Li chyangning gérmaniye ziyariti bérlin we myunxénda qarshiliqlargha duch keldi

Xitay bash ministiri li chyangning gérmaniye ziyariti munasiwiti bilen ötküzülgen birleshme namayishtin körünüsh. 2023-Yili 20-iyun bérlin, gérmaniye.

Xitay bash ministiri li chyangning gérmaniye ziyariti munasiwiti bilen bérlin we myunxénda namayishlar ötküzüldi.

Xitay bash ministiri li chyang 19-iyun küni gérmaniye ziyaritini bashlashtin ilgiri, Uyghurlar, tibetler, teywenlikler, xongkongluqlar we yerlik kishilik hoquq teshkilatliri gérmaniye bash ministéri olaf sholizgha xitaben birleshme bayanat élan qilip, xitayning kishilik hoquq depsendichiliklirige sel qarimasliqini, xitayning insaniyetke qarshi jinayetlirini sürüshtürüshini telep qilghanidi.

Bayanatning Uyghurlargha munasiwetlik qismida, gérmaniye hökümitidin “Xitayni insaniyetke qarshi jinayetliri we irqiy qirghinchiliqlirigha derhal xatime bérishke, Uyghurlarning tili, dini, medeniyitini yoqitish siyasitidin waz kéchishke chaqirish, türme we jaza lagérliridiki barliq tutqunlarni derhal qoyup bérish üchün xitaygha bésim ishlitish” qatarliqlar telep qilin'ghanidi.

20-Iyun küni xitay bash ministiri li chyangning gérmaniye ziyariti munasiwiti bilen gérmaniye paytexti bérlinda Uyghurlar, tibetler, teywenlikler, xongkongluqlar, xitay démokratliri we yerlik kishilik hoquq teshkilatlirining ishtirakida birleshme namayish ötküzüldi. D u q bérlin ishxanisining mudiri gheyur qurban ependining neq meydandin radiyomizgha bildürüshiche, bu namayishqa gérmaniye parlaméntining bir qisim ezalirimu qatniship, Uyghur irqiy qirghinchiliqi dawam qiliwatqan bu mezgilde xitay wekiller ömikining gérmaniyeni ziyaret qilishining shermendilik ikenlikini tekitleshken. Gheyur qurban ependi namayish jeryanidiki nutuqida xitayning irqiy qirghinchiliq jinayetlirini qattiq eyiblidi.

Xitay bash ministiri li chyangning bu qétimqi gérmaniye ziyariti 7-nöwetlik gérmaniye-xitay soda söhbitini ötküzüsh arqiliq, ikki döletning 5 yildin buyan üzülüp qalghan iqtisadiy hemkarliq yighinini eslige keltürüshtin ibaret bolghan. Biraq, gérmaniye hökümitining bir tereptin atalmish “Xitayche alahidilikke ige kishilik hoquq” ni bazargha salsa, bir tereptin kishilik hoquqni éghir depsende qiliwatqan, hetta Uyghurlargha irqiy qirghinchiliq yürgüzüwatqan xitay bilen éghiz-burun yalishishi köpligen kishilik hoquq organlirining naraziliqini qozghimaqtiken. Gérmaniyediki “Xeter astidiki milletlerni qoghdash teshkilati” shularning biridur.

“Xeter astidiki milletlerni qoghdash teshkilati” xadimi shitifan zibénorg bérlindin ziyaritimizni qobul qilghanda mundaq dédi: “Bu intayin rehimsizlik. Méning démekchi bolghinim, gerche üstel üstide téxi xitay istratégiyesi bolmisimu, xitay rehberlirining teklip qilinip, heqiqetning astin-üstün qiliwétilishi nahayiti échinarliq bir ehwal. Fédératsiye bash ministirining hemmining aldigha ötüwélip, intayin nachar usullarda ish yürgüzüshi kishilik hoquq mesiliside bizni bekmu ümidsizlendürmekte. Li ependining 2 künlük dölet ziyaritining programmiliri mexpiy tutuldi. U bash ministir mehkimiside irqiy qirghinchiliq yürgüzgen bir shexs süpitide emes, belki dölet erbabliri qatarida herbiy parat bilen qarshi élin'ghandek qilidu. Men fédératsiye bash ministirining qandaqsige tarixiy angdin ayrilip, irqiy qirghinchiliqqa qarshi turush ehdinamisini we gérmaniye tarixida bolup ötken qirghinchiliqlarning xatirisini ésidin chiqirip qoyghinini bilelmidim. Ular xitay bilen bolghan munasiwette shuqeder sadda, buning bedilini téximu qattiq qismaqqa élin'ghanda andin bilishi mumkin. Bu kün biz gérmanlar üchün azabliq bir kün boldi, belki barliq kishilik hoquq dunyasi üchün azabliq bir kündur, Uyghurlar üchün bolsa bu intayin rehimsizlik!”

RFA/Ekrem

Xitay bash ministiri li chyangning gérmaniye ziyariti bérlin bilenla cheklenmigen. U bügün, yeni 20-iyun küni bawariye ölkisining merkizi myunxén shehirige yétip kélip, kechte bawariye re'isining ziyapitige daxil bolidiken. Bu munasiwet bilen bügün myunxén shehiridiki Uyghurlarmu qozghilip, li chyanggha qarshi namayish élip barghan. D u q mu'awin re'isi perhat muhemmedi ependi bizni bu xusustiki melumatlar bilen teminlidi.

Xitay bash ministiri li chyangning gérmaniye ziyariti gérmaniye metbu'atlirida irqiy qirghinchiliqqa uchrawatqan Uyghurlar mesilisini yene birqétim küntertipke élip chiqti. Axbarat wasitiliri gérmaniyening qandaq bir dölet bilen iqtisadiy hemkarliqlar élip bériwatqanliqini eskertip, “Sabiq sherqiy türkistanning 1949-yili xitaylar teripidin qoshuwélin'ghanliqini, bu tupraq gerche mol tebi'iy bayliqlarning makani bolsimu, bu yerde yashaydighan Uyghurlarning hélighiche namratliqtin qutulalmighanliqi, xitay hakimiyitining Uyghurlar zéminini nöwette saqchi dölitige aylandurup idare qiliwatqanliqi, jaza lagérlirini tesis qilip, milyonlighan Uyghurni qamap turuwatqanliqini b d t kishilik hoquq kéngishi we tetqiqat organlirining alliqachan ashkarilap bergenliki” ni ilgiri sürüshmekte.