin'ga musulmanlirining we xitaydiki Uyghur musulmanlirining irqiy qirghinchiliq zulumigha uchrighanliqini we buning mezkur doklattin orun alghanliqini tilgha élip mundaq dédi: “Bérmida rohin'ga musulmanlirigha élip bérilghan irqiy qirghinchiliq herikiti hazir hökümetke qarshi her qandaq ademge élip bérilmaqta. Xitay hökümitimu shinjangdiki az sanliq milletlerge, musulman xelq we molla-ölimalargha irqiy qirghinchiliq hem insaniyetke qarshi jinayet yürgüzmekte” dédi.

Rashat hüseyin yene ötken bir yilda Uyghur musulmanlirining xitay hökümitining chégra halqighan basturushigha uchrighanliqini bildürüp mundaq dédi: “Bu doklattin shuni körduqki, xitay hökümiti dunyaning her qaysi jaylirida bezi shexslerni hujum nishani qilip, xitaygha qarshi tenqidlerni bésiqturushqa urun'ghan. Mesilen, xitay hökümiti asasliqi Uyghur musulmanliri, tibetler we falun'gung muritlirini chégra halqighan basturush obyéktliri qilghan” .

 Melum bolghinidek, amérika tashqi ishlar ministirliqining xelq'ara diniy erkinlik doklati 199 dölet we térritoriyediki diniy étiqad erkinliki ehwalini bayan qilish bilen birge, amérikaning pütün dunyadiki diniy étiqad erkinlikini ilgiri sürüsh üchün qilghan xizmiti we kelgüsi nishanlirini otturigha qoyidu.

 Amérika tashqi ishlar ministiri antoni bilinkén bu qétim qilghan sözide, amérikaning xelq'ara diniy erkinlikni qoghdash yolida qilghan xizmetliri toghruluq melumat bérip: “Amérika özining ittipaqdashliri bilen hemkarliship, diniy étiqad erkinlikini ilgiri sürüshke tiriship keldi. 2021-Yildin buyan biz 100 milyon dollardin artuq pul serp qilip, diniy zorawanliq teshwiqatlirini chekliduq, diniy ziyankeshlikke uchrash xewpidiki kishilerge qanuniy yardem berduq. Biz yene minglighan kishilik hoquq qoghdighuchilirini terbiyeliduq, ular her qaysi jaylardiki diniy zorawanliq qilmishlirini xatirileydu. Biz yene diniy ziyankeshliktin qéchip chiqqan kishilerge nechche yüz milyon dollar yardem qilduq. Uzun yillardin béri, dölitimiz diniy ziyankeshlik tüpeylidin qéchip chiqqan minglighan, yüz minglighan insanlargha panahliq bérip kelmekte” dédi.

 Amérika tashqi ishlar ministiri antoni bilinkén 2023-yil 5-ayda ötküzülgen xelq'ara diniy erkinlik doklatini élan qilish yighinida Uyghurlar uchrawatqan irqiy qirghinchiliqni hemde bu irqiy qirghinchiliqni höjjetleshtürüp dunyagha ashkarilashta rol oynawatqan Uyghur herikiti teshkilati we Uyghur kishilik hoquq qurulushini tilgha alghanidi.