Türkiye soti tunji qétim, erkin abduweli isimlik Uyghurni xitaygha qayturup bérish qararini élan qildi

Bu yil 2-ayning 28-küni istanbuldiki 16-sot mehkimisi, erkin abduweli üstidin sot hökmi chiqirip, erkin abduweli xitayda zulum barliqini toluq pakitlar bilen ispatlap bérelmigenliki üchün xitaygha qayturulsa bolidighanliqini élan qilghan. Bu, taylandiki 40 Uyghur xitaygha qayturulghandin kéyin, türkiye sotining Uyghurlarni xitaygha qayturushqa tunji qétim höküm qilishi hésablinidiken.

Bu qétimqi sotqa erkin abduwelining adwokati abdullah tikich ependi qatnashqan bolup, sotta aldi bilen erkin abduwelini aqlap türkiye qanuni boyiche erkin abduwelining jinayiti yoqluqini, u xitaygha qayturulsa jazalinidighanliqi we a'ilisining parchilinidighanliqini otturigha qoyup, uning xitaygha qayturulmasliqini telep qilghan. Axirida sotchi höküm chiqirip, erkin abduwelining xitaygha qayturulsa zulumgha uchraydighanliqi toghrisida yéterlik pakitlarni bérelmigenliki, xitaygha qayturulsa bolidighanliqini élan qilghan.

Igilishimizche, bu tunji qétim türkiye sotining bir Uyghur toghrisida xitaygha qayturush hökmini bérishi iken. Erkin abduwelining adwokati abdullah tikich ependi bu qararning ijra qilinishini toxtitish üchün 3-ayning 3-küni türkiye asasiy qanun sotigha erz sun'ghanliqini bayan qildi. U, mundaq dédi: “Men asasiy qanun sotigha iltimas sunup, mezkurni xitaygha qayturup bérish qararini bikar qilishini telep qildim. Erkin abduweligimu hazirche özi turuwatqan safaköy rayonidin sirtqa chiqmasliqini tapilidim. Hazirqi ehwalda eger saqchi tutuwalsa udul ayrodrumgha apiridu. Chünki sotning bu toghriliq éniq qarari bar”.

Adwokat abdullah tikich ependi uzun yillardin buyan Uyghurlarning adwokatliqini qiliwatqan bolup, Uyghurlar duchar boluwatqan qiyinchiliqlarni yaxshi bilidiken. U, türkiyediki bezi Uyghurlarning qiyinchiliqliri toghrisida toxtilip, mundaq dédi: “Hazir türkiyediki Uyghurlarning turush salahiyiti, yeni‚iqamet‛élishta qiyinchiliqi bar. Yéqindin buyan Uyghurlarning insaniy iqamet élish üchün bergen iltimasliri ret qiliniwatidu. Iqamet bermise wetendashliqmu bermise, bu Uyghurlar néme qilidu. Wetendashliq bermisimu, héch bolmisa uzun muddetlik turush ruxsiti bérishi kérek. Bu heqte türkiye hökümiti Uyghurlargha yardem qolini uzitishi kérek”.

Adwokat abdullah tikich ependi eger türkiyediki sherqiy türkistan ammiwiy teshkilatliri türkiyede jama'et pikri topliyalisa, Uyghurlarni xitaygha qayturushning aldini alalaydighanliqini bildürüp mundaq dédi: “Aldi bilen türkiyediki sherqiy türkistan ammiwiy teshkilatliri barliq Uyghurlardin turush salahiyiti, yeni iqamitining bar-yoqluqini éniqlap, türkiyediki Uyghurlarning türkiyediki turush salahiyitini békitishi kérek. Andin kéyin hökümetke telep xéti sunushi kérek. Türkiye hökümiti, bolupmu türk xelqi Uyghurlargha köngül bölidu. Shunga sherqiy türkistan ammiwi teshkilatliri bu mesilini keng-kölemde teshwiq qilip, jama'et pikri toplisa hökümetkimu, türkiye sotighimu tesir körsetkili bolidu”.

Biz sotning jeryani toghrisida téximu tepsiliy melumat igilesh üchün erkin abduweli bilen téléfon söhbiti élip barduq. U, mundaq dédi: “Men türkiyege 2016-yili 4-ayning 19-küni kélip istanbulda turdum. 2016-Yili axirida qeyserige bérip toy qilip u yerde turdum. 2019-Yili qeyseri shehiride méni‚ birsi séni erz qildi‛dep tutup solap qoydi. Türmide 39 kün yattim. Méni uzun soraqqa tartqandin kéyin ‛jinayiting yoq iken‚ dep qoyup bergenidi.”

Uning bildürüshiche, u, 2023-yili 7-ayda istanbuldiki qayturush merkizige élip kétilgen bolup, u yerde 45 kün yatqandin kéyin sotqa bérilgen. Bu sot bir yérim yildin köprek dawam qilghandin kéyin, “Xitaygha qayturulsa xewp barliqini ispatliyalmighanliqi üchün xitay qayturulsa bolidu” dep höküm chiqirilghan. Erkin abduweli xitayda zulum barliqini pütün dunyaning bilidighanliqini, 9 yildin buyan wetendiki 5 balisi we ata-anisidin xewer alalmaywatqanliqini, dunyada buningdin chong zulumning yoqluqini tekitlidi.

Erkin abduweli bu yil 45 yashqa kirgenlikini, özining 9 yildin buyan türkiyede turuwatqanliqini, qanun'gha xilap ish qilmighanliqini bayan qildi.

Erkin abduwelining adwokati abdullah tikich ependi türkiyening musapirlar toghrisida köp sanda xelq'ara kélishimge qol qoyghan bolsimu, hökümetning buni ijra qilish mejburiyiti yoqluqini, shunga Uyghurlarni hergiz qayturup bermeydu dégili bolmaydighanliqini, bu mesilini tel-töküs hel qilishta türkiyediki sherqiy türkistan ammiwi teshkilatlirigha zor wezipe chüshidighanliqini ilgiri sürdi.