Уйғур соти баш сотчиси җефрий найс: улар өз арзусиға номуссизлиқ арқилиқ еришәлмәйду

Alim Seytoff  0:14  

And today the Uyghur Tribunal, with your leadership, has declared that China is committing both genocide and crimes against humanity. What are the implications of the judgment?

Алим Сейтоф:

Сизниң рәһбәрликиңиздә бүгүн уйғур соти хитайни миллий қирғинчилиқ вә инсанийәткә қарши җинайәт ‍өткүзиватиду дәп һөкүм чиқарди. Бу һөкүмниң йешиими тоғрисида тохтилип өткән болсиңиз? 

Sir Geoffrey Nice  0:31  

Obviously, if a finding like that can be of use to governments in informing their decisions of what to do in relation to China, if it can be of value in the decision-making of universities, businesses, travel companies, all the people who have to interact with China, well, that would be a good thing too. It would have the effect of, in China, to change things. That would be terrific, but it would never be acknowledged as a result of our tribunal's work. So we certainly never know if it’s better. 

Those are the possible outcomes. But again, back to the beginning, the motivation to do this is the fact that something had not been made clear in public and on the basis of evidence, so we dealt with that gap in knowledge. That's all.

Җефрей Найс:

Шуниси ениқки, әгәр мушундақ бир һөкүм һөкүмәтләр, университет, кархана вә саяһәт ширкәтлиригә охшаш орунлар вә шундақла хитай билән бивастә алақә қилидиған кишиләрниң хитай билән болған мунасивитидә нимә иш қилиш тоғрисида қарар чиқиришиға пайдиси болса  бу бир яхши болған иш һисаблиниду. Бу һөкүмниң хитайдики ички вәзийәтни өзгәртиш тәсири болуши мумкин. Шундақта қалтис иш болған болиду, ликин шу нәтиҗә чиққандиму, бизниң сотниң нәтиҗисидин дәп ‍етирап қилиниши натайин. Шуңа бу һөкүм сәвәблик ишларниң яхшиланғанлиқини дәрһал биләлмәйдиғанлиқимиз иниқ. юқарқи баянлар йүз бериши мумкин болған нәтиҗиләр. Әмди суалиңизға қайтип кәлсәк,баштин тартип сөзлисәк, испатқа таянған һалда (хитайниң елип бериватқан сиясити) хәлиқара җәмийәткә иниқ болмиғанлиқидин ибарәт бир риаллиқ бу сотни ‍ичиштки қозғатқуч күч болған. Шуңа биз бу бошлуқни толдурған болдуқ, хуласә калам.

Alim Seytoff  2:23  

The Uyghur Tribunal has invited the Chinese government to defend its position and also to provide their part of this story, the evidence, but so far, the Chinese government has declined. It has sanctioned you and the tribunal and has attacked you personally, calling you a spy. What's your response? 

Алим Сейтоф:

Уйғур соти хитай һөкүмитини өзиниң мәйданини қоғдаш вә шундақла өзниң баянини оттуриға қоюшқа тәклип қилди, испат шуки, ликин һазирға қәдәр, хитай һөкүмити бу тәклипни рәт қилип кәлди. Хитай сиз вә бу сотқа чәкләш җазаси елан қилиди шундақла сизгә шәхси һуҗум қилип, сизни җасус дәп атиди. Сизиниң ‍инкасиңиз қандақ?

Sir Geoffrey Nice  3:07  

It's a pity that they should take that route. I've got nothing else to say about that. I'm not concerned about it. It's irrelevant. But it is a pity that they shouldn't consider the alternative of being open with individuals, organizations, and countries that criticize them for what they do. Because if they were, especially if they were open in a way that other big countries are not open, as we explained in the judgment, they could lead the world by example to a better place. So I'm not concerned what they say about us or me.

