Gérmaniyediki “Yipek yoli” Uyghur réstorani néme üchün xitaylarning hujumigha uchraydu?

Shahnura qasim (ongda) “Yipek yoli” Uyghur réstoranida. 2024-Yili öktebir, stutgart

Gérmaniyening stutgart shehiride yéngidin échilghan “Yipek yoli” Uyghur réstorani 30-öktebirdin bashlap ijtima'iy taratqulardin X da, xitaylarning hujum nishanigha aylinip qalghan. Bezi xitaylar “Bu réstoranning dölitimizge qarshi arqa körünüshi bar” dep yazsa, beziliri “Bu dukanning xojayini milliy bölgünchi” dégen. Yene beziliri “Sherqiy türkistanchi unsurlarning réstorani” dése, beziliri “Éhtiyat qilmisaq, tamaqtin zeherlep qoyidu, ular xenzulargha intayin öch” dégen. Netije étibari bilen éytqanda, xitaylar “Yipek yoli” Uyghur réstoranini bayqut qilmaqchi bolushqan.

Biz bügün 1-noyabir küni “Yipek yoli” Uyghur réstoranining xojayini hesenjan qasim bilen alaqiliship, xitaylarning néme üchün ulargha ijtima'iy taratqularda hujum qozghaydighanliqining sewebini soriduq. Hesenjan qasimning bildürüshiche, “Yipek yoli” réstorani échilip uzun ötmey, stutgart shehiridiki bir yerlik gézit ularni ziyaret qilghan. Hesenjan qasimning qizliri muxbirlarning ziyaritini qobul qilghanda “Uyghurlarning til, örp-adet, medeniyetni öz ichige alghan milliy kimlik jehetlerde xitaylardin tüptin perqlinidighan ayrim bir millet ikenlikini, Uyghurlarning xitaylar bilen héch alaqisi yoqlighini, bu réstoranning ta'amliriningmu Uyghur medeniyitige mensupluqini” chüshendürüp ötken. Bu ziyaret xatirisi shu péti élan qilin'ghandin kéyin, xitaylar “Yipek yoli” Uyghur réstoranigha terep-tereptin hujum qozghashqa bashlighan.

RFA/Ekrem

Xitaylarning “Yipek yoli” Uyghur réstoranigha torlarda her xil selbiy söz-ibariler bilen hujum qozghishigha seweb bolghan yene bir amil, réstoran xojayini hesenjan qasimning qizi shahnuraning yillardin buyan, tik-tok we instagram qatarliq ijtima'iy taratqularda xitay zulumigha qarshi turup, Uyghur irqiy qirghinchiliqini anglitip közge körün'gen bir “Cholpan” gha aylan'ghanliqi bolghan.

Shahnura qasim ijtima'iy taratqularda Uyghurlarni tonutush, xitay hakimiyitining epti-beshirisini échish bilen tonulupla qalmay, gérmaniyediki dangliq gézitlerdin “Jenubiy gérmaniye géziti”, “Dunya géziti” qatarliq gézitlerde Uyghur irqiy qirghinchiliqigha qarshi pa'aliyetliri bilen tonushturulghan Uyghur yashliridin idi. “Yipek yoli” Uyghur réstorani échilghandin kéyin, u bezide dadisigha yardemliship ishligen. Shahnuraning “Yipek yoli” Uyghur réstoranida ishlewatqanliqini körgen xitaylar uning ijtima'iy taratqulardiki pa'aliyetlirini desmi qilip turup, mezkur réstoranning “Xitay hakimiyitige qarshi küchler teripidin qurulghan” liqini ilgiri sürüshken.

Emma, hesenjan qasimning bildürüshiche, u “Yipek yoli” Uyghur réstoranini achqanda, xitay xéridarlarni nezerge élip ketmigen. Ular réstoranning wiwiskisigha bolsun yaki tamaq tizimliklirige bolsun, birmu xitayche söz kirgüzmigen. U özining asasliq xéridarlirining yerlik ahale ikenlikini, xitaylarning bu réstoran'gha kirish-kirmeslikining öz tijaritige tesir körsitelmeydighanliqini eskertti.

RFA/Ekrem

1990-Yillarning axirliridin bashlap gérmaniyege kélip siyasiy panahliq tiligen Uyghurlar, 2000-yillarning deslepki mezgilliridin bashlap özliri turuwatqan sheherlerde Uyghur ta'amlirini asas qilghan réstoranlarni échishqa bashlighanidi. Gérmaniyening myunxén shehiride échilghan “Teklimakan Uyghur réstorani”, “Qeshqer Uyghur réstorani”, “Tengritagh Uyghur réstorani” qatarliq réstoranlar taki bügün'giche qeder tijaretlirini yaxshi dawamlashturup kelmekte.

Halbuki, bu réstoranlar eyni chaghda xitaylar teripidin ijtima'iy taratqularda “D u q ni maddiy jehettin qollaydighan bölgünchilerning, térroristlarning réstorani” dep eyiblen'gen we bayqut qilin'ghanidi. Gérmaniyediki jama'et erbabi ablimit tursun ependi bu munasiwet bilen ziyaritimizni qobul qilghanda, shu chaghlardiki xitaylarning Uyghur réstoranlirini bayqut qilish heriketlirini eslep ötti. U sözide, chet ellerde réstoran échiwatqan Uyghurlarning Uyghur ta'am medeniyitini yerlik ahalilerge tonutushni asasiy meqset qilsa, tijaritining téximu ronaq tapidighanliqini tekitlidi.

RFA/Ekrem

Derweqe, “Teklimakan Uyghur réstorani”, “Qeshqer Uyghur réstorani”, “Tengritagh Uyghur réstorani” qatarliq réstoranlar uzun yillardin buyan Uyghur ta'am medeniyitini gérmanlargha tonutushta zor töhpe yaritipla qalmay, gérmaniyening myunxén shehiride ötküzülgen köpligen xelq'araliq yighinlarning asasliq sahibxanliri bolup xizmet qilip kelmekte. Myunxén Uyghur jama'itimu özliri yashawatqan sheherde öz millitige mensup mushundaq réstoranlarning bolghanliqidin köp memnunluq hés qilidiken.