D u q ning 20 yilliq xatiriside teshkilatlarning hemkarlishishi we sherqiy türkistan dewasining kélechiki otturigha qoyuldi

D u q qurulghanliqining 20 yilliqini xatirilesh murasimining üchinchi küni ötküzülgen “Sherqiy türkistan teshkilatliri otturisidiki hemkarlishish we mezkur dewaning kélechiki” namliq mexsus muhakime yighinigha d u q ijra'iye komitétining mu'awin re'isi turghunjan alawuddin ependi riyasetchilik qilmaqta. 2024-Yili 5-aprél, myunxén.

Gérmaniyening myunxén shehiride dunya Uyghur qurultiyi (d u q) qurulghanliqining 20 yilliqini xatirilesh munasiwiti bilen ötküzülgen pa'aliyetning üchinchi küni, yeni 5-may “Sherqiy türkistan teshkilatliri otturisidiki hemkarlishish we mezkur dewaning kélechiki” namliq mexsus muhakime bolup ötti. Muhakimide herqaysi teshkilatlar bilen öz'ara hemkarlishishning bir tallash emes, belki mejburiyet ikenliki tekitlendi.

Mezkur muhakimige riyasetchilik qilghan d u q ijra'iye komitétining mu'awin re'isi turghunjan alawuddin ependi, aldi bilen sözligüchilerni qisqiche tonushturup ötti hemde bu qétimliq muhakimining orunlashturulushi heqqide qisqiche melumat berdi.

Andin d u q  ning bash meslihetchisi doktor rishat abbas, shiwétsiye Uyghur jem'iyitining re'isi bextinur abduréhim,  awstraliye sherqiy türkistan jem'iyitining re'isi memet obul, yaponiye Uyghur jem'iyitining mu'awin re'isi sawut memet we türkiyediki marmara uniwérsitéti diniy ilimler kespining dotsénti atawullah shahyari qatarliqlar ishtirak qilghan muhakime bashlandi. Ular oxshimighan jehetlerdin öz  köz- qarashlirini yighin ehli bilen ortaqlashti. Jümlidin “Her qaysi teshkilatlarning sherqiy türkistanning erkinliki we musteqilliqi yolida  élip barghan küreshliri hem hemkarlishishi”, “Sherqiy türkistan dewasining kélechiki” qatarliq témilar boyiche pikir bayan qilip ötti.

RFA/Erkin Tarim

Doktor atawullah shahyar ependi köpchilikke sherqiy türkistan teshkilatliri otturisidiki hemkarlishish toghrisidiki öz qarashlirini otturigha qoyup ötti. U, mundaq dédi: “Men özümning 10 yilliq ammiwi teshkilatning re'islik wezipisini ötesh jeryanidiki tejribe-sawaqlirimgha asasen, teshkilatlar otturisidiki hemkarliqni kücheytish toghrisida pikir bayan qilmaqchimen. ‛öz'ara ittipaqlishayli‚, ‛birlisheyli‚ we ‛hemkarlishayli‚ dégen sözlerni wetendiki waqtimizdimu anglap turattuq. Lékin öz'ara hemkarlishishimiz we ittipaqlishishimiz üchün zadi némilerni qilishimiz kérek? bu heqte éniq sözleshmiduq we birlikke kelmiduq. Men aldi bilen shuninggha ishinimenki, teshkilatlar arisidiki hemkarliq bir tallash emes, belki mejburiyettur. Bizning hazir yégane bir tallishimiz bar, u bolsimu birlikimiz. Men dolqun eysa ependini ürümchide pa'aliyet qilghan waqtidin tartip tonuymen. Xitayning burundin tartip bizge qarita élip bériwatqan siyasiti del bizni ichimizdin parchilap, arimizgha ziddiyet sélish arqiliq kontrol qilish boldi. Shunga deymenki, bügün hemkarlishish we ittipaqlishish, Uyghurlar üchün bir tallash emes, belki mejburiyettur”.

Doktor atawullah shahyari ependi, qandaq shekilde hemkarlishish toghrisida toxtilip mundaq dédi: “Sherqiy türkistan yaki Uyghur teshkilatliri öz'ara hemkarlashqan waqtida melum bir pirogramma we konkrét ishta hemkarlishishi kérek. Mesilen, kowid yuqumi waqtida dunyadiki barliq teshkilatlar hemkarliship, i'ane yighip tarqattuq. Bu nahayiti yaxshi bir hemkarliq bolghan idi. Shunga biz teshkilatlar otturisida melum bir ishta hemkarlashmaqchi bolsaq, arimizda kélishim tüzüp uni  emeliy ijra qilishimiz kérek”.

RFA/Sintash

Doktor rishat abbas ependi, “Sherqiy türkistan teshkilatliri otturisidiki hemkarliq we Uyghur ziyaliylirining sherqiy türkistan dewasidiki roli” toghrisida melumat berdi.

Sawut memet ependi, yaponiye Uyghur jem'iyitining 2008-yili qurulghan kündin buyanqi utuqliri we jughrapiyelik jaylishish jehettin xitaygha yéqin jaydiki yaponiyede sherqiy türkistan dewasini élip bérishning ehmiyiti toghrisida melumat berdi.

Dunya Uyghur qurultiyi qurulghanliqining 20 yilliqini xatirilesh pa'aliyitining üchinchi künide ötküzülgen her qaysi teshkilatlar otturisidiki hemkarliqni kücheytish we sherqiy türkistan dawasining kélechiki témisidiki bu muhakime, yighin qatnashchilirining küchlük diqqitini qozghidi. Sözligüchiler we yighin qatnashchilirining hemmisi birdek, muhajirettiki Uyghur teshkilatliri otturisidiki birlik hem hemkarliqning hemmidin zörür bir mejburiyet ikenlikini ilgiri sürüshti.