Җефрей Найс:

Улар (хитай)ниң бу йолни таллиғини әпсуслинарлиқ бир иш. (Бу теимид) буниңдин башқа артуқ дәйдиған гепим йоқ. Мән әнсирәп кәтмидим. (Хитайниң бу дегәнлири уйғур соти билән) мунасивәтсиз. Ликин улар (хитай) өзлирини тәнқидлигән шәхис, тәшкилат вә дөләтләргә қарита очуқ болуштин ибарәт йәнә бир хил йолни әзәлдинла нәзәргә алмиғанлиқи адәмни әпсусландуриду. Чунки, әгәр улар (хитай) шундақ қилған болса, болупму  биз һөкүмдә чүшәндүргәндәк башқа бәзи чоң дөләтләргә ‍охшаш очуқ болмаслиқни әмәс бәлки үлгә болуп очуқ болушни таллаиған болса, улар (хитай) дуняни техиму яхши җайға айландуридиғанға үлгә болған болатти. Шуңа улар (хитай) ниң биз вә мән тоғрисида дегәнлиригә пәрвайим пәләк.

Alim Seytoff  4:00  

China has also accused the tribunal of being a fake court, saying that it is backed by Western, U. S.-led, anti-China forces that are behind the whole charade of the court, and that the witnesses and the experts are all actors who are presenting false evidence to accuse China. Has this been the case? 

Алим Сейтоф:

Хитай бу сотни ялған сот дәп әйибләш билән биргә бу сот оюниниң ақисида америка башчилиқидики хитайға қарши ғәрб күчлири бар дейиш билән биргә, шаһитлар вә мутәхәссисләрни “хитайни қарилаш ‍үчүн тоқулма испатларни оттуриға қоюватиду” дәп әйиблиди. Сизиниң бу шундақ ‍әһвалму?с

Sir Geoffrey Nice  4:36  

They can say it, but unless they support what they say with some evidence about that sort of thing, there's not very much I need to say in response. They haven't supported any of those allegations with any evidence. I'll just repeat what I said before, it's a pity they should do that rather than engage constructively and openly. The world would like to know what's really happening and we’ve told them, and more openness by China will only do some good in the long run. 

Җефрей Найс:

Улар (хитай) ундақ десә өзиниң ши. Ликин улар (хитай) өзлириниң шу дегәнлирини мәлум испат билән дәлилимисә, бундақ гәплиригә қарита артуқ гәп қилишиминиң һаҗити йоқ. Улар бу әйибләшлириниң бириниму һичқандақ испат билән дәлилигини йоқ. Мән ‍илгири дегәнлиримини йәнә бир тәкрарлап өтәй, улар (хитай) очуқ болуп, мәнилик алақә елип бармаслиқиниң өзила бир әпсусландуридиған иш. Дуня (хәлқи) (уйғур диярида) нимә ишларниң йүз бериватқанлиқини билишни халайдиғанлиқини биз улар (хитай)ға дедуқ. Хитайниң техиму очуқ ашкара болуши узунни ойлиғанда пайдилиқ бир иш.

Alim Seytoff  6:36  

The UK Government hasn't declared that China is committing either genocide or crimes against humanity, while the UK Parliament did declare that China is committing genocide against the Uyghur people. It appears as if the UK government's position is to leave it to the courts to decide whether it’s genocide or crimes against humanity. Do you think today's judgment by the Uyghur Tribunal will convince the UK government to recognize China's atrocities against Uyghurs for what they are? 

Алим Сейтоф:

Әнглийә һөкүмити хитайниң миллий Қирғинчилиқ Вә яки инсанийәткә қарши җинайәт садир қилғанлиқи Тоғрилиқ Һөкүм елан қилмиди, әмма әнглийә парламенти хитайни уйғурларға қарита қирғинчилиқ садир қиливатидудегән һөкүмни чиқарди. Әһвалдин қариғанда әнглийә һөкүмитиниң мәйдани болса, миллий қирғинчилиқ вә яки инсанийәткә қарши җинайәтму дегән һөкүмни чиқириши сотниң иши дәп қарайдиған охшайду. Сизниңчә, бүгүнки һөкүм, йәни уйғур сотиниң хитайниң қирғинчилиқ вә инсанийәткә қарши җинайәт Садир Қиливатқанлиқидин ибарәт бу Һөкүми әнглийә һөкүмитини хитайниң уйғурларға қаратқан вәһшийликини етирап қилишқа қайил қиларму? 

Sir Geoffrey Nice  7:21  

It may help them recognize it for what it is. There were a lot of parliamentarians here in the hall today, and they had a press conference. They're very keen to apply the judgment to force the government's hand. But going back to the first part of your question: Yes, the government says it will only allow genocide to be found in a significant way if a judge makes that determination, but they say that knowing that there's no judge who could ever do it. There isn't a judge in any system that they can turn to to make that determination unless they were to try and take the PRC to the International Court of Justice under the Genocide Convention to allege a breach of the Genocide Convention. I don't think they'll ever have the courage to do that. 

So they actually use this rule about how only a judge can make the determination to avoid ever having to make the determination.

Җефрей Найс:

(Бу һөкүм) ‍Улар (әнгилийә һөкүмити)ниң Бу (хитайниң уйғур сиясити)ни нимә болса шундақ дәп тонуп йетишиға ярдәм қилиши мумкин. Бүгүн парламитн залида көп парламент әзалири олтурупту, Улар Ахбарат елан қилиш йиғини ачти. Улар бу һөкүмдин пайдилинип һөкүмәтни һәрикәткә кәлтүрүшкә тәшна. Соалиңизниң дәсләпки қисмиға җаваб бериш тоғра кәлсә, һөкүмәт һөкүмни пәқәт сотчи чиқарсила қирғинчилиқ дәп етирап қилишқа болиду дәйду. Әмма Булар Һәрқандақ сотчиниң бундақ һөкүм чиқиралмайдиғанлиқини билип туруп шундақ дәйду.  “Қирғинчилиқ Әһдинамиси” Бойичә,  Хитай хәлқ җумһурийитини  “қирғинчилиқ әһдинамиси” Гә Хилаплиқ қилди дәп қарар Чиқимиғичә, һечқандақ бир Системида  Уни   хәлқара сот мәһкимисигә елип Чиқмақчи  болидиҒАн сотчи болмайду. Улар һәргиз бундақ қилишқа җүрәт қилмайду, дәп қараймән.  Шуниң билән улар бу һөкүмни пәқәт сотчила чиқиралайду дегән түзүмдин пайдилинип һөкүм чиқириштин қачиду.  

Alim Seytoff  8:29  

More than 150 countries are state parties to the Genocide Convention, and they are under legal obligation to prevent and stop the genocide. In light of the tribunal’s judgment, what do you think the international community should do to stop China's ongoing genocide of the Uyghur people? 

Алим Сейтоф:

150Дин артуқ дөләт “қирғинчилиқ әһдинамиси” ни имза қойған вә уларниң Қирғинчилиқни Тосуш вә тохтитишта қануний мәҗбурийити бар. Бу сотниң һөкүминиң барлиққа келиши билән , сизниңчә, хәлқара Җәмийәт Хитайниң уйғурларға елип бериватқан миллий қирғинчилиқини тохтитишида  қандақ қилиши керәк? 

Sir Geoffrey Nice  8:56  

Well, interestingly enough, the American government pronounced genocide, and has done certain things such as imposing sanctions along with the EU, the UK, and other countries, it hasn't ever said it's acting under its Genocide Convention duty. 

Now, what is the Genocide Convention duty in a circumstance like this? That's for a government to decide. And when it makes that decision, it has to announce to its public why it's doing it, why it's not doing more, why it's not doing less. It has to say this is the appropriate response to genocide given our duty to stop genocide from happening. The actions a government would be likely to take would probably include sanctions of the kind of they have imposed. 

But almost certainly, you might think, if we were sitting in Secretary of State Blinken's chair, if we were asking ourselves sincerely... what is the minimum that the United States needs to do to respond to this duty? It would be more than the sort of sanctions they've imposed. And it would have to be something to have real effect on those committing the genocide, those responsible for it. How a government would shape those actions, I can't really advise. It would be going too far. It’s not my job. But just to impose the sanctions they have and not to say it's under the Genocide Convention is not enough. 

Җефрей Найс:

 Демәк, бизни қизиқтуридиған тәрипи шуки, америка һөкүмити қирғинчилиқ дәп елан қилди вә явропа иттипақи, әнглийә һәм башқа дөләтләр билән бирликтә җаза илан қилишитәк бәзи ишларни қилди, әмма у (амирика) өзниң “қирғинчилиқ әһдинамиси” бурчи бойичә иш қилиғанлиқини ейтқини йоқ.

Демәк, бундақ бир әһвалда “қирғинчилиқ әһдинамиси” бурчи дегән немә? бу һәр қандақ бир һөкүмәтниң Қарариға Бағлиқ. Бундақ бир қарарға нисбәтән һөкүмәт чоқум өз хәлқигә шу қарарға асасән Немә ИШ Қиливатқанлиқи, Немә үчүн Буниңдин техиму көп иш  Қилалмайватқанлиқи, вәяки Немишқа Буниңдин аз қилмайватқанлиқини ашкарлиши керәк. Қарариниң  Қирғинчилиқни Тохтитиш бурчиға асасән  болҒАн бир орунлуқ инкас икәнликини дейиши керәк. Шуңа мәлум бир һөкүмәтниң қоллинидиған мумкин болған чарилири, улар [‍Америка Һөкүмити] аллиқачан қолланған җазаларниму өз ичигә елиши мумкин. 

‍Әмма Ойлап беқиң, биз амирика ташқи ишлар министири Билинкенниң Орнида Болған болсақ, биз сәмимий һалда Өз-‍Өзимиздин “һечболмиғанда бу бурчимизни ада қилиш үчүн немә қилишимиз керәк?” дәп сориған болар идуқ, бу суалиниң җаваби болса чоқум улар (билиникн қатарлиқлар) қойған җазалардин көпрәк болиду.  Бундақ җаза қирғинчилиқни садир қилғучиларға, Буниңға Җавабкар Болғучиларға әмәлий тәсир көрсәткүдәк бир нәрсә болуши керәк. Бирәр һөкүмәтниң бу җазаларни қандақ қоллиниши һәққидә мән мәслиһәт көрсәтмәймән. Бундақ қилиш Артуқчә Болуп қалиду, бу мениң ишим әмәс. Лекин пәқәт Җаза  берип Қоюпла “қирғинчилиқ әһдинамиси” ни тилға алмаслиқ йетәрлик әмәс. 

Alim Seytoff  10:50  

China is also a party to the Geneva Convention, so what is your message to the Chinese government to stop the ongoing genocide? 

Алим Сейтоф:

Хитайму “қирғинчилиқ әһдинамиси” ниң Имзалиғучиси. Шуңа қирғинчилиқни тохтитишта хитай һөкүмитигә қирғиничилиқни тохтитиш тоғрисда нимә дәйсиз?  

Sir Geoffrey Nice  11:14  

My suggestion to the Chinese government... is that they don't really need to be doing these terrible things to achieve that which they can achieve with the immense power they already have. I can understand and even respect without any trouble their ambition to be a successful leading country and their desire to be influential around the world. All sorts of powerful countries have had that ambition, not least our little island when it was a powerful central empire and certainly the American governments. There's nothing wrong with that ambition. 

But they're not going to achieve their ambition by disgracing themselves in the eyes of the public. And therefore was it really necessary for them to do these things to ensure a peaceful intentive regime in Xinjiang?  I suspect perhaps no. One thing they might think about is changing their approach to their own people – not least if they want to influence other people. 

Җефрий Найс: 

Хитай һөкүмитигә беридиған Тәклипим Шуки: улар (хитай) һазирқи зор күчи билән иришәләйдиғанлирини бу начар ишларни қилиши арқилиқ иришиши зөрөр әмәс. Мән уларниң мувәппәқийәт Қазиниш Арзусини вә дуня Бойичә Тәсир Күчигә игә болуш арзусини чүшинәләймән вә һөрмәт қилимән. Һәрқандақ күчлүк дөләтниң мундақ арзуси болған, мәсилән күчлүк мәркәзләшкән Империйә Болған кичик Арилимизму (Әнгилийәгә қаритилған) шундақ болған вә америка һөкүмитиму шундақ болған, әлвәттә. Бундақ арзу болушниң һеч хата йери йоқ. 

Бирақ, улар Амминиң Нәзиридә  өз арзусиға НомусСизлиқ арқилиқ еришәлмәйду. Шуниң үчүн, уларниң шинҗаңда тинч вә мәқсәтлик БоЛған Бир һакимийәткә Капаләтлик қилишиға расттинла шундақ ишларни қилиши Зөрүрму? бәлким ундақ әмәс, дәп пәрәз қилимән. Улар ойлишишқа тегишлик бир иш шуки, һечболмиғанда башқиларға тәсир көрситишини халиса, өзиниң Хәлқигә Болған позитсийәсини өзгәртиши керәк.

Alim Seytoff  12:40  

In the future, if the international either criminal court or International Court of Justice ever tries the Chinese government or the Chinese officials who are responsible for the ongoing genocide, will the Uyghur Tribunal provide all the evidence you'd gathere, and are you willing to also testify as part of that process?

Алим Сейтоф:

Кәлгүсидә хәлқара Җинайий Ишлар соти вә яки хәлқара әдлийә соти хитай һөкүмити яки уйғур қирғинчилиқиға Җавабкар Болған хитай даирилирини Сотқа Тартса, уйғур соти шуларни силәр топливалған дәлил-испатларниң һәммиси билән тәминләмсиләр? гуваһлиқ беришни халамсиләр? 

Sir Geoffrey Nice  13:09  

Certainly, we're willing to provide our evidence. We're already aware of the United Nations Human Rights Council intention to take a step by preparing its kind of report and we said they can have access to our material. We'll help in any way we can. Indeed, all the evidence we've got, all the evidence we've got that's been culled is public. And the whole archive maybe we will be able to make public. 

It's it's not a small task, and it needs a certain amount of funding. And we of course, don't have any funding, so we've got to work out a way of creating an archive of the material we've got, which is many hundreds of thousands of pages of stuff. But we have every intention of making it available to what else. 

Җефрий Найс: 

Әлвәттә, биз дәлил-испат билән тәминләшкә тәйярмиз. Биз аллиқачан бирләшкән дөләтләр тәшкилатиниң кишилик һоқуқ Кеңишиниң Өзиниң доклатини тәйярлаш билән бир қәдәм илгириләп меңиш нийитиниң барлиқини билимиз вә биз ‍Уларға Материяллиримиздин Пайдилиналайдиғанлиқини ейттуқ. Биз қолимиздин келишичә ярдим қилимиз. Әмәлийәттә, биздә бар дәлил-испат, биз топливалған барчә дәлил-испатлар һәммиси Очуқ-ашкара. Пүткүл архипимизни бәлким аммиға елан қилишимиз мумкин. Бу кичик иш әмәс, шундақла Буниңға Мәлум мәбләғ кетиду. Мәблиғимиз йоқ, әлвәттә, шуңа биздә йүзмиңлиған бәтлик материялларни архиплаштурушқа тиришишимиз керәк. Әмма бизниң бу материялларни башқилар ишләткили болидиған қилип қоюш нийитимиз бар